Yağmurlama sulama yöntemİ

YAĞMURLAMA SULAMA NEDİR ? Suyu belirli bir açı ve basınç ile havaya püskürterek ,suyun kendi ağırlığı ile toprak ve mahsül üzerine ince damlacıklar halinde , düşürülmesine “Yağmurlama Sulama Yöntemi” adı verilir. Suyun görüntüsü doğal yağmura benzediğinden bu yönteme yağmurlama sulama yöntemi denir. Yağmurlama sulama yöntemi her tür toprak koşullarında, eğimli ve düz arazilerde ve hemen hemen bütün bitki cinslerinde rahatlıkla uygulanabilir. Yüzey sulama yöntemine göre daha düşük debilerdeki su kaynağı koşullarında kullanılabilir. Su, başlıklardan basınç altında püskürtülerek, doğal yağışa benzer biçimde atmosfere verilir. Buradan toprak yüzeyine düsen su, süzülerek toprak içerisine girer ve bitki kök bölgesinde depolanır. Yağmurlama sulamada su, basınç altında yağmurlama başlıklarına ulaştırılarak yapay bir yağmur halinde arazi yüzeyine uygulanır. Yöntemin uygulanabilmesi için ana boru ve lateral hatlardan oluşan bir su iletim sistemine ve basıncı sağlayan bir sisteme gerek vardır. Basınç genellikle pompa birimi ile sağlanmaktadır. Bazı bölgelerimizde kapalı devre olarak gecen kendiliğinden basınçlı sistemlerde vardır. Sistemi yağmurlama başlıkları tamamlar. Sulanacak bitkiye, toprağa ve ekonomik koşullara bağlı olarak değişik tiplerde yağmurlama başlığı kullanılır.

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİNİN UYGUN UYGULAMA KOŞULLARI Yağmurlama sulama sistemleri uygun biçimde işletilirse sulama suyu ihtiyaçları yüzey sulamalara göre önemli ölçüde az olmaktadır. Özellikle yüzeyi düzgün olmayan, eğimli, sızdırma hızı yüksek olanlarda, sığ köklü bitkilerin sulanmasında başarılı sonuçlar vermektedir. Yağmurlama sulama yönteminde, belirli bir ilk yatırım ve enerji giderleri gereklidir. Bu giderler yöntem uygulanarak, tarımsal ürün artışıyla karşılanabilirse yağmurlama sulama sistemleri gelişebilir. Yağmurlama sulama yöntemleri daha az işçilik gerektirdikleri için, işçiliğin pahalı olduğu yerlerde geniş uygulama alanı bulmuşlardır.

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİ UYGULAMASINDA NELER BİLİNMELİDİR TOPRAK BÜNYESİ KULLANILABİLİR KAPASİTESİ ______________ SINIRLAR SU TUTMA (mm/1m) ________________ ORTALAMA Çok kaba bünyeli kum 33-62 40 Kaba bünyeli kumlu tın ve ince kumlu tın 60-80 70 85-125 105 Orta bünyeli çok ince kumlu tın ve tın 125-190 160 İnce bünyeli killi tın ve siltli killi tın 145-210 175 İnce bünyeli kumlu kil, siltli kil ve kil 135-210 170    Bitkiler, toprakta tarla kapasitesi ile devamlı solma noktası arasında bulunan sudan yararlanabilirler. Bu nem miktarına, toprakların "kullanılabilir su tutma kapasitesi" veya "elverişli kapasite" denir. Buda toprağın bünyesine göre değişmektedir. 

BİTKİLERİN ETKİN KÖK DERİNLİKLERİ BİTKİ CİNSİ ETKİLİ KÖK DERİNLİĞİ cm ETKİLİ KÖK DERİNLİĞİ ASMA 90-180 MER’A 45 BEZELYE 75 MEYVE AGAÇLARI 90-150 BİBER 30-60 MISIR ÇİLEK 30-45 PAMUK 120 DOMATES PATATES 60 ENGİNAR PATATES(TATLI) 90 FASULYE PATLICAN HAVUÇ 45-60 SOĞAN HIYAR SORGUM HUBUBAT 60-70 SOYA FASULYESİ ISPANAK ŞEKER PANCARI 60-90 KABAK TURUNÇGİLLER KAVUN 75-90 TÜTÜN LAHANA YER FISTIĞI MARUL 30 YONCA Bitkilerin normal gelişmeleri için ihtiyaç duydukları suyun % 80 inin alındığı kök derinliğine "Etkili Kök Derinliği" denir. Bu değer sulamada ıslatılacak toprak derinliğini oluşturur ve bitki çeşidine göre genellikle 30- 180 santimetre arasında değişir. 

