Din Psikolojisinde Kullanılan Yaklaşımlar Nuran E. Korkmaz A.Ü.İ.F./Güz Dönemi 4. Hafta Nuran E. KORKMAZ

Davranışçılık: Davranışçılığın temel ilkeleri 1913 yılında John Watson (1878–1958) tarafından formüle edilmiştir. Diğer temsilcileri: Ivan Petrovitch Pavlov (1849–1936), Edward Thorndike(1874-1949) İçe bakış yöntemini tümüyle reddeder. Doğal ve sistematik dış gözlem yapar. Sadece gözlenebilen davranışlar incelenmelidir. Psikoloji bir doğa bilimidir. Sübjektiflikten çıkıp, objektif olmalıdır. İnsan belirli uyaranlara tepki veren bir makine gibidir. Davranışlar Uyaran- Tepki(U-T) zinciri içinde incelenir. Davranışların neden oluştuğuna değil, nasıl oluştuğuna bakılmalıdır. Nuran E. KORKMAZ

Dini davranış mükafatlandırma, cezalandırma yada taklit yoluyla pekiştirilir ve öğrenilir yada terk edilir. Ör: kilise daha camiye giden bir kişinin mükafatlandırılması o kişiyi olumlu yönde güdüleyecektir. Diğer taraftan gitmeyişi cezalandırılırsa dinden uzak duracaktır. Aynı şekilde anne ve babasını namaz kılarken gören çocuk bu davranışı taklit ederek içselleştirecektir. Nuran E. KORKMAZ

Psikoanalitik /psikodinamik Yaklaşım: 1 Bu ekol, Wundtçuların anladığı anlamda bilinçle değil; bilincin altında, derinliklerinde kalan kısımla, yani bilinçaltı olaylarıyla meşgul olur. Bilinç olaylarını incelemek, ruhsal olayların mahiyetini anlamak için yeterli değildir. Bilinç olayları, esas ruhsal hayatımızı idare eden bilinçaltı olayların yüzeyinde bulunur ki, Psikoloji de kendisine konu olarak bilinçaltını almalı ve incelemelerine oradan başlamalıdır. Temsilcileri: Sigmund Freud (1856–1939), Alfred Adler (1870–1937) , Carl Gustav Jung (1875–1961),  Erik Erikson(1902-1994) İnsan davranışlarının temel nedeni bilinç dışıdır/bilinç altıdır. Önemli olan bilinç dışındaki unsurların açığa çıkarılmasıdır. En önemli dürtüler cinsellik ve saldırganlıktır. Nuran E. KORKMAZ

Psikoanalitik /psikodinamik Yaklaşım: 2 Çocukluk çağı yaşantıları ve bu dönemdeki ebeveyn tutumunun yaşamın geri kalanındaki etkisi önemlidir. Erikson, kişiliğin oluşumunda biyolojik etkenler ile birlikte toplumsal çevreyi de vurgular. Bireyin gelişimi yaşam boyu sürer. Klinik ve hipnoz yöntemi kullanırlar. Nuran E. KORKMAZ

Hümanist (İnsancıl) Yaklaşım: 1 Davranışçılık ve Psikanaliz’in yanında kendini üçüncü güç olarak tanımlamış ve amacını, Davranışçılık ve Psikanaliz’in yerine geçip yeni bir ekol olmadan bu ikisini bütünleştirmek olarak tanımlamıştır. Varoluşçu felsefeden etkilenmişler ve bu felsefi görüşü büyük çapta benimsemişlerdir. Onlara göre insan, yalnız dünyada değil, belki evrende en değerli varlıktır. O, gücünü içeriden alan dinamik bir varlıktır. İnsan ölümlüdür ve onun için geçmiş ya da gelecek önemli değil yaşanan an önemlidir. Varoluşcu felsefenin bu ilkelerini benimseyen Hümanist Psikoloji, yaşamın belirleyicileri insanın geçmişi ve içsel dürtüleriyle sınırlandırılamaz anlayışıyla, Diğer ekollerin olumsuz bakışlarının aksine: insanın “iyi” olduğunu söylerler. Nuran E. KORKMAZ

Hümanist (İnsancıl) Yaklaşım: 2 Hümanist Psikoloji akımının temsilcileri arasında Carl Rogers (1902– 1987), Abraham Maslow (1908–1970),   Charlotte Bühler (1893-1974) yer alır. Bireyin kişiliğini ve davranışlarını benlik algısı belirler. Davranışların temelinde ihtiyaçlar vardır. Algı ve benlik kavramları üzerinde dururlar. Birey kendini gerçekleştirmek ister. Eğitim öğrenci merkezli olmalıdır. Bireylerin potansiyellerinin ortaya çıkarılmasına ve kişisel gelişime yardımcı olunmalıdır. ihtiyaçlar hiyerarşisi Nuran E. KORKMAZ

Sosyokültürel yaklaşım ‘sosyal çevrenin’ öğrenme ve gelişim üzerindeki önemli rolü üzerinde yoğunlaşır. olduğunu ileri sürmüştür. Vygotsky’e göre tüm psikolojik süreçler, insanlar arasında, çoğu zaman çocuk ve yetişkinler arasında paylaşılan sosyal süreçlerle başlar. Bunun en açık örneği “dil”dir. Sonuç olarak bizim bütün kişisel psikolojik süreçlerimiz, kültürümüz tarafından biçimlendirilmiş sosyal süreçler olarak başlar. Sosyal öğrenmeye etki eden faktörler: Kültürün ve sosyal çevrenin etkisi Çocuk-Yetişkin ve Çocuk-Çocuk İlişkileri Dil Öğretme Nesne, materyal ve olaylarla somut yaşantılar Nuran E. KORKMAZ

İnsan kültürel ortama adapte olur: Doğduğumuz ve yetiştiğimiz ortamın dini inancı bizi şekillendirir. Roma da doğan bir insanın Katolik olması ve İran/ Türkiye'de doğan bir insanın Müslüman olması gibi Nuran E. KORKMAZ

Tartışınız: Psikoloji bilinde 1. 2. ve 3. güç olarak nitelendirilen yaklaşımları benzerlik ve farklılıklarını dikkate alarak değerlendiriniz? Nuran E. KORKMAZ

Kaynakça: WULF, D. (2001). Psychology of Religion:Classic andContemporaray,NewYork:John Wiley&Sons Pub. BROWN, B. L. (2000). Psychology and Religion: An Introduction, , New York: Rugledge Pub. GEÇTAN, Engin, (2000). Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Remzi Kitabevi. MASLOW, A. (1996). Dinler, Değerler, Doruk Deneyimler, çev: H. Koray Sönmez, İstanbul: Kuraldışı Yay. MASLOW, A. (2001). İnsan Olmanın Psikolojisi, çev: Okhan Gündüz, İstanbul: Kuraldışı Yay. Nuran E. KORKMAZ