MEGEP EĞİTİM TOPLANTISI Prof. Dr. İsmail EKMEKÇİ Sakarya Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü History of Science Sites: http://www.eng.vt.edu/fluids/msc/hist.htm Mathematicians of the XVII and XVIII Century: http://www.maths.tcd.ie/pub/HistMath/People/RBallHist.html http://scienceworld.wolfram.com/biography/ 23.02.2006 İSTANBUL İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ SOĞUTMA TEKNİĞİ SOĞUTUCU AKIŞKANLAR ve SINIFLANDIRILMASI YENİ SOĞUTUCU AKIŞKANLAR İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ SOĞUTMA NEDİR? Ürünlerin ve besinlerin korunması, proseslerin kontrolü amacıyla çeşitli yöntemlerle ısı çekme ve sıcaklığı istenilen değere düşürme işlemine soğutma denir. Üç alana ayrılır: Ev tipi soğutma Ticari tip soğutma Endüstri tipi soğutma İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ SOĞUTMANIN TARİHÇESİ 1755 yılında Glasgow Üniversitesi’nden Dr.William CULLEN, eline eter sürmüş ve meydana gelen buharlaşma sonucunda, elinin soğuduğunu görerek çalışmalara başlamıştır. 1755 yılında yine Dr.William CULLEN “vakum” prensibine dayanan buz yapma makinesini imal etmiş, fakat bu makine laboratuar aleti olarak kalmış, geliştirilememiştir. 1834’ de Jacop PERKİNS Amerika’ da ilk soğutma makinesinin patentini aldı. Bu makine buz üretimi yapan kapalı kompresyonlu bir makine olup ticari alanda başarılı olmamıştır. 1858’de Fransız Ferdinand CARRE absorbsiyon sistemini bulmuştur. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ 1886’da mühendis Windhausen karbondioksit gazı ile çalışan tesisat yaparak -80 0C sıcaklık elde etmiştir. 1910’ da Amerika’ da J.M. Larsen şirketi ilk küçük buzdolabını imal etmiştir. Bu makine otomatik olmadığından pek tutulmamıştır. 1918’ de Amerika’ da Kelvinatör şirketi ilk otomatik buzdolabını yaparak piyasaya sürmüştür. 1930’ da R-12 gazı bulunarak CFC soğutucuların temeli atılmıştır. 1935'de R-22 soğutucu akışkanı bulunarak HCFC kökenli akışkanlar geliştirildi. 1989 yılında R-134a ve R-123 soğutucu akışkanları bulunarak ozon tabakasına zarar vermeyen HFC kökenli alternatif akışkanlar geliştirilmiştir. 1990'lı yılların başında R-22 ve R-502 yerine kullanılmak üzere ikili ve üçlü alternatif soğutucu akışkan karışımları geliştirildi. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ SOĞUTUCU AKIŞKANLAR Soğutucu Akışkan: Buharlaşırken kendisi ısı absorbe eden ve soğutma etkisi oluşturan herhangi bir madde. Flokarbon: Bir veya birden fazla karbon atomu ihtiva eden flor bileşikleri Halojen: En aktifleri flor olan kimyasal grup. Halokarbon Soğutucu Akışkanlar: Halojen madde ihtiva eden soğutucu grubu. (Not: Bir grup halinde soğutucu gazlara freon adı verilmiştir.) R-11: Triklor monoflor metan, CCL3F, bir halokarbon soğutucu gaz. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-12: Diklor diflor metan, CHCl2F2, bir halokarbon soğutucu gaz. R-22: Monoklor diflor metan, CHClF2, bir halokarbon soğutucu gaz. Azeotropik Karışım: Halokarbon soğutucu akışkanların tek (ayrı) bir akışkan eldesi için karıştırılması (Not: Çok yaygın azeotropik karışımlar R-500 ve R-502 dir.) Azeotrop Olmayan Karışım: İkili (binary) ve üçlü (ternary) soğutucu akışkan karışımlarının kendi özelliklerini koruyarak karışım yapmaları. Örnek: R-401A (R-22 /R152A/R-124'nın üçlü karışımıdır. