BİLGİSAYAR ve YAZILIM GÜVENLİĞİ

Yazılım Lisansı Nedir? Yazılım lisansı, telif hakkı sahibinin (yazılım üreticisinin) haklarını koruyan bir belgedir. Her bir yazılım için lisans almak şarttır; bu üreticinin telif hakkını çiğnemediğinizi, emeğinin karşılığını verdiğinizi gösterir.

Neden Gereklidir? Telif hakkı sahibinin hakları yasalarla da korunur. Telif hakkı yasaları, insanların izin almaksızın yazılım kopyalayamayacağını açıkça beyan eder.

Neden Gereklidir? Hiç kimse telif hakkı sahibinin izni olmadan, emeğini kopyalayıp dağıtamaz ve kullanamaz. Eğer, izinsiz olarak bir bilgisayar programını kopyalar veya yasal olmayan bir kopyasını bir başkasına tedarik ederseniz, kanunları çiğnemiş sayılırsınız.

Telif Haklarının İhlali Telif hakları genellikle 6 şekilde ihlal edilir: Kullanıcı Kopyalaması: Birkaç adet lisanslı yazılım yüklü bilgisayar satın alınıp bu bilgisayarlardaki lisanslı yazılımların diğer bilgisayarlara yüklenmesi; CD ya da programların sahip olunan lisanslardan fazla sayıda çoğaltılması ve el değiştirmesidir.

Kanuni Yaptırımlar Kopya (lisanssız) yazılım kullanımı, önemli cezai yaptırımlara neden olur. 3 Mart 2001’de yürürlüğe giren yeni Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bu cezaların son hali şöyledir:

Kanuni Yaptırımlar Lisans başına 10 milyar TL’den 150 milyar TL’ye kadar para cezası, 2 yıldan 6 yıla kadar, para cezasına çevrilmeksizin hapis, 3 yıla kadar meslekten men, Çoğaltmada kullanılan veya kopya yazılımların yüklenmiş olduğu bilgisayar ve araçlara el konulması.

Telif Haklarının İhlali Sabit Disk Yüklemesi: Bilgisayarların, sabit disklerine kopya yazılım yüklenmiş şekilde satılmasıdır. Burada hem satıcı hem de kullanıcı eşit derecede sorumludur. Sahtecilik: Orijinal ürünü kopya üründen ayıran hologram, paket, logo gibi belirgin özelliklerin taklit edilerek illegal yollardan ticaretinin yapılmasıdır.

Telif Haklarının İhlali Internet Yoluyla Kopyalama: Web sayfası aracılığıyla, yazılımın lisanssız olarak bilgisayarlara yüklenmesidir. Yazılım Kiralama: Kopya yazılımların, lisans sözleşmelerine aykırı olarak evlerde veya işyerlerinde kullanılmak üzere kiralanmasıdır.

Lisanlı Yazılım Kullanmanın Yolu Lisanslı yazılım kullanmanın tek yolu vardır: Programın kullanıldığı her bir bilgisayar için bir lisans edinmek. Bunun dışındaki kullanımlar lisansız kullanıma girmektedir.

Virüsler Virüs; bilgisayar programlarına istem dışı olarak eklenen ve programların yapması gereken asıl fonksiyonlarını hiç yaptırmayan, kısıtlayan veya yanlış işlemler yaptıran yazılımlardır.

Virüsler Özellikle Internet kullanımının yaygınlaşması ve bilgisayarlar arasında sürekli bir bağın olması (ağ) virüslerin yayılmasını da hızlandırmıştır

Virüsler Her gün yeni bir takım virüsler ortaya çıkmakta ve hızla yayılmaktadır.

VİRÜS ÇEŞİTLERİ Açılış sektörü virüsleri, Komut işlemcisi virüsleri, Genel amaçlı virüsler, Çok amaçlı virüsler, Kütük tipi virüsler, Bellekte yerleşik duran virüsler.

