ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ

İçerik Özel Yetenekli Çocukların Özellikleri, Genel İhtiyaçları. Aileden Beklentileri. Özel Yetenekli Çocuklarla İletişim

ÖZEL YETENEKLİ BİREY ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN BİREY Zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya özel akademik alanlarda akranlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren bireydir (Özel Eğitim Hizm. Yön.-Madde 4-ğğ) ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN BİREY Çeşitli nedenlerle bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireydir (Özel Eğitim Hizm. Yön.-Madde 4-z)

Özel yetenekli çocuk, kronolojik olarak kendi yaşındaki çocuklarla karşılaştırıldığında bir ya da daha fazla alanda daha yüksek performans gösteren ya da gösterme potansiyeline sahip olan; aileden, toplumdan ve eğitim ortamından sosyal ve duygusal desteğe ihtiyaç duyan çocuktur (Lovecky, 2004).

ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUK Morelock (1992), özel yetenek genel zihinsel yetenek, özel akademik yetenek, yaratıcı ya da üretici düşünce yeteneği, liderlik yeteneği, görsel ve gösteri sanatlarında yetenek ve psiko-motor yeteneği alanların birinde ya da bir kaçında yüksek performans ve başarı gösterme şeklinde tanımlamıştır.  Bir başka tanıma göre  “özel yeteneklilik, normal standartlardan nitelik ve nicelik olarak farklı içsel deneyimler ortaya koyan ve ileri becerileri içeren uyumsuz (asenkronik) gelişimdir.”

ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUK Özel yeteneklilik, bir veya birkaç alanda kendini gösterir: Yüksek seviyede akademik başarı veya bir alanda (matematik, fen, edebiyat, yabancı dil, iletişim vb. gibi bir alanda) özel yetenek, Bir sanat alanında (müzik, resim, drama, v.b.) özel yetenek, Liderlik kapasitesi, Pratik zekâlılık, Yaratıcılık, Genel zekâ, Fiziksel yetenek.

ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarının ilerisindedirler. Doğumda diğer çocuklardan daha ağırdırlar. Fiziksel yapı ve genel sağlıkları normalin özeldedir. Aşırı duyarlı sinir sistemine sahiptirler. Duyu organları keskindir. Bebeklerde bu aşırı duyusal uyarılabilirlik, battaniyelerini üstlerinden atma, altlarının ıslanmasından rahatsız olma, gürültüye yoğun tepki gösterme ve tat alma duyularında aşırı duyarlılık şeklinde ifade bulabilir. Hastalıklara karşı daha dirençlidirler. Diğer gruptakilere oranla daha fazla yaşarlar.

ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN BİLİŞSEL ÖZELLİKLERİ Bildiklerini, düşündüklerini yaşıtlarından daha iyi ifade edebilirler. Bir öykünün yada paragrafın ana fikrini yaşıtlarından daha çabuk bulup çıkarırlar. Karmaşık ve zor problemlerden hoşlanır ve yaşıtlarının çözemediği problemleri çözebilirler. Genellikle ders başarıları yüksektir ancak istisnalarda vardır. Eleştirebilme yetenekleri yüksektir. Yaratıcılık ve mucitlik özellikleri vardır.

Konuşmaya ve yürümeye yaşıtlarına göre erken başlarlar

Fiziksel ve zihinsel enerjileri yüksektir

Bazıları konuşarak kendini daha iyi ifade eder.

Yaşıtlarına göre daha az uyurlar

sürekli soru sorarlar, kolay ve çabuk öğrenirler.

Kelime hazineleri geniştir

Yaşıtlarından farklıdırlar

Çevrelerine karşı aşırı ilgilidirler

Liderlik güçleri yüksektir

Kendilerinden büyük çocuklarla veya yetişkinlerle olmaktan hoşlanırlar

Arkadaşlık ilişkilerinde duyarlıdırlar

Bazı özel yetenekli çocuklar çevresi tarafından fark edilmeyebilir.

Kıvrak bir zekâya sahiptirler Kıvrak bir zekâya sahiptirler. Hareketli ve yaratıcı faaliyetlerde bulunmayı severler.

Yeni karşılaştıkları bir konuyu çabuk kavrarlar

Teknolojiye çok meraklıdırlar

Olayların nedenleri ve sonuçları üzerinde çalışmaktan hoşlanırlar

Okuma ve yazmayı genellikle okula başlamadan önce öğrenirler

Bazı özel yetenekli çocukların akademik başarıları düşük de olabilir.

Gözlem güçleri yüksektir

Meraklıdırlar

Müzik Alanındaki Yetenek Özellikleri: • Ritim ve melodiye diğer çocuklardan fazla tepkide bulunurlar, • Müzik parçaları bestelemeye büyük istek ve çaba gösterirler, • Duygu ve düşüncelerini anlatmak için sık sık müziği araç olarak kullanırlar, • Çeşitli müzik aletleri ile ilgilenir, onları çalmayı denerler,

Resim Alanındaki Yetenek Özellikleri Sanatla çok ilgilidirler Resimlere derinlik verir ve parçalar arasında uygun oranlar kullanırlar, Çamur, sabun ve plastilin vb. yumuşak gereçlerle üç boyutlu figürler yapmaya özel bir ilgi gösterirler.

Özel yetenekli çocuklarında her çocuk gibi kendine has huysuzlukları, davranış problemleri, istenmedik davranış sergilemeleri, başarısızlıklarının olacağı unutulmamalıdır !!! Anne baba ve öğretmenleri olarak onların her alanda mükemmel olmalarını beklememeliyiz.