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-717: Amonyak, NH3, bir halokarbon olmayan soğutucu gaz. (Not: Bu büyük endüstriyel soğutma tesislerinde, absorpsiyonlu soğutmada ve klimada kullanılmaktadır.) Soğutucu Silindiri: Soğutucu akışkanların içine konularak satıldığı ve dağıtıldığı çelik tank.(Not: Bunlar genellikle soğutucu akışkan tüpü olarak bilinir) Şarj Silindiri: Tamamen doldurulmayan cam soğutucu silindiri. Ortam Sıcaklığı: Herhangi bir maddeyi çevreleyen havanın sıcaklığı. Soğutucu Yağı: Soğutma mekanizmalarında yağlama ve soğutma amacıyla kullanılan özel nemi alınmış yağ. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

S0ĞUTUCU AKIŞKANLAR İÇİN İSTENİLEN ÖZELLİKLERİ Zehirsiz olmalı Tutuşabilir olmamalı Patlayıcı olmamalı Korozyon etkisi olmamalı Düşük kaynama sıcaklığına sahip olmalı Kimyasal olarak kararlı olmalı Yağ ile kolayca karışabilmeli Çevreyle dost olmalı İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKAN TİPLERİ Mineral soğutucu akışkanlar (NH3, CO2) CFC’ler (R12, R11 gibi) (terk edilecek gazlar) HCFC’ler (R22, R508, R402A, R123) (geçiş dönemi gazları) HFC’ler (R134a, R404A, R32) (uzun vadeli gazlar) HC’ler (R600, R600a, R290) (yanıcı ve patlayıcı gazlar) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

EMNİYET AÇISINDAN SINIFLANDIRMA Yanıcılık sınıfı Zehirlilik sınıfı Grup A Grup B Düşük zehirlilik Yüksek zehirlilik 3 Yüksek yanıcılık A3-Metan, Propan, bütan B3 2 Düşük yanıcılık A2-HCFC-142b HFC-152b B2-amonyak 1 Alevlenme özelliği yok A1-CFC-11,12, 113,114, R-500, 502,R22,R134a B1-HCFC-123 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKANLARIN ADLANDIRILMASI Halokarbon=freon türü soğutucu akışkanlar numaralandırılması şu şekilde yapılır: Kimyasal formülde hidrojen varsa ilk rakam 2, yoksa 1 alınır, ikinci rakam ise bileşikteki flor atomlarının sayısıdır. R-500 serisi azeotrop karışımları, R-400 serisi azeotrop olmayan karışımları temsil eder. Ayrıca halokarbon olmayan akışkanlarda rakam o gazın atom ağırlığını gösterir. Örnek: NH3, R-717 olarak numaralandırılmıştır. R-12, diklor diflor metan(CCL2F2) R-22, monoklor diflor metan(CHCLF2) R-500, freon-500 R-502, freon-502 (Not:R-500 ve R-502, iki halokarbon soğutucu gazın karışımı olan azeotropik karışım gazlarıdır.) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCULARIN TANIMLANMASI İÇİN ULUSLARARASI STANDARTLAR Tabloda Amerikan Isıtma Soğutma ve İklimlendirme Mühendisleri Birliğinin (ASHRAE) tayin ve tespit ettiği soğutucu standartları verilmiştir. Her soğutucu akışkan bir numaraya sahiptir ve önlerine genellikle bir R harfi konur. Bu numaralar, soğutucu akışkanların çok uzun kimyasal adlarının teşhis edilmesi için kullanılmaktadır. Halokarbon bileşikleri terimi, Tabloda gösterildiği gibi verilen kimyasal gruptaki elementlerin (halojenler) ihtiva ettikleri bileşiklerinden meydana geldiği için verilmiştir. Bu grup:flor, klor, brom ve iyottan müteşekkildir. Fakat bu bileşik listelerinde iyot bulunmaz. Azeotrop terimi, geniş sıcaklık seviyelerinde sıvı ve katı ayı fazları muhafaza edebilen kararlı soğutucu akışkan karışımlarını ifade eder. Bu gazlar genellikle kendilerini oluşturan gazlardan farklıdırlar. