HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM ÜNİTE I HÜCRE BÖLÜNMESİ VE KALITIM MİTOZ BÖLÜNME SERPİL ÇIRAKOĞLU UZUNMUSTAFA İLKÖĞRETİM OKULU DÜZCE

KAZANIMLAR; 1.Canlılarda büyüme ve üremenin hücre bölünmesi ile meydana geldiğini açıklar. 2.Mitozu,çekirdek bölünmesi ile başlayan ve birbirini takip eden evreler olarak tarif eder. 3.Mitozda kromozomların önemini fark ederek farklı canlı türlerinde kromozom sayılarının değişebileceğini belirtir. 4.Mitozun canlılar için önemini belirterek büyüme ve üreme ile ilişkilendirir.

Yumurta ve sperm hücrelerinin birleşmesi sonucu döllenme olayının gerçekleştiğini öğrenmiştik. Döllenme sonucu oluşan ZİGOT hangi değişiklikleri geçirerek milyarlarca hücreden oluşan bir canlı haline geliyor? Küçücük bir bebekken nasıl oldu da zamanla bu kadar büyüdünüz?

Hücre bölünesi tüm canlılarda görülen bir olaydır. Bu olayın amacı hücre bölünmesinin gerçekleştiği canlı veya hücreye bağlı olarak yeni hücreler meydana getirmek,yenilenme ve büyümeyi sağlamaktır. Ayrıca bazı canlılarda yumurta ve sperm gibi eşey hücrelerini oluşturmaktır. Bir hücrenin bölünmesi için önce belli bir büyüklüğe ulaşması gerekmektedir.

Bitki hücresinde gerçekleşen hücre bölünmesi hayvan hücrelerinde de aynı şekilde mi gerçekleşir?

Hücre bölünmesi bir hücreli canlıların çoğalması,çok hücreli canlıların büyümesi,erkek ve dişi eşey hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli bir olaydır. Hücre bölünmesi ,büyüme ve yaraların onarılması için vücut hücrelerinde MİTOZ, üreme organlarında eşey ana hücrelerinden eşey hücreleri oluşurken MAYOZ olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

Hücre Mitoz sırasında birbirini takip eden farklı evrelerden geçer. Bu evreler sırasında çekirdeğin ve sitoplazmanın bölünmesiyle iki yavru hücre oluşur. Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan katım maddesinin bir kopyası yapılır. Bu kalıtım maddesi mitozun başlangıcında KROMOZOM adı verilen yapılara dönüşür.

Kromozomlar, molekül yapıları çok iyi bilinen DNA (dezoksiribonükleik asit) zinciriyle “histon” denilen protein zincirinden oluşur. DNA zincirleri de özgül proteinleri sentezlemekle görevli “gen” adı verilen birimlerden oluşur.

Mitozun ilk evresinde kromozomlar belirgin halde görünmeye başlar.

Mitoz bölünmede ana hücreden iki yavru hücre oluşur. Oluşan bu hücreler ana hücre ile aynı sayıda ve özellikteki kromozomları içerir.

Vücut hücreleri anne ve babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Mitoz bölünme sonucu oluşan yavru hücreler ana hücre ile aynı sayı ve özellikteki kromozomları içerir demiştik. Vücut hücreleri anne ve babadan gelen kromozom çiftlerine sahiptir. Bir takım halinde kromozom içeren hücreler “n” ile gösterilir. Bir takım “n” anneden bir takım “n” babadan gelmek üzere iki takım kromozom bulunduran vücut hücreleri “2n” ile gösterilir. Örneğin insanların vücut hücrelerinin kromozom sayısı 2n=46’dır. Öyleyse insanların vücut hücrelerinde 23 çift kromozom vardır.

Bazı canlıların Kromozom sayıları Tür At İnsan Soğan Eğrelti Otu Köpek Deniz Yıldızı Güvercin Keçi 2n 64 46 16 500 78 94 60 Tablodan da görüldüğü gibi kromozom sayıları canlının basit ya da karmaşık yapılı olması ile ilgili değil. Aynı zamanda Kromozom sayılarının aynı olması canlıların aynı olacağı anlamına gelmiyor. O zaman canlıların özelliklerini belirleyen kromozom sayıları değil ise nedir?

Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleşir. Bölünerek çoğalma,vejetatif üreme ve tomurcuklanma eşeysiz üreme şekilleridir. Eşeysiz üreme mitoz ile gerçekleşir. Ana canlıdan tamamen kendisine benzeyen yavru canlıların oluşması şeklinde gerçekleşen bu olayda eşey hücreleri rol almaz.

VEJETATİF ÜREME(ÇELİKLE VE YUMRUYLA) Bazı çiçekli bitkilerde gövde parçalarının toprakta filizlenmesi sonucu sağlanır. Söğüt, iğde, gül, üzüm, patates gibi bitkilerde görülür.

TOMURCUKLANMA Ana canlıdan oluşan çıkıntıların zamanla gelişmesiyle yavru canlılar oluşur. Bu yavrular bağımsız ya da beraber yaşayabilir. Bira mayası, sünger, hidra ve mercanlarda görülür.

BÖLÜNEREK ÜREME Bir hücreli canlılarda görülen en hızlı çoğalma biçimidir. Bakteriler, amip, öglena, paramesyum bu şekilde çoğalır.