ÖZEL YETENEKLİ BİREYLER TÜM ALANLARDA BAŞARILI MIDIR? Özel bir alanda yetenekli olan çocuğun tüm gelişim alanlarında hızlı olması beklenmemelidir. Örneğin; görsel sanat alanında özel yetenekli olan çocuk sadece bu alanda yaşıtlarından özel olma özelliği göstererek diğer gelişim alanlarında standart gelişim ritmi izleyebilir (Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı 2013-2017).

Picasso, 9 yaşında... Picasso okumayı yazmayı çok geç yaşta öğrenmiş, matematik dersinden ancak öğretmenin verdiği kopyalarla geçebilmiştir. Diğer bir deyişle Picasso IQ’su düşük bir dehadır.

Özel Yetenekli Öğrencilerin İstek İhtiyaç ve Sorunları

A-Genel İhtiyaçlar Tanınma ve anlaşılma

Sevgi(Koşulsuz Kabul)

Erken Tanılama

Çocuğun yeteneklerini geliştirebileceği bir “eğitim modeli”

Ebeveyn-Öğretmen ortak çalışması

Çocuk olmanın gerektirdiği her şey.

Eğitim-Öğretim İmkanlarının sağlanması. Benzer yetenek gruplarında olan bireylerle iletişim. Kaynak çeşitliliği(Kütüphane)

Liderlik becerileri noktasında yöneltme.

Farklı etkinlikler ve yaratıcı çalışmalar.

alışkanlığını kazanmada rehberlik. Uzun süreli, düzenli ve planlı çalışma alışkanlığını kazanmada rehberlik.

Çalışmalarında esnek zaman. Düşüncelerini uygulamaya geçirebilecekleri fiziksel ortam ve koşullara sahip bir okul. Özelliklerine uygun eğitim programı Disiplinler arası yaklaşım Araştırma,inceleme,gezi,deney,gözlem ve soyut düşünme

B-Aile’den Beklentileri Anlama,deneme,öğrenme ilgisi ve ihtiyacını engellemeyen bir aile ortamı. Çocuklarını farklı kılan özelliklerini fark eden ve buna göre davranan bir aile. Bilişsel ve duygusal yönden desteklenebilecekleri arkadaş ortamları yaratan bir aile.

Etkin dinleme becerisine sahip aile Beklenti baskısı altında bırakmayan aile Problem Çözme becerilerini geliştiren bir ortam Karar verme becerilerini destekleyici bir aile Düşünme becerilerini destekleyen ve öğreten bir ortam Yeni durumlar ile eski bilgileri bağdaştıran ve yeni şeyler öğreten bir aile ortamı Yaratıcı potansiyeli destekleyen bir aile

2-Özel Yetenekli Çocuklarla İletişim

Çocukla iletişime yönelik yaşanan güçlükler: Aşırı güven, kendini beğenme, aşırı mükemmeliyetçilik, başarısızlığı kabul etmeme.

İletişim sürecinde kuralları kabul etmeme, bilmiş tavırlar takınma, zor ikna olma, aşırı ısrarcı olma gibi tutumlar.

Arkadaş edinememe.

Kardeşler arası çatışma.

İletişim Becerileri Fikirlerin rahatça ifade edilebildiği etkileşimsel ortamlar, sözel dilsel zekâsı gelişmiş bireyler için en etkili öğrenme ortamlarıdır.

Açık ve net bir iletişim dili.

Farklılıklara izin verme(Saygı Duyma,Esneklik) Hoşgörülü olma.

Etkin dinleme ve ben dilini kullanma.

Empati becerisine sahip olma.

Çocukların tepkilerine duyarlı davranma

Reframing(Yeniden Çerçevelendirme)

Sorulan sorulara karşı sabırla davranma ve olumlu iletişim.

Çocukların gelişim dönemlerine göre davranma

İletişimde hareket becerilerine yer verme.

Duyguların ifade edilmesinde sanatsal dışavurum etkinlikleri kullanma.

Yaratıcı Drama,Liderlik,Karakter Eğitimi vb. çalışmalara yer verme.

ÖZEL YETENEKLİ BİREYLERİN DÜNYASINDA FARKINDALIK KAZANMAK ADINA FİLM ÖNERİSİ Kalbini Dinle (August Rush, Müzikal Yeteneği Olan Bir Çocuk) Camino (Camino, 11 yaşında olağanüstü bir duygusallığa sahip bir çocuğun öyküsü) Milyoner (Slumdog Millionaire,özel yetenekli bir gencin öyküsü) Ray (Ray, Soul müziğin efsane ismi Ray Charles’ın dünyasının hikayesi *Film önerileri MEB bütünleştirme eğitimi öğretmen kılavuzundan alınmıştır.

ÖZEL YETENEKLİ BİREYLERİN DÜNYASINDA FARKINDALIK KAZANMAK ADINA KİTAP ÖNERİSİ özel Yetenekli Çocuklar & Aileler Ve Öğretmenler İçin Bir Kılavuz, Ahmet BİLDİREN, Doğan Kitap özel Zekalı Ve Yetenekli Çocukların Eğitimi, Norma E. CUTTS, Nicholas MOSELEY, Özgür Yayınları *Kitap önerileri MEB bütünleştirme eğitimi öğretmen kılavuzundan alınmıştır.