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Soğ. No Kimyasal İsmi Formül METAN SERİSİ R-10 Karbon tetra klorür CCL4 R-11 Tri klor flor metan CCL3F R-12 Di klor diflor metan CCL2F2 R-12B1 Brom klor di flor metan CBrClF2 R-12B2 Di brom diflor metan CBr2F2 R-13 Klor tri flor metan CCLF3 13B1 Brom tri flor metan CBrF3 R-14 Karbon tetra flor CF4 R-20 Kloroform CHCL3 R-21 Di klor flor metan CHCLF2 R-22 Klor di flor metan CHCCLF2 R-22B1 Brom di flor metan CHBrF2 R-23 Triflormetan CH2CL2 R-30 Metilenklorür CH2F2 R-31 monoflormetan CH3F R-32 Di flor metan (metil florit) R-40 Klor metan (metil klorit) CH3Cl R-41 Flor metan (meil florit) R-50 Metan CH4 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Soğ. No Kimyasal İsmi Formül ETAN SERİSİ R-110 Hegza klor etan CCL3CCL3 R-111 Penta klor flor etan CCL3CCL2F R-112 Tetra klor di flor etan CCL2FFCCL2F R-112a CCL3CCLF2 R-113 Tri klor tri flor etan CCL2FCCLF2 R-113a CCL3CF3 R-114 Di klor tetra flor etan CClF2CCLF2 R-114a 1,2-di klor-1,2,2,2 tetra klor etan CCl2FCF3 R-114B2 1,2-di brom-1,1,2,2 tetra flor etan CBrF2CBrF2 R-115 Klor penta flor etan CCl2F2CF3 R-116 Hegza flor etan CF3CF3 R-120 Penta klor etan CHCl2CCl3 R-123 2,2-diklor-1,1,1-triflor etan CHCl2CF3 R-123a 1,2-diklor-1,1,2-triflor etan CHClFCClF2 R-124 2-klor-1,1,1,2-tetraflor etan CHClFCF3 R-124a 1-klor-1,1,2,2-tetraflor etan CHF2CClF2 R-125 Pentaflor etan CHF2CF3 R-133a 2-klor-1,1,1-triflor etan CH2ClCF3 R-134a Tetrafloretan CF3CH2F İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Metan CH4 ETAN SERİSİ (devam) PROPAN SERİSİ R-140a Triklor etan (metil kloroform) CH3CCl3 R-216ca 1,3-diklor-1,1,2,2,3,3-hegza flor propan CCLF2CF2CClF2 R-141b 1,1-diklor-1-flor etan CCl2FCH3 R-218 Okta flor propan CF3CF2CF3 R-142b 1-klor-1,1-diflor etan CClF2CH3 R-245cb 1,1,1,2,2-penta flor propan CF3CF2CH3 R-143a 1,1,1-triflor etan CF3CH3 290 Propan CH3CH2CH3 R-150a 1,1-diklor etan CHCl2CH3 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ ZEOTROP KARIŞIMLAR AZEOTROP KARIŞIMLAR Soğ. No İsmi / Oranı R-401A R-22 / 152a / 124 ( 53 / 13 / 34 ) R-500 R-12/152a (73.8/26.2) R-401B R-22 / 152a / 124 ( 61 / 11 / 28 ) R-501 R-22/12 (75/25) R-401C R-22 / 152a / 124 (33/15/52) R-502 R-22/115 (48.8/51.2) R-402A R-125 / 290 / 22 ( 60 / 2 / 38 ) R-503 R-23/13 (40.1/59.9) R-402B R-125 / 290 / 22 ( 38 / 2 / 60 ) R-504 R-32/115 (48.2/51.8) R-403A R-290 / 22 / 218 ( 5 / 75 / 20 ) R-505 R-12/31 (78/22) R-403B R-290 / 22 / 218 ( 5 / 56 / 39 ) R-506 R-31/114 (55.1/44.9) R-404A R-125 / 143a / 134a ( 44 / 52 / 4 ) R-507A R-125/143a (50/50) R-405A R-22 / 152a / 142b / C318 ( 45 / 7 / 5.5 / 42.5 ) R-508A R-23/116 (39/61) R-406A R-22/600a/142b (55/4/41) R-508B R-23/116 (46/54) R-407A R-32 / 125 / 134a ( 20 / 40 / 40 ) R-509A R-22/218 (44/56) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-407B R-32/125/134a (10/70/20) İNORGANİK BİLEŞİKLER   R-407C R-32/125/134a (23/25/52) R-702 Hidrojen H2 R-407D R-32/125/134a (15/15/70) R-704 Helyum He R-408A R-125/143a/22 (7/46/47) R-717 Amonyak NH3 R-409A R-22/124/142b (60/25/15) R-718 Su H2O R-409B R-22/124/142b (65/25/10) R-720 Neon Ne R-410A R-32/125 (50/50) R-728 Azot N2 R-410B R-32/125 (45/55) R-732 Oksijen O2 R-411A R-1270/22/152a (1,5/87,5/11) R-740 