ÜRÜNLER İÇİN SULAMA SU İHTİYAÇLARI Bitkilerin su tüketimleri, büyüme mevsimi başlangıcında düşüktür. Maksimum örtü düzeyine kadar gittikçe artar ve en yüksek değere ulaşır. Bundan sonra, hasada doğru gittikçe azalmaya baslar. Bu nedenle, bitkiler başlangıçta geniş aralıkla ve su tüketiminin maksimum olduğu dönemde dar aralıkla sulanır. Yağmurlama sistemlerinde maksimum bitki su tüketimi dikkate alınarak, projeleme yapılır. Bitki su tüketiminin hesaplanmasında birçok yöntem söz konusudur ÜRÜNLER BİR DEFADA VERİLECEK SU MİKTARI (Ha/mm)(Ha/ m³) SULAMA SAYISI ARALIKLARI (Gün) TAHILLAR 100-150 ,1000-1500 2-3 , 20-30 SEBZELER 20-70 , 200-700 12-20 , 5-10 MEYVELİKLER 70-100 , 700-1000 4-5 , 20-25 FİDANLIKLAR 50-80 , 500-800 8-10 , 10-15 YONCA 100-125 , 1000-1250 4-8 , 20-30 

TOPRAKLARIN SU ALMA (İNFİLTRASYON) HIZLARI Toprakların su alma hızının bilinmesi sulamada önemlidir. Toprağın su alma hızına; toprağın yapı ve bünyesi, topraktaki organik madde miktarı, nem miktarı, bitki örtüsü, arazinin eğimi, uygulanan sulama yöntemi, toprağın sıkışması ve çatlaması, toprakta ve suda bulunan tuzların cinsi ve miktarı gibi sebepler etki eder.  Silindir infiltrometreler ile infiltrasyon testleri yaptırılarak ,toprağın su alma hızı saptanır. Bu değer, uygun yağmurlama başlığının ve memenin seçilmesi açısından çok önemlidir.

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİNİN AVANTAJLARI Su kullanma randımanı yüksektir. Sulama suyunun az olduğu yerlerde bu sudan azami yararlanılabilir. Meyilli, arazi şekilleri (topoğrafya) bozuk yerlerde erozyona neden olmadan sulama yapılabilir. Tohum çimlenme zamanında toprağın kaymak bağlaması nedeniyle bitkinin toprak üstüne çıkmama durumunu ortadan kaldırır. Toprak derinliği az ve sığ, geçirgen topraklarda en uygun sulama sistemidir. Eriyebilir suni gübreler; sulama suyu ile birlikte işçiliğe gerek kalmadan bitkilere verilebilir.

DEZAVANTAJLARI İlk tesis masrafı özellikle sabit sistemlerde yüksektir. Su dağılımına rüzgarın olumsuz etkisi vardır.Yağmurlama yapılacak zamanlar,sabah erken yada akşam gün batımına yakın rüzgarın daha az olduğu zamanlarda yapılması tercih edilmelidir. Basınç için güç gereklidir. Bu da enerji sarfiyatı ve masraf gerektirir.

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİ İLE TOPRAK GÜBRELENMESİ Yağmurlama yoluyla yapılan sulamada ticari gübreler sulama suyu ile birlikte bitkilere verilebilir. Bu şekilde gübrelerin sulama suyuyla toprağa aktarılması  uygulamada çeşitli  kolaylıklar ve avantajlar sağlamaktadır. Bunlar; İşçiliği azaltır Gübrenin toprağa homojen olarak dağılımını sağlar\r\n Alet ve ekipmanların daha ekonomik olarak kullanılmasını sağlar Uygun zamanda ve miktarda gübreleme imkanı sağlar Ürünün kalite ve miktarının artmasını sağlar Yağmurlama sisteminde ticari gübreler sulama suyu ile birlikte toprağa verilebilir. Bu düzenle gübre atıldıktan sonra sulamaya devam edilerek boru ve başlıklardaki gübreler temizlenir. Aynı zamanda yapraklar üzerinde biriken gübre çözeltileri de yıkanmış olur.

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Ana boru hattı hâkim eğim doğrultusunda yerleştirilmelidir Yağmurlama lateralleri hakim meyile dik ve imkan nispetinde tesviye eğrilerine paralel doğrultuda olmalıdır. Rüzgar hızının fazla olduğu yerlerde lateraller hakim rüzgar yönüne dik gelecek biçimde yerleştirilmelidir. Çok  uzun  yağmurlama  laterallerinin  kullanılmasından kaçınılmalıdır. Laterallerin kısa olması işçiliği azaltır ve eşit su dağılımı sağlar. Laterallerin ana hat üzerinde ki hareketi en az iş gücüne ihtiyaç gösterecek biçimde düzenlenmelidir. Lateral hareketlerinin kolay ve birlikte çalışan başlık sayılarında ki değişimin az olması için sistem imkan oranında kare veya dikdörtgen şeklinde düzenlenmelidir. Sistemin boru büyüklükleri ve tertibi, yıllık masrafları en aza indirecek biçimde olmalıdır. İmkanların izin vermesi durumunda, uygun ve ekonomik boru çapları seçimine imkan vereceğinden, pompa ünitesi alanın ortasına yerleştirilmelidir. Yağmurlama sulama sistemiyle suyun kıt olduğu koşullarda sudan daha çok yararlanılır.

