İç Geçerlik Varılan bir nedensel ilişkide sonucun deney değişkenleri ile açıklanma düzeyi ile ilgilidir. Deneyde kontrol iç geçerliği arttırmak için yapılır. Örn. Öğrenci başarı puanının artmasının gerçekten yeni öğretim yöntemine bağlı olma olasılığı, ‘’öğretim yöntemi-başarı puanı’’nın iç geçerliği ile ilgilidir.

İç Geçerliği Etkileyen Faktörler Zaman Olgunlaşma Deney öncesi ölçme Ayrı ölçme araç ve süreçleri Merkeze yönelme Yanlı gruplama Denek kaybı

Dış Geçerlik Araştırma sonuçlarının evrene genellenebilirliği ile ilgilidir. Örn. Örneklem olarak 30 5. sınıf öğrencisinin alındığı bir araştırmada, araştırma sonuçlarının ilköğretim 5. sınıf öğrencileri evrenini nasıl yansıttığı dış geçerlik ile ilgili bir sorundur.

Dış Geçerliği Etkileyen Faktörler Ölçme-bağımsız değişken etkileşimi Yanlı seçim- bağımsız değişken etkileşimi Deneme tepkisi Bağımsız değişkenlerin etkileşmesi

İç ve Dış Geçerlik Dengesi İç geçerliği arttırmak için deneysel kontrolleri arttırma deney ortamının doğal ortamdan uzaklaşmasına bu da dış geçerliğe zarar verebilir.

Evren Araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği eleman ya da bireyler bütünüdür. Evrenin tanımlanması ve sınırlandırılması tümüyle araştırmacının amacı doğrultusundadır. Evrenin bilinmek istenen ortalama, standart sapma gibi istatistiklerine evrendeğer ya da parametre denir.

Çalışma Evreni Araştırmada evrenin tanımlanması niye önemlidir? Araştırmacının ulaşabileceği evrendir. Bu evren üzerinde doğrudan çalışma yapabileceği gibi ondan seçilmiş bir örneklem üzerinde de çalışabilir. Örn. Kocaelin’deki ilköğretim 6. sınıf öğrencileri

Örneklem Belli bir evrenden belli kurallara göre seçilen ve seçildiği evreni temsil ettiği kabul edilen birey ya da eleman kümesidir. Araştırmacılar niye evren üzerinde değil de örneklem üzerinde çalışırlar? Örneklem üzerinde gözlenen değerlere örneklemdeğer ya da istatistik denir.

Örnekleme Yansızlık belli bir örneklem büyülüğüne ulaşmada evrendeki her ünitenin örnekleme girebilme olasılığının belli, bağımsız, ve birbirine eşit olma durumudur. Örnekleme yanılgıları, yani evreni temsil edecek örneklem seçmede hata payı, kaçınılmazdır. Ancak yansız seçim ile bunun en az düzeye indiği kabul edilir.

Örnekleme Türleri Eleman örnekleme Oranlı eleman örnekleme Oransız eleman örnekleme Küme örnekleme Oranlı küme örnekleme Oransız küme örnekleme

Eleman Örnekleme: Oransız Eleman Örnekleme Evrendeki tüm birey ya da elemanların örnekleme seçilme şansının eşit olduğu örneklem türüdür. Örn. Kocaeli ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinden (4000) 100 kişi seçilmesi ve evrendeki her elemanın örnekleme seçilme şansının 1/40 olması

Eleman Örnekleme: Oranlı Eleman Örnekleme Evren araştırma açısından önemli görülen bir değişkene göre alt evrenlere ayrılır. Her bir alt evrenden o alt evrenin, evren içindeki oranına göre örnekleme eleman seçilir. Örn. Kocaeli ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin (10.000) başarısına öğretim metotlarının etkisi araştırılıyor olsun. Bu evrendeki düşük zekalı öğrenciler 500, orta zekalı öğrenciler 9000 ve üstün zekalı öğrenciler 500 kişi olsun. 100 kişilik bir örneklemde 5 düşük zekalı, 90 orta zekalı ve 5 üstün zekalı öğrenci seçilebilir.