Argon Ar R-411B R-1270/22/152a (3/94/3) R-744 Karbon dioksit CO2 R-412A R-22/218/142b (70/5/25) R-744A Azot dioksit N2O HİDROKARBONLAR R-764 Kükürt dioksit SO2 R-600 Bütan CH3CH2CH2CH3 AZOT BİLEŞİKLERİ R-600a İzo-bütan CH (CH3)3 R-630 Metil amin CH3NH2 OKSİJEN BİLEŞİKLERİ R-631 Etil amin C2H5NH2 R-610 Etil eter C2H5OC2H5 R-611 Metil format HCOOCH3 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Designation Components Replacement for R401A MP35 R22/R152a/R124 R12 R401B MP66 R12, R500 R402A HP80 R22/R290/R125 R502 R402B HP81 R403B IS69L R22/R218/R290 R406A GHG12 R22/R142b/R600a R408A FX10 R22/R143a R409A FX56 R22/R124/R142b İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Yerine Geçme (Atama) Bileşenler Karışım Tipi Sıcak. Kayması [K] Yerine Geçecek Madde R404A HP62/FX70 R125/R134a/R143a zeotropic ternary ~2 R502 R407A KLEA60 R32/R125/R134a 4,7 R407B KLEA61 2,7 R407C AC9000 / Klea66 5,3 R22 R410A AZ20 R32/R125 near azeotropic binary <1 R507 AZ50 R125/R134a İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Tekil Akışkan Yanıcılık GWP R32 F 0.13 R125 N 0.58 - 0.9 R143a 0.74 - 1.2 R134a 0.26 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R22 Yerine Kullanılabilecek Akışkanların Özellikleri R134a R407C R410A Press 55°C,kPa 1476 2262 3406 COP(% R22) 101% 95-101% 92-100% Kapasite (% R22) 65% 98-105% 149-155% Isı Transferi Nisbeten Düşük Daha Zayıf Daha Yüksek Boru Büyüklüğü Daha Büyük Aynı Daha Küçük Sistem Performansı Daha Az 95-100% 98-106% Sistem Maliyeti Daha Düşük Yeniden Dizayn Gereksinimi Yeterli Çok Az İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Farklı Soğutucu Akışkanların Karşılaştırılması ve Sınır Şartları Çevrim Parametreleri Evap Sıc. [°C] KondSıc. Super heat Sıc.. Gaz Emme Yoğ. [kg/m3] Evap. Pres [bar] Reduc. suction press Kon Bas. Soğ.. Kap. [kW] Kond. Kap. Elek. Güç COP Çevrim Soğ. Akış 1 Original cycle R12 -30 +45 -20 6.06 1.03 11.0 10.3 14.8 4.57 2.25 2 R22 7.14 1.68 17.8 15.7 23.9 8.2 1.91 3 Cycle with refrigerant injection 14.5 21.19 6.73 2.15 4 Throttling suction line 5.55 1.36 11.1 16.47 5.36 2.07 5 R134a 4.2 0.84 11.6 8.59 12.65 4.06 2.12 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

CFC’lerin ozona etkisi CFC’lerin ozon tabakası üzerine yükselmesiyle,UV radyasyonlarının etkisi altına girerler. Serbest klor (Cl) atomları atmosfer içinde serbest hale gelir. Bir klor atomu, bir ozon bileşiği (O3) ile çarpıştığında, (O) oksijen atomlarının bir tanesini klormonoksit (ClO) biçiminde bağlar, ayrılan diğer iki oksijen atomu, bir oksijen molekülüdür. ClO molekülü bir serbest oksijen atomu ile temas ettiğinde oksijen atomları birleşerek bir oksijen molekülü (O2) oluştururlar ve klor atomu (Cl) bir diğer ozon molekülünü parçalamak için serbest kalırlar. Her serbest klor atomu, troposfere yağmur gibi doğal yollarla dönmeden önce 100 000 ozon molekülünü bozabilir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Ozon deliğindeki büyümenin yıllara bağlı olarak gösterimi İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Bazı soğutucu akışkanların çevresel etkileri Kaynama Noktası (0C) Ozon Delme Potansiyeli (ODP) (CFC-11=1) Sera Etkisi Potansiyeli (GWP) (CO2=1) Atmosferik Ömrü (yıl) CFC-11 CFC-12 CFC-113 CFC-114 CFC-115 23.82 -29.8 47.57 3.8 -39.1 1.0 0.93 0.83 0.71 0.38 1300 3700 1900 6400 13800 59 122 98 244 539 HCFC-22 HCFC-123 HCFC-141B HCFC-142B -40.76 27.87 32 -9.8 0.05 0.02 0.03 510 28 65 - 18 2 10 22 HCF-134A HFC-152A HFC-404A HFC-407C HFC-410A -26.16 -25 -46.48 -43.79 -51.57 400 46 3748 1610 1890 >48 >33 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

