İDRAR ANALİZLERİ
İDRARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ 1) Miktar: İncelenecek idrarın miktarı mezürde ölçülür. 2) Renk: Normal idrarın rengi içinde bulunan pigmentlerin cinsine ve miktarına göre açık ve koyu sarı arasında değişir. 3) Görünüş: Normal taze idrarın görünüşü berraktır. 4) pH: Normal idrar hafif asidiktir. İdrar pH sı 5.5-6.5 arasında değişir. İdrar pH sı turnusol kağıdı ile saptanır. 5) Dansite: Normal idrarın dansitesi 1.010-1.030 g/cm3 değerleri arasında değişir. İdrarın dansitesini saptamak için: 100 ml lik bir mezüre konan idrarın içine hiçbir yere dokunmayacak şekilde ürinometre bırakılır.
İDRARIN MİKROSKOBİK İNCELENMESİ İdrar örneğinin hazırlanışı: 1. 10 ml idrar örneği bir santrifüj tüpüne konur. 2. 5 dakika 1500 rpm devirde santrifüj edilerek idrar sedimentinin çökmesi sağlanır. 3. Üstte kalan sıvı kısım dökülür. 4. Altta kalan sediment temiz bir lam üzerine alınır ve üzerine lamel kapatıldıktan sonra mikroskopta incelenir.
İDRARDA TUZ TAYİNİ (Mohr Deneyi) Prensip: Gümüş nitrat ile idrarda bulunan sodyum klorürün gümüş klorür halinde birleşmesi ve sodyum klorürün bitiminde fazla gümüşün potasyum kromat ile reaksiyona girerek tuğla kırmızısı renginde gümüş kromat meydana getirmesi esasına dayanır. Materyal: İdrar
İDRARDA TUZ TAYİNİ (Mohr Deneyi) Deneyin Yapılışı: 1. Bir erlenmayere 2 ml idrar alınır, üzerine 3-4 damla potasyum kromat ve 10 damla kadar distile su eklenir. 2. 0.1 N AgNO3 ile titre edilir. Her damladan sonra tüp sallanarak karıştırılır. 3. Önce beyaz bir çökelek sonra tuğla kırmızısı renk gözlenir. Kırmızı rengin varlığı reaksiyonun tamamlandığını gösterir. 1 ml 0.1 N AgNO3 , 1 ml 0.1 N NaCl e yani 0.00585 g tuza eşdeğerdir. Harcanan gümüş nitratın ml miktarına göre kullandığımız 2 ml idrar içindeki NaCl miktarı g/L cinsinden hesaplanır.
İDRARDA PROTEİN ARANMASI İLE İLGİLİ DENEYLER Tanret deneyi Prensip: Proteinlerin, içinde civa iyonları bulunan tanret ayıracı ile presipite olmaları (çökmeleri) esasına dayanır. Materyal: Muayene edilecek idrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 2/5 oranında protein aranacak idrar doldurulur. 2. Tüp baş, orta ve işaret parmakları ile dip kısmından tutularak sıvının üst kısmı çıplak alevde ısıtılır. Isıtma sonucu idrarın ısıtılan kısmında bir bulanıklık meydana gelir veya herhangi bir değişiklik olmaz. Daha sonra alevden çekilen tüp içine bir kaç damla tanret çözeltisi damlatılması ile bulanıklık meydana gelir veya önceden ısıtıldığında meydana gelen bulanıklık artar ise idrarda protein bulunmaktadır.
İDRARDA GİZLİ KAN ARANMASI İLE İLGİLİ DENEYLER Hematüri ve Hemoglobinüri Hematüri idrarda eritrositlerin bulunması halidir. Hemoglobinüri ise idrarda yalnız serbest hemoglobinin bulunduğu haldir. İdrarda kan aranmasında kimyasal olarak en çok kullanılan deneylerden ikisi benzidin ve o-toluidin deneyleridir.
