Cinselliğin Psikonörobiyolojisi Prof Dr Süheyla Ünal İnönü Üniversitesi Psikiyatri AD

Cinsellik Cinsellik yaşam kalitesi ve kendini iyi hissetmenin önemli bir bileşenidir Ne var ki hekimlerin çoğu bu konuyu hastalarıyla konuşmazlar Hastalar kendiliğinden bu konuyu kolay kolay dile getirmezler Hekim bu konuyla ilgili soru sormayı ihmal eder

Cinselliğin işlevleri İlişkiler/Yakınlık Üreme/Türün devamı Kimlik, roller Haz/Ödül Güç/İktidar

Cinsellikle karşılanan arzular Pregenital arzular (sevilme, sevme, bakılma, esirgenme, beslenme, güven) Genital arzular (arzulanma, cinsel arzular, cinsel aşk) Narsisistik arzular (onaylanma, beğenilme) Sevgi ya da saldırganlığın süblimasyonu ile geliştirilmiş arzular (estetik, sanatsal, bilimsel uğraşılar)

Cinsel davranışın belirleyicileri Cinsel arzu idden gelir ve güçlüdür Anatomi ve fizyolojiden etkilenir Yaşantılardan, travmalardan etkilenir Bireyin yaşadığı çevreden ve içinde yaşadığı kültürden Kişilik faktörleri ve genel kendilik algısı Yaşam siklusu boyunca cinsellikle ilgili gelişimsel deneyimlerinden etkilenir

Cinsel beynin anatomisi Beyin sapı Orgazmın baskılanması Hipotalamus: Potansiyel cinsel eşin belirlenmesi Beyin sapı ve limbik sistem bağlantısı Paraventriküler çekirdekten oksitosin salgılanması

Cinsel beynin anatomisi Amigdala Erkeklerde cinsel güdüyü kontrol eder Kadın cinsel davranışında rol oynar Hipokampus Uyarılması penil ereksiyonu sağlayabilir Temporal loblar Bilateral çıkarılması, TLE, tümorleri hiperseksüalite ile sonuçlanır Serebral korteks Cinsel fantazilerle ilişkilidir

Orbitofrontal korteks Bağlanmanın homeostatik düzenlenmesi Kortikolimbik yönetici işlevi İşlemsel öğrenme Başa çıkma/uyum işlevi

İstemek, hoşlanmak Nöral döngü Nörokimyasallar Ventral striatum ( N akkümbens) Ventral pallidum Orbitofrontal korteks Amigdala Nörokimyasallar Oksitosin Vasopressin Dopamin

Cinsel uyarılma Hipotalamus Posterior ventral pallidum aktivasyonu Ventromedial ve anterior temporal lob aktivitesinin azalması

Orgazm Nöral ağ Nörokimyasllar Ventral pallidum Nükleus akkumbens Amigdala (-) Orbitofrontal korteks (-) Nörokimyasllar Dopamin Opioidler Oksitosin Prolaktin

Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten Kadın ve erkek arasında belirgin farklar vardır Fizyolojik farklar Seks ve aşk hakkında farklı görüşler

Aşkın üç yüzü TUTKU- Biyolojik bileşen Romantik duygular ve arzu, cinsel ilişkinin yakıtıdır Bağımlılıklarda olduğu gibi güçlü bir istek yaratır YAKINLIK-Duygusal bileşen Bağlanma Sıcaklık, paylaşma, duygusal yakınlık Özeli paylaşma ve yardımlaşma isteği BAĞLILIK SÖZÜ-Bilişsel bileşen Bilinçli karar verme Zorluklara rağmen ilişkiyi sürdürmeyi seçme

AŞK ve CİNSELLİK KADIN ERKEK Yakınlık ve ilişki Aşk, karşıdakini derinden tanımaktır Saygı Düşüncelilik ve özendir Sürprizler içermelidir Duygusal dokunmalardır Üç boyutu birlikte içerir Haz ve performans Deneyim ve yaşantı, gerçek ilişkinin bir substitudur Cinsel yakınlık biyolojik bir eylemden çok uzaktır Parçalıdır

Cinsel tepki aşamaları

Uyarılma Erkek Kadın Görsel uyaran ile dikkat ve uyarılma Oksitotemporal korteks Anterior singulat korteks İnsula İnferior parietal lobül OFK inhibisyonu Güdülenme ve yönelme Amigdala hipotalamus Görsel uyaran ile uyarılma Menstruel fazdan etkilenir (midluteal faz) ACC İnsula OFK inhibisyonu Güdülenme ve yönelme Farkı amigdala ve hipotalamus oluşturuyor

Aşk ve cinselliğin nörobiyolojisi Libido: Androjen ve östrojen Aşk, cinsel çekim: Dopamin, noradrenalin artışı, serotonin azalması Bağlanma: Opyatlar, oksitosin, vazopressin, katakolaminler

Cinselliğin nörobiyolojisi Arzu: Serotonin, dopamin, testesteron, oksitosin Uyarılma: Erkekte; parasempatik kolinerjik sistem ereksiyon- asetilkolin, vazoaktif intestinal polipeptid, NO sentetaz, serotonin, dopamin, norepinefrin, testesteron, oksitosin Kadında; sempatik sinir sistemi cinsel uyarılma ve lubrikasyon- epinefrin, norepinefrin, östrojen,oksitosin

Cinselliğin nörobiyolojisi Orgazm-Serotonin, dopamin, epinefrin, NE, oksitosin Erkek; ejakülasyon Sempatik ss, Kadın; öznel haz duygusu, ritmik kasılmalar Çözülme, gevşeme, refraktör peryod

Bağlanma peptidleri Bağlanma ile ilgili peptidler oksitosin ve vasopressin, ağırlıklı olarak amigdala ve hipotalamus üzerine etkili olurlar Cinsel ilişki sırasında oksitosinin az salgılanması, seksüel ilişkinin mekanik ve sevgisiz olarak yaşantılantılanmasına yol açar

Vazopressin Cinsel eş seçiminde rol oynar (Winslow & Insel, 1993) Bağlanmanın uzun süre devam etmesinde etkilidir

Cinsel siklus Erkekte 3 dakika Kadında 15 dakika

Kadın cinselliği Orgasm Arousal Satisfaction Choice Desire Physical Need for Intimacy Orgasm Arousal Satisfaction Choice Desire Physical Wellbeing Awareness of Nonsexual Need to be Sexual Basson Model

Cinsel sorun kaynakları Kadın Stres, tükenme, yorgunluk Gerçekçi olmayan beklentiler Gerçekleşmemiş düşler Erkek Testesteron Erektil disfonksiyon Erken boşalma Başarısızlık korkusu

Doyumlu seks koşulları Yakınlık duygusu Cinsel yeterlilik duygusu Güven duygusu Uyarılma Fiziksel ve zihinsel olarak hazır olma Ortam ve durum hakkında olumlu duygular taşıma