CFC KULLANIMININ SINIRLANDIRILMASI 1978’de ABD’de, atmosferdeki CFC’lerin miktarını azaltmak için önemli bir adım atıldı. Deodorantlar ve spreylerdeki itici gazlar yasaklandı. 1987 yılında Montreal Protokolü imzalandı (23 ülke) Ardından 1990 tarihli Londra Protokolü ile gelişmiş ülkeler 1 Ocak 2000 tarihinde CFC üretimini tamamen durdurmayı kabul ettiler. 1990’da ABD senatosundan geçen Temiz Hava Yasası,Temmuz 1992’den itibaren CFC ve HCFC’lerin atmosfere tahliye edilmeleri yasaklanmıştır. 1992’deki Kopenhag Toplantısında, R-22’nin de aralarında bulunduğu HCFC soğutucu akışkanlarının (geçiş gazları) kullanımının yasaklanmasını bir takvime bağladı. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ 1995 Viyana toplantısında HCFC’lerin %3.1 oranı %2.8’e düşürüldü 1.1.1996 da ABD Kongresi, CFC üretim ve kullanımını tamamen sona erdirdi. 1997 deki Montreal protokol metninde Avrupa Birliği HCFC’lerdeki bu oranları %2.8’den %2’ye düşürdü ve tamamen kaldırma yılını 2015’e çekti. Ancak bu konuda ABD aynı görüşte değildi. Avrupa Birliğinin ilk düzenlemesi 3094/94 tarihli yönetmelik di. Bu yönetmelik 1 Ekim 2000 tarihinde imzalanan EC 2037/2000 sayılı yönetmelikle değiştirildi. Danimarka gibi bazı Avrupa Birliği ülkeleri bu yönetmelikten daha sıkı yönetmelikler hazırlamışlardır. Avrupa Birliği 3094/94 ve 2037/2000 yönetmelikleri tabloda gösterilmiştir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Avrupa Birliğinin HCFC tüketim sınırlama yönetmelikleri 1 Ekim 2000’e kadar (3093/94) 1 Ekim 2000’den itibaren (2037/2000) Temel seviye 1989 HCFC tüketimi + 1989 CFC tüketiminin %2.6’sı Temel seviye 1989 HCFC tüketimi + 2.6% of 1989 CFC tüketimi 1 Ocak 1995 : Temel seviye 31 Aralık 2000’e kadar: Temel seviye 1 Ocak 2004 : temel seviye %65’i 1 Ocak 2001: 1989 HCFC tüketimi + 1989 CFC’lerin %2’si 1 Ocak 2007 : temel seviyenin %40’ı 1 Ocak 2002 : 2001’in %85’i 1 Ocak 2010 : temel seviyenin %20’si 1 Ocak 2003 : 2001’in %45’i 1 Ocak 2013 : temel seviyenin %5’i 1 Ocak 2004 : 2001’in %30’u 1 Ocak 2014 : 0% 1 Ocak 2008 : 2001’in %25’i 1 Ocak 2010 : 0% İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Avrupa Birliğinin HCFC üretim sınırlama yönetmelikleri 1 Ekim 2000’e kadar (3093/94) 1 Ekim 2000’den itibaren (2037/2000) HCFC üretim sınırlaması yok Temel Seviye 1997 üretimi 1 Ekim 2000 : Temel seviye 1 Ocak 2008 : Temel seviyenin % 35’i 1 Ocak 2014 : Temel seviyenin % 20’si 1 Ocak 2020 : Temel seviyenin %15’i 1 Ocak 2025 : 0% İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