İDRARDA GİZLİ KAN ARANMASI İLE İLGİLİ TESTLER BENZİDİN DENEYİ Prensip: Hemoglobinin hem kısmının H2O2 varlığında benzidin oksidasyonunu katalize ederek benzidin mavisi adlı bileşiğe çevirmesi esasına dayanır. Materyal: İdrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 1 ml idrar konur ve distile su ile 5 ml' ye tamamlanır. 2. Sonra idrara sırası ile 1 ml benzidin dihidroklorür , 1 ml H2O2 ve 1 ml sodyum asetat çözeltilerinden ilave edilir. Yeşil, mavi-yeşil ya da mavi rengin oluşumu idrarda hemoglobin varlığını gösterir.
İDRARDA GİZLİ KAN ARANMASI İLE İLGİLİ TESTLER O-TOLUİDİN DENEYİ Prensip: H2O2 varlığında hemoglobinin hem kısmının o-toluidin ile mavi renk vermesi esasına dayanır. Materyal: İdrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir tüpe 5 ml idrar konur. 2. Üzerine iki damla o-toluidin ve iki damla asit-peroksit çözeltisi damlatılır. 30-60 saniye içinde mavi ya da yeşil-mavi rengin oluşması deneyin pozitif olduğunu gösterir. Bu test benzidin deneyinden daha duyarlıdır.
SİNDİRİM BOZUKLUĞU İLE İLGİLİ TESTLER OBERMAYER TESTİ (İdrarda İndikan Tayini İçin) Prensip: İndikanın HCl ile indoksile, indoksilin de FeCl3 ile indigo mavisi veren bir bileşiğe dönüşmesidir. Materyal: İdrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 5 ml idrar ve üzerine eşit miktarda obermayer ayıracı konur. Tüp başaşağı getirilerek karıştırılır. 2. Üzerine 2-3 ml kloroform ilave edilir, tekrar karıştırılır. Tüpün dip kısmında mavi renkli kloroformun toplanması indikanın varlığını gösterir.
İDRARDA BİLİRUBİN ARANMASI (Smith-Rosin Deneyi) Prensip: Bilirubinin iyotla birleşerek yeşil renkli bir bileşik vermesi esasına dayanır. Materyal: İdrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 5 ml idrar alınır. 2. Üzerine tüp eğik tutularak, pipet tüpün kenarına değdirilmek suretiyle 12 ml iyodun etil alkol çözeltisinden eklenir. İki tabaka arasındaki yeşil bir halkanın oluşması idrarda bilirubin olduğunu gösterir.
İDRARDA UROBİLİNOJEN ARANMASI (Wallace-Diamond Deneyi) Prensip: Erlich aldehid ayıracının ancak taze idrarda bulunabilen ürobilinojen ile gül pembesi bir bileşik oluşturmasıdır. Materyal: Taze idrar (2 saatten eski olmayan) Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 10 ml idrar alınır. 2. Üzerine 1 ml erlich aldehid ayıracı ilave edilir. Tüp sıcak su banyosunda kısa bir süre ısıtılır. Oluşan gül pembesi renk ürobilinojeni gösterir.
İDRARDA ÜROBİLİN ARANMASI (Schlesinger Deneyi) Prensip: Lugol çözeltisindeki I2 ile ürobilinojenin ürobiline oksitlenmesi ve ürobilinin çinko asetatın etil alkoldeki çözeltisi ile yeşil floresan veren bir kompleks oluşturmasıdır. Materyal: İdrar Deneyin Yapılışı: 1. Bir deney tüpüne 10 ml idrar alınır. Üzerine bir kaç damla lugol çözeltisi konur. 2. Daha sonra 10 ml alkolik çinko asetat çözeltisi ilave edilip, karıştırılır, 3. Siyah bir zemin üzerine güneş ışığına karşı tutulduğunda yeşil floresans ürobilin varlığını gösterir. Floresansın şiddeti ürobilin yoğunluğu ile doğru orantılıdır.
Referanslar BİYOKİMYA PRATİK FÖYÜ (2004)