Bulaşma Yolları Virüsler küçük programlar olduğundan aktif hale gelebilmesi için virüslü bir programın çalıştırılması, veya virüslü sistem kütüklerinin herhangi bir yolla açılmış olması gerekmektedir.

Bulaşma Yolları Bir virüsü normal bilgisayar yazılımlarından ayırt eden temel faklılık, programdan programa, kütükten kütüğe ve sistemden sisteme kolaylıkla kendisini kopyalayabilmesidir.

Bilgisayara Girme Yolları Temiz olduğundan emin olmadığımız disketler, Çeşitli programları yüklemek amacıyla kullandığımız CD ler, Ağ komşularında bağlı olduğumuz virüslü bir bilgisayardan (ağ paylaşımı açık olduğu durumlarda)

Bilgisayara Girme Yolları e-postalardan ve/veya e-posta ile gönderilmiş dosyalardan, Çeşitli karşılıklı görüşme (chat) programları ve bunlar aracılığıyla alınan dosyalar.

Tespit Edilmesi Virüsün tespit edilebilmesi için ANTİ-VİRÜS programları kullanmak en mantıklı yoldur. Ancak çalışma esnasındaki bazı durumlarda bize virüsler konusunda uyarıcı olabilmektedir. Bunlara örnek verecek olursak:

Programın yüklenmesi normalden uzun sürüyorsa, Tespit Edilmesi Programın yüklenmesi normalden uzun sürüyorsa, Hiç beklenmedik hata mesajları ekranda görüntüleniyorsa,

Uyarıcı Belirtiler… Bellek alanı normalden daha yoğun kullanılıyor görünüyorsa, Program kütükleri bozuluyor veya aniden siliniyorsa, Ekranda değişik karakterler görünüyor veya kayıyorsa,

Uyarıcı Belirtiler… .COM VE .EXE uzantılı programların uzunlukları, tarih ve zamanları değişiyorsa, Ekrana beklenmeyen yazı ve isimler geliyorsa vb. durumlarda sistemde virüs olduğundan şüphelenilmelidir.

Bilgisayara Saldırı Bilgisayara saldırı, çok kısaca bir kişinin bilgisayarına ondan izin almaksızın girmek ve bir takım işlemler (okuma, kayıt, silme gibi.) yapmaktır. Buna bilgisayar terimi olarak, makineyi hack etmekte denilmektedir. Saldırganların çoğu zaman sadece zevk veya kendilerince bir şeyler ispat etme amacıyla bunu yaptıkları gözlemlenmektedir.

Saldırı Yolları Bizzat kişinin, başkasına ait bir bilgisayarı habersiz bir şekilde başına geçip kullanması, Bilgisayara e-posta, chat programları, disket veya ağdan yararlanarak trojen adı verilen ve bilgisayara dışardan girilmesini kolaylaştıran programcıkların yüklenmesi suretiyle giriş.

Saldırı Yolları Dikkat! Trojen yollayan kişi çoğu zaman bunun bir resim olduğunu veya işe yarar bir dosya olduğunu söyleyerek kişiyi kandırma yoluna gider.

Saldırı Yolları Ağda verilen paylaşımlardan yararlanarak bilgisayara giriş. Çoğu zaman kişiler ağda arkadaşları veya kendileri başka bir makineden ulaşsın diye klasörlere veya sabit diskin tamamına paylaşım verirler.

Saldırı Yolları Özellikle bu paylaşımlar parolasız olduğunda gerek virüsler gerekse bilgisayara saldırmak isteyen bir kişi için kolay hedef olurlar.

Saldırı Yolları Hatta çoğu zaman parolalı verilen paylaşımlar bile bazı yardımcı programlar ile bulunabilmekte ve bilgisayara girilebilmektedir.

Saldırı Yolları Çoğu zaman güvenirliği bilinmeyen web sayfalarında dolaşmak bile bilgisayarımıza trojen tipinde bilgisayarımızın güvenliğini tehlikeye atacak program parçacıklarının yerleşmesine neden olabilmektedir.