Küme Örnekleme: Oransız Örnekleme Evrenden oluşturulan her bir kümenin örnekleme seçilme şansının eşit olduğu örnekleme türüdür. Örn. Kocaeli’ndeki ilköğretim öğrencilerinin başarısına bilimin doğası ile ilgili anlayışlarının etkisi üzerine bir araştırma yapılmak istensin. Evrende 100 okul bulunsun. Örneklem olarak 10 okul seçeceksek, 100 okulun her birinin bu örnekleme girme şansı eşit ve 1/10’dur.

Küme Örnekleme: Oranlı Örnekleme Evren araştırma bulguları açısından farklılık gösterileceğine inanılan değişkenlere göre kümelere ayrılır. Evren içindeki kümelerin oranlarına göre örneklem oluşturulur. Örn. Kocaeli’ndeki ilköğretim öğrencilerinin başarısına bilimin doğası ile ilgili anlayışlarının etkisi üzerine bir araştırma yapılmak istensin. Öğrenci başarısına sosyo-ekonomik düzeyin etkisi olduğu bilindiğinden, okullar (100) bulundukları çevrenin sosyo-ekonomik düzeyine göre gruplandırılır (%50 orta; % 20 yüksek; %30 düşük). Bunun için oluşturulacak olan 10 tane okula orta düzeyden 5, yüksek düzeyden 2, ve düşük düzeyden 3 tane girer.

Soru Küme örnekleme ile eleman örneklemeyi avantajları ve dezavantajları yönünden karşılaştırınız.

Örneklemin Yapılması Çalışma evreninin tanımlanması Evrendekilerin listelenmesi Örnekleme türünün belirlenmesi Örneklem büyüklüğünün karşılaştırılması Örneklemin alınması Temsiliyetinin sınanması

Örneklem Büyüklüğünün Karşılaştırılması Evrenin benzeşikliği Kontrol edilemeyen değişken sayısı Çözümlemedeki gözenek sayısı Örnekleme türü Kestirilmek istenen evren değer türü Araştırma için var olan olanaklar Temsilde aranan güven düzeyi ve sapma miktarı

Sapma Evrendeğer ile örneklemdeğer arasında izin verilebilecek sapma miktarıdır. Araştırmacı tarafından önceden belirlenir. Sapma miktarı arttıkça örneklem büyüklüğü azalır. Formüllerde e ile gösterilir.

Güven Düzeyi Örneklemenin çok sayıda yinelenmesi halinde elde edilecek örneklemdeğerin belli sapma sınırları içinde evrendeğeri temsil edebilme olasılığıdır. Araştırmacı tarafından önceden belirlenir. Genellikle güven düzeyi olarak %95 alınır. Buna göre %5lik bir hata payı vardır. Z ile gösterilir. %95lik güven düzeyi için z = 1.96 ve %99lık güven düzeyi için z = 2.58. Güven düzeyi arttıkça sapma nasıl değişir? Güven düzeyi arttıkça örneklem büyüklüğü nasıl değişir?

Güven düzeyi ve sapma miktarı Güven düzeyi ile sapma arasında bir ilişki vardır: z.SH = e Burada standart hata evrenden seçilecek aynı büyüklükteki örneklemlerin dağılımının bir ölçüsüdür. Buna göre standard hata ile örneklem büyüklüğü arasında nasıl bir ilişki vardır?

Örneklemin alınması Yansız seçim önemlidir. Listelenen evrenden yansız seçim yoluyla belirlenen büyüklükte örneklem alınır.

Temsiliyetinin Sınanması Örneklem alındıktan sonra evreni ne ölçüde temsil ettiği sınanmak istenir. Evrende oranı bilinen değişkenlerin örneklemdeki oranına bakarak temsiliyete bakılabilir. Örn. Cinsiyet yaş gibi Önemli bir fark yoksa diğer değişkenler bakımından da örneklemin evreni temsil ettiği söylenebilir.