ALTERNATİF AKIŞKANLAR R12 yerine R134A (uzun vadeli) R401A, R401B, 409A (kısa vadede) R11 yerine R123 (kısa vadede) R22 yerine R407C, R410A (uzun vadede) R502 yerine R404A, R507 (uzun vadede) R402A, R408A, R402B (kısa vadede) R13, R503, R23 yerine R508B (uzun vadede) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ KULLANIM ALANLARI R-717 (NH3): Zehirleyici etkisinin fazla önem taşımadığı hallerde, büyük kapasiteli tesislerde, soğuk depoculukta, buz üretiminde, buz pateni sahalarında ve donmuş paketleme uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. R-134a: Ev tipi soğutucular, dondurucular ve otomobil klimaları. R-22: Ev tipi ve ticari tip klimalar ve dondurucularda kullanılır. R-407C: Ev tipi ve ticari klimalarda kullanılır. R-404A: Ticari soğutucular ve dondurucularda kullanılır. (Not: Bu gaz genellikle düşük sıcaklıklı cihazlarda bulunur.) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKAN TERKEDİŞ PERİYODU 01-01-2010 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ KULLANIM KADEMELERİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ KAPASİTE KADEMELERİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ BUHARLAŞMA ARALIĞI İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ SOĞUTMA YAĞLARI Günümüzde soğutma sistemlerinde kullanılan yağlama yağlarını; mineral yağlar ve sentetik yağlar olarak iki ana gruba ayırabiliriz. Mineral yağlar da kendi aralarında naftenik esaslı, parafinik esaslı, aromatikler ve hidrokarbon dışı olanlar diye ayrılır. Doymuş hidrokarbonların soğutucu akışkanlar ile zor karışması nedeniyle yeni sentetik alkali benzen esaslı yağlar geliştirilmiştir. Ozona saygılı yeni soğutucu akışkanların (HCF) mineral yağlar ile iyi karışmaması nedeniyle yeni sentetik yağlar geliştirilmiştir. Bunları alkil benzen grubu, ester grubu ve glikol grubu olmak üzere üçe ayırabiliriz. Bunlardan R-22 ve R-502 için alkil benzenler, R-32 ve R-134a için poliglikoller (özellikle polialkinglikol-PAG) ile poliesterler (PE) kullanılır. Soğutma yağlarının en önemli özelliği akıcılığa karşı gösterdiği direnç olup viskozite olarak tariflenir. Viskozitesi düşük akışkanların akıcılığı yüksektir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKAN-YAĞ UYUMU ÖNERİLEN YAĞ ÖNERLEN YAĞ R-12 MY veya AB R-502 R-134A POE R-404A (HP62) R-401A (MP39) R-507 R-409A R-402A (HP80) AB R-500 R-408A R-401B (MP66) R-402B (HP81) R-13 R-22 R-503 R-407C R-23 410A PEO R-508B MY: Madeni yağ, AB:alkali benzen, POE: Poly-ester yağ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

YAĞ DEĞİŞTİRME KILAVUZU Mümkün mertebe üretici firmanın tavsiye ettiği tipte, miktarda ve viskozitede yağ kullanın. CFC gazları HCFC servis soğutkanı (R-401A, R401B, R402A, R408A, R409A, R402B) ile değiştirirken en uygun yağ dönüşü için AB yağ tavsiye edilir. Herhangi bir kompresörde yağı AB yağ ile değiştirirken mevcut mineral yağın %50 ila %80’ninin uzaklaştırılması yeterlidir. NOT:Bir çok kompresörlerde AB yağ bulunduğundan HCFC’ye dönüşüm yaparken yağ değişimi gerekmez. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ Alan tecrübeleri göstermiştir ki R401A, R401B, R402B ve R409A mevcut mineral yağ ile üniter cihazlarda ve diğer hermetik sistemlerde başarı ile çalışabilmektedir. CFC sisteminden bir HFC akışkanına dönüşümde POE yağ tavsiye edilmektedir. Mineral yağın veya Alkali benzen yağın en az %95’i benzer viskozitede POE yağ ile değiştirilmelidir. Bu durum çoklu yağ değişmelerinde de geçerlidir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ TEŞEKKÜRLER İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