TEDBİRLER İyi bir anti-virüs programı yüklenmesi ve bunun düzenli bir şekilde güncellenmesi (update edilmesi), Kullandığımız bilgisayarda gelişi güzel her disketin kullanılmaması,

TEDBİRLER İşimize yarayacağını kesin olarak bilmediğimiz, güvenilir olmayan kişilerden aldığımız CD'leri kullanmamak ve bunlardaki programları yüklememek,

TEDBİRLER Ağ komşularına hiç bir zaman tam paylaşım vermemek. Paylaşım verilmesi gerekiyorsa mutlaka parolaya bağlı paylaşım verilmesi ve iş bitince mutlaka paylaşımın kaldırılması, Paylaşım esnasında virüs ve trojen açısından güvenirliğine emin olmadığımız bilgisayarlardan veri transferi yapmamak,

TEDBİRLER Tanımadığımız kişilerden gelen e-postaları gerekirse hiç açmamak, tanıdıklarımızdan gelenlerden ise özellikle dosya eki varsa dikkatli davranmak. Özellikle sonu exe olan dosyalara karşı temkinli davranmak (Exe uzantılı olmasa da dosya ekleri virüs taşıyabilmektedir),

TEDBİRLER Sohbet sitelerinde ve ortamlarında tanımadığımız veya tam olarak güvenmediğimiz kişilerden kesinlikle dosya transferi yapmamak,

TEDBİRLER Bilgisayarımızda kullandığımız programlara ait şifreler varsa bunlarda kesinlikle kaydedilir şekilde bırakmamak. Ayrıca kısa zaman aralıklarıyla bu şifreleri değiştirmek.

TEDBİRLER Bilgisayarımıza dışardan saldırı olduğunu anladığımız durumlarda ilk tedbir olarak varsa paylaşımları kapamak, Internet bağlantı kablosunu çekmek.

FTP Nedir? FTP (File Transfer Protocol) Internete bağlı bir bilgisayardan diğerine (her iki yönde de) dosya aktarımı yapmak için geliştirilen bir internet protokolü ve bu işi yapan uygulama programlarına verilen genel addır.

FTP Nedir? İlk geliştirilen internet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir başka bilgisayardan bir başka bilgisayara dosya aktarımı yapılırken, o bilgisayar ile etkileşimli-aynı anda (on-line) bağlantı kurulur ve protokol ile sağlanan bir dizi komutlar yardımıyla iki bilgisayar arasında dosya alma/gönderme işlemleri yapılır.

FTP yapmak ta ne demek? FTP yapmak için nelere ihtiyacım var? FTP yapmak, bir bilgisayara FTP protokolü ile bağlanmak eylemini anlatan yarı Türkçe yarı İngilizce bir deyimdir. FTP yapmak için,

FTP yapmak ta ne demek? FTP yapmak için nelere ihtiyacım var? Bağlanacağımız bilgisayarın internet adresi (nümerik ya da sembolik formatta) Bağlanacağımız bilgisayarda dosyalarına ulaşmak istediğimiz hesapla ilgili kullanıcı numarası ve varsa şifresi

FTP yapmak ta ne demek? FTP yapmak için nelere ihtiyacım var? Internet erişimi olan, üzerinde FTP yazılımı bulunan bir bilgisayar Bağlanacağımız bilgisayarda, FTP protokol komutlarını yorumlayacak çalışır durumda bir FTP Servis programı (FTP Sitesi) gereklidir.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? Genel kullanım : ftp <ftp yapılacak makinanın adresi> şeklindedir.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? Bundan sonra, ilgili bilgisayara bağlanıldığında, kullanıcı numarası ve parola (password) sorulur. Daha sonra da, o kullanıcının makinasına baglanılmış olur.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? Bu şekilde, etkileşimli bir ortamda, (genellikle ftp> ile gösterilir) bazı komutlar verilerek iki makina arasında dosya işlemleri, ayrıca bağlanılan makinada bazı temel dosya/disk işlemleri (dizin açma, dosya silme vb) yapılabilir.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? Standart FTP komutları : cd : Dizin değiştirme (cd <dizin adı>) (cd .. : bulunulan dizinden bir öndekine geçme)