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI Pompa birimi Gerekli işletme basıncını sağlar Elektrik motorlu pompalar, işletme ve bakım kolaylığı açısından diesel motorlu pompalara tercih edilir. Akarsu, göl, kanal, keson kuyu gibi su kaynaklarında santrifüj tipi pompalar Derin kuyularda, derin kuyu pompaları ya da dalgıç tipi pompalar Elektrik enerjisinin bulunduğu koşullarda elektrik motorlu pompalar, bulunmadığı koşullarda ise diesel motorlu pompalar seçilir. Su kaynağı Pompa birimi Ana boru hattı Lateral boru hattı Yağmurlama başlığı

Su kaynağı Pompa birimi Ana boru hattı Lateral boru hattı Yağmurlama Ana ve lateral boru hatları; Yüzeye serildiğinde, alüminyüm yada sert PE, gömülü olduğunda sert PVC borulardan oluşturulur. Su kaynağı Pompa birimi Ana boru hattı Lateral boru hattı Yağmurlama başlığı

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEM TİPLERİ 1) HİZMET GÖTÜRÜLEN ALANA GÖRE 2) TESİS VE İŞLETME DURUMUNA GÖRE 3) SUYUN BİTKİYE VERİLİŞ BİÇİMİNE GÖRE Bitki üstü yağmurlama sistemleri Ağaç altı yağmurlama Tarla sistemleri Çiftlik sistemleri Toplu sistemler Taşınabilir sistemler Yarı sabit sistemler Sabit sistemler

TESİS VE İŞLETME DURUMUNA GÖRE YAĞMURLAMA SİSTEM TİPLERİ 1- TAŞINABİLİR SİSTEMLER (POMPA HARELET) Tarlabaşı kanalı Pompa birimi Lateral boru hattı

1-TAŞINABİLİR SİSTEMLER (POMPA SABİT) Pompa birimi Su kaynağı

2-YARI SABİT SİSTEMLER Su kaynağı Pompa birimi

3- SABİT SİSTEMLER Su kaynağı Pompa birimi

YAĞMURLAMA BAŞLIKLARINDA SU DAĞILIMI Islatma alanı Su dağılım eğrisi Yağmurlama başlıkları daire biçiminde bir alanı ıslatırlar, buna ıslatma alanı denir. Islatma alanının kesitine de su dağılım eğrisi denir.

ISLATMA DESENİ

Her yağmurlama başlığının farklı meme çapı için çalıştırılacağı optimum basınç sınırları vardır.

RÜZGARLI ALANDA ISLANAN ALANIN ŞEKLİ Rüzgarsız Orta rüzgar Kuvvetli rüzgar Başlık Rüzgar yönü

YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİNİN TERTİPLENMESİ Yağmurlama başlıkları; -Dikdörtgen ya da kare biçiminde tertiplenir Lateral boru hatları; -Eğimsiz ya da bayır aşağı eğimde -Uzunluk 250m -Etken yönüne dik -Laterallerin ana hat boyunca hareketi en az iş gücüne gerek göstermeli Ana boru hattı -Laterallere dik olmalı -Laterallere iki yönden hizmet etmeli Sistemin tertibi; -Maliyeti en az kılmalı

YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİNİN YÜZEY SULAMA YÖNTEMLERİNE OLAN ÜSTÜNLÜKLERİ İyi bir uygun bir projeleme ve uygulama ile erozyon sorunu ortadan kalkar. Boru hatları gömülü olduğundan ya da yüzeyde serili ise açık kanallara oranla daha az yer kapladığından tarım dışı alan daha azdır ve makinalı tarımsal işlemler daha kolaylıkla yapılabilir. Sulama kolaylıkla yapılır ve işçilik masrafları azalır. Bitki besin maddeleri ve tarım ilaçları sulama suyu ile birlikte verilebilir. Ekonomik değeri yüksek bazı sebzeler ve meyve ağaçları dondan korunabilir. Su alma hızı yüksek hafif bünyeli topraklarda, yüksek su uygulama randımanı sağlanır.

HAYRUNNİSA BÜYÜKKARDAŞLAR EGE ÜNİVERSİTESİ - ORGANİK TARIM