Konu: Purāṇalar ve Hint Edebiyatındaki Yeri HİN 304- PURANALAR Konu: Purāṇalar ve Hint Edebiyatındaki Yeri I. HAFTA Arş. Gör. Dr. Yalçın Kayalı Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Hindoloji Anabilim Dalı

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Purāṇlar’ın Hint Edebiyatı’ndaki yerlerini kesin olarak söylemek mümkün değildir. Ancak Vishṇu ve Şiva inançlarını yayan ve destekleyen metinler olması nedeniyle “Hinduizm” adı verilen dine ait metinler olduklarını söylemek çokta yanlış olmaz.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Öte yandan Purāṇalar, konuları işleyiş biçimleri açısından destansı özellikler taşır. Hatta Mahbhārata’nın birçok bülümü, Harivamşa’nın tamamı, Ramāyaṇa’nın ise bazı kitapları Purāṇa özelliği taşır.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11  Ayrıca Purāṇalar, kökü Vedalar’a dayanan bir eskiliğe sahiptir. Rigveda ve Brāhmanalar’da yer alan bazı efsaneler Purāṇalarda da yer alır.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Tabi ki bu anlatılar epik dönemin etkisiyle biraz daha farklıdır ancak çekirdek konu ve mitsel öğeler açısından hemen hemen aynıdır.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Purāṇa sözcüğü ile aslında “Purāṇam ākhyānam” yani “eski öyküler” kastedilir.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Klasik Sanskrit Edebiyatı içinde yer alan Brāhmanalar, Upanishadlar ve Buddhist metinler içinde Purāṇa sözcüğü itilhāsa ile “İtilhāsalar ve Purāṇalar” şeklinde de kullanılır.

HİN 304- PURANALAR Kendisinden önceki edebiyatta ismen yer alan Purāṇalar’ın, gerçek varlığını kanıtlayan metinler ise Sūtralar’dır. 2018/4/11

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Diğer bir kanıt ise en eski hukuk kitaplarından Gautama Dharmaşātra’da kralın, yönetimde kendine otorite olarak Vedaları, hukuk kitaplarını, Vedāngaları ve Purāṇalar’ı aldığı söylenir.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Her Purāṇda olması gereken beş temel konu vardır. Bu özellikleri “pançalakshana” denir. Bu konular şunlardır:

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 1- Sarga (Yaratılış) 2- Pratisarga (Yeniden Yaratılış, yani, dünyaların periyodik olarak yok edilip, yeniden yaratılması)

3- Vaṃşa (Soy, yani, tanrıların ve Rishilerin soy kütükleri) HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 3- Vaṃşa (Soy, yani, tanrıların ve Rishilerin soy kütükleri) 4- Manvantarani (Manu devirleri, yani, her biri insan ırkının atasını oluşturan Manuların başını çektiği devirler)

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 5- Vaṃşānuçarita (Hanedanların tarihleri, yani, kökenleri Güneş ve Ay hanedanlarına kadar giden ilk ve son hanedanlıklar) Bu beş konudan hiç olmazsa bir kaçı, bir Purāṇa’nın içeriğini oluşturur.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11  El Biruni (M.S 1030) Purāõaları bilmekte ve 18 Purāõa’yı saymaktadır. Şaõkara (9. y.y.) ve Rāmānuca (12. y.y.)da onlardan eski ve kutsal metinler olarak bahsederler.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Bu metinleri oluşturanlar, tıpkı destanları oluşturanlar gibi, saz şairleri olan Sūta’lardır. Bunlar din adamı olmadıkları için Purāṇalar, Brahmanlara ait metinler olarak kabul edilmezler. Bu nedenle de Purāṇalar daha çok halka hitap eden metinler olmuşlardır.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Purāṇalar’ın genellikle on sekiz tane olduğu konusunda bir görüş birliği vardır; isimleri ise şöyledir: 

HİN 304- PURANALAR 1) Brahmā 2) Pādma 2018/4/11 1) Brahmā 2) Pādma 3) Vishṇu (Vaishnava) 4) Şiva (Şaiva/Vāyavīya) 5) Bhāgavata 6) Nārada (Nàradãya) 7) Mārkaṇḍeya 8) Agni (Āgneya) 9) Bhavishya (Bhavishyat) 10) Brahmavaivarta 11) Liṅga (Laiṇga) 12) Varāha 13) Skānda 14) Vāmana 15) Kūrma (Kaurma) 16) Matsya 17) Gāruḍa 18) Brahmāṇḍa

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11   Bu purāṇalardan hiçbiri, sıralamada ilk veya son sıraya konulamaz; biri yazıldığında diğerleri zaten vardır. Purāṇalar’ın hepsi de -abartılı sözlerle- bu eserleri okuyan kişilerin hem bu dünyayı hem de öbür dünyayı kazanacaklarını söyler.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Padma Purāṇa’nın bir yerinde (I, 62) 18 Purāṇa’nın hepsi, Vishṇu’nun bedeninin bir parçası olarak sayılır (örneğin Brahmā Puraṇā onun başı, Padma Purāṇa onun kalbi…gibi); böylece hepsi de kutsal kitap damgası yemiş olur.

HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Aynı eserin başka bir yerinde, Vishṇuit geleneğe göre Purāṇalar’ın üç sınıfa ayrıldığını görüyoruz:

Vishṇu, Nārada, Bhāgavata, Garuda, Padma, Varāha HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Vishṇuit Purāṇalar: Vishṇu, Nārada, Bhāgavata, Garuda, Padma, Varāha Brahma’cı Purāṇalar: Brahmāṇḍa, Brahmavaivarta, Mārkaṇḍeya, Bhavishya, Vāmana,Brahma

Matsya, Kūrma, Liṅga, Şiva, Skanda, Agni HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Şivacı Purāṇalar: Matsya, Kūrma, Liṅga, Şiva, Skanda, Agni Bu on sekiz Purāṇa’nın (Mahapuràõa) yani sıra bir de “ikincil Purāṇalar” olarak anılan Upapurāṇalar vardır ki, bunların sayısı da on sekiz olarak gösterilir.

Ancak bunların isimleri kesin olarak bildirilemez. HİN 304- PURANALAR 2018/4/11 Ancak bunların isimleri kesin olarak bildirilemez. On sekiz büyük purāṇanın ise genel itibariyle içerikleri şu şekilde açıklanabilinir.