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? pwd : Bulunulan dizinin ismini verir dir : Bulunulan dizindeki dosyaları listeleme

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? ls : Bulunulan dizindeki dosyaları kisa olarak listeleme (Örnek kullanımlar : ls -lr : ayrıntılı, tersten alfabetik listeleme; ls -lr |more : sayfa sayfa listeleme (dizin içinde cok fazla sayıda dosya varsa bu kullanım oldukça yararlıdır))

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? get : Dosya alma (get <dosya_adı> (<alındıktan_sonraki_adı>). (<alındıktan_sonraki_adı> seçimliktir, kullanılmayabilir. Bu durumda dosya_adı aynen kullanılacaktır.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? put : Dosya gönderme (put <dosya_adı> (<göndereceğimiz_yerdeki_adı>)

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? delete: FTP yapılan yerde bir dosyayı silme (delete <dosya adı>, eğer yetkiniz varsa kullanabileceğiniz bir komuttur)

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? mkdir : FTP yapilan yerde yeni bir dizin oluşturma (mkdir <dizin adı>, eğer yetkiniz varsa kullanabileceğiniz bir komuttur)

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? help : Kullanılabilecek komutlar ile ilgili bir yardım ekranı çıkarır.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? rmdir : FTP yapılan yerde boş bir dizini silme (rmdir <dizin adı>, eğer yetkiniz varsa kullanabileceğiniz bir komuttur)

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? lcd : FTP ortamından çıkmadan, kendi makinanızda dizin değiştirmenize imkan verir kılar.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? close : FTP ortamından çıkmadan, sadece ilgili bağlantıyı kapatmak için kullanılır.

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? quit : FTP ortamından çıkmak ve bağlantıyı kapatmak için kullanılır (bye komutu da aynı işi görür).

FTP nasıl yapılır? Temel FTP komutları nelerdir? quit : FTP ortamından çıkmak ve bağlantıyı kapatmak için kullanılır (bye komutu da aynı işi görür).

Dosya Sıkıştırma Nedir? Çok büyük hacimli dosyalar arşivleme amaçlı kullanımlar için genellikle SIKIŞTIRILARAK saklanırlar. Bu, dosyanın büyüklüğünü önemli oranlarda azaltır.

Dosya Sıkıştırma Nedir? Bu özelliğinden dolayı, sıkıştırma programları FTP arşivlerinde dosya sıkıştırmak için çokça kullanılır. Bazen bir dosya sıkıştırılabildiği gibi bazen de birden çok dosya sıkıştırılarak tek bir programda arşivlenerek tutulabilir.

Dosya Sıkıştırma Nedir? Sıkıştırılmış bir dosya, genellikle, uzantısından ayırt edilir. Kullanılan programın türüne göre sıkıştırılmış dosyanın uzantısı (.Z, .ZIP, .ARJ vb)

Dosya Sıkıştırma Nedir? Bu tip dosyalar alındıktan sonra kullanılmadan önce mutlaka AÇILMALIDIR.

POPÜLER DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI NELERDİR, NASIL KULLANILIR VE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM? Popüler dosya sıkıştırma/arşivleme formatları, dos/windows için ZIP ve ARJ; unix için TAR, GZIP ve Z dir.

POPÜLER DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI NELERDİR, NASIL KULLANILIR VE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM? Aşağıda, Unix ve Dos/Windows işletim sistemleri için iki ayrı kısım halinde popüler sıkıştırma/arşivleme programları, kullanımları, bu programların temin edilebilecekleri yerler vb gibi bilgiler özetlenmiştir.

POPÜLER DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI NELERDİR, NASIL KULLANILIR VE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM? unix sıkıştırma formatlarını dos/windows sistemlerinde de açmak mümkündür.

POPÜLER DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI NELERDİR, NASIL KULLANILIR VE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM? Benzer şekilde, popüler bir dos/windows sıkıştırma/arşivleme formatı olan ZIP i de, unix sistemlerinde (unzip) açmak mümkündür.

POPÜLER DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI NELERDİR, NASIL KULLANILIR VE NEREDEN TEMİN EDEBİLİRİM? Macintosh, VM/CMS, MVS vb gibi değişik işletim sistemlerinin de kendilerine özgü sıkıştırma/arşivleme programları vardır.

UNIX SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI COMPRESS, UNCOMPRESS: UNIX sistemlerinin standart sıkıştırma programıdır. Compress ile sıkıştırılan dosyaların uzantısı .Z 'dir.

UNIX SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI GZIP, GUNZIP: Gnu'nun sıkıştırma programıdır. UNIX'te .gz, VMS'te -gz, MSDOS'da, OS/2'te .z uzantılı dosyalardır. UNIX sistemlerinde standart olarak kurulu olarak gelmesi gerek.

UNIX SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI TAR (Tape Archive) : UNIX sistemlerinin standart arşiv programıdır. Bir dizindeki/dizinlerdeki dosyaları tek bir dosya haline getirir. Bu program ile arşivlenen dosyaların uzantısı ".tar" olmaktadır.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI WINZIP : Önceleri, standart ZIP formatı için bir Windows kullanıcı ara yüzü şeklinde ortaya çıkan bu program, şu an, popüler tüm unix/mac/dos sıkıştırma/arşivleme formatlarını (ZIP, ARJ, Z, gz, TAR, ARC,LZH. Microsoft Compress, vb) ve özel kodlama formatlarını (UU/XXENCODE--DECODE, BINHEX, MIME vb) açabilmektedir.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI Program, aynı zamanda, ZIP formatında dosya sıkıştırma/arşivleme yapabilmektedir.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI Bir dosya yöneticisi üzerinden, kullanıcı yapacağı tüm operasyonları menüler ve ikonlar yardımıyla seçer.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI WINZIP ayrıca, standart windows 95/nt dosya/dizin özellik menüsüne (Properties) otomatik olarak eklenebilir ve Windows Explorer ile bütünleşik kullanılabilir.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI Uzun dosya isimleri içeren dosyaları sıkıştırabilir/arşivleyebilir. Ayrıca, Winzip Self Extractor yardımıyla, kendi kendine açılabilen (self extracting) arşivler oluşturmak mümkün.

WİNDOWS DOSYA SIKIŞTIRMA/ARŞİVLEME PROGRAMLARI En çok kullanılan sıkıştırma programlarından biri olan WinZip'in en son sürümü: WinZip'in 11.0 ‘dır. WinZip ile dosyaları *.ZİP, *.RAR, *.TAR, *.BZ2 vb. formatlarında sıkıştırabilir, açabilirsiniz

Dosya sıkıştırma METODLARI Bir dosyayı sıkıştırmak istediğinizde dosyanın üzerine gelip farenizin sağ tuşuyla tıklayıp sıkıştırı seçip uygun bir seçeneğe tıklayın.

Dosya sıkıştırma METODLARI Eğer dosya zaten sıkıştırılmış durumda ve açmak istiyorsanız yine dosyanın üzerine gelip sağ tıklayın.

Dosya sıkıştırma METODLARI Sıkıştır yazan yerde bu sefer aç göreceksiniz. Buradan uygun seçeneği tıklayın.

Dosya sıkıştırma METODLARI Bazı arşiv uzantıları hakkında bilgiler; gzip ile sıkıştırılmış dosyalar  : .gz gzip ile sıkıştırılmış tar arşivi: .tgz , tar.gz bzip2 ile sıkıştırılmış dosyalar: .bz2 bzip2 ile sıkıştırılmış tar arşivi: .tar.bz2