TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ VE LOJİSTİK 2. HAFTA Temel Lojistik Aktiviteleri Prof. Dr. Erman COŞKUN Sakarya Üniversitesi

İçindekiler Lojistik Faaliyetler Öncelikli Aktiviteler Destekleyici Aktiviteler Müşteri Hizmetleri Temel Maliyet Kalemleri

Lojistik Faaliyetler LOJİSTİK Envanter Yönetimi Ambalajlama Sigortalama Elleçleme Gümrükleme Talep Tahmini Sipariş İşleme LOJİSTİK Taşımacılık

Lojistik Faaliyetlerin Sınıflandırılması Lojistik sürecinin içerisinde birçok aktivite bulunmaktadır. Peki bunlardan hangileri öncelikli, hangileri destekleyici faaliyettir? TARTIŞMA SORUSU Bir aktivite, lojistik süreci içerisinde hangi kritere ve kriterlere göre “öncelikli” veya “destekleyici” olarak tanımlanır?

Öncelikli Aktiviteler Lojistiğin, maliyet ve hizmet hedeflerini başarabilmesi için gerekli olan öncelikli öneme sahip faaliyetleri vardır. Bu kilit faaliyetler şunlardır; Taşımacılık Envanter Yönetimi Sipariş İşleme Bu faaliyetler etkin lojistik yönetimi için öncelikli olarak değerlendirilir çünkü lojistik görevlerin etkin bir şekilde koordine edilmesi ve tamamlanmasında hayati öneme sahiptirler.

Taşımacılık Birçok firma için taşımacılık lojistik faaliyetlerin en önemlisi olarak görülür. Çünkü sektöre göre değişmekle beraber lojistik maliyetlerin ortalama üçte birini veya üçte ikisini oluşturur. Önemlidir çünkü, hiçbir modern firma hammaddelerini ya da bitmiş ürünlerini bir şekilde hareket ettirmeden faaliyetlerini sürdüremez.

Bu hayati önem, ulusal demir yolu grevlerinde veya bağımsız karayolu taşıyıcılarının akaryakıt fiyatlarından dolayı ürünleri hareket ettirmedikleri durumlarda daha iyi anlaşılmaktadır. Bu tür durumları ulusal felaket olarak değerlendirmek alışılmadık bir durum değildir.

Envanter Yönetimi Ürünlerin çok hızlı bir şekilde üretilmesi veya müşteriye çok hızlı bir şekilde aktarılması genelde uygulanabilir ve alışıldık bir durum değildir. Ürün kullanılabilirliğini sağlayabilmek için, envanterlerin arz ve talep arasında tampon olarak kullanılması gerekmektedir. Envanterin etkin bir şekilde yönetilememesi, tedarik zincirinde “kamçı etkisi”ne neden olur (ileriki konularda değinilecek).

Envanter seviyesi, lojistik maliyetlerinin ortalama olarak yaklaşık üçte biri veya üçte ikisini kaplamasına neden olur ki bu durum envanter yönetimini kilit bir lojistik faaliyet haline getirir. Taşımacılık ürünlere “yer” değeri eklerken, envanter kontrolü ise “zaman” değeri ekler. Bu zaman değerini ortaya çıkarmak için, envanterler müşterilere veya üretim noktalarına yakın yerlere yerleştirilmelidir.

Sipariş İşleme Sipariş işleme faaliyeti, taşımacılığa veya envanter yönetimine göre daha az maliyet gerektirir. Yine de, temel bir lojistik faaliyettir. Ürün hareketliliğini ve servis dağıtımı işlemlerini harekete geçiren unsur olarak temel bir aktivedir. Sipariş işleme sistemi, lojistik sistemin en hassas merkezidir. Bilgi akışının hızı ve miktarının, tüm operasyonların maliyet ve verimliliği üzerinde büyük etkisi vardır.

Sipariş işleme sistemlerinin öncelikli fonksiyonu, müşteriler ile tedarikçileri birbirine bağlayan iletişim ağı yapısıdır. Yönetim, tutarlı ve doğru sipariş iletim yöntemleri bulmalıdır. Yavaş, değişken iletişim sadece müşteri kaybına değil aynı zamanda aşırı taşımacılık, envanter ve depolama maliyetlerine sebep olurken, üretim hattı değişiklikleri nedeniyle verimsiz üretime de neden olur.

Destekleyici Aktiviteler Her ne kadar taşımacılık, envanter yönetimi ve sipariş işleme ürün ve hizmetlerin kullanılabilirliğini sağlamada ana etkenler olsa da, bu öncelikli aktiviteleri desteklemek amacıyla lojistik firmaları tarafından icra edilen bazı ek aktiviteler vardır. Bu aktiviteler;

Depolama Bilgi Yönetimi Materyal Elleçleme Ürün Hazırlama Ürün Planlaması Koruyucu Paketleme

Depolama Depolama, envanterlerin elde tutulması için gerekli olan alanların yönetimini ifade eder. Bölge seçimi, alan belirleme, stok düzenleme ve depolama konfigürasyonları problemleriyle ilgilenir. Depolar ve envanterler sıklıkla beraber değerlendirilir çünkü depolar envanterlerin fiziksel lokasyonudur.

Materyal Elleçleme Elleçleme, lojistik süreç içerisindeki bir materyalin taşıma modları arasında, depo içerisinde veya sipariş için hazırlanması sırasında bir yerden alınıp başka bir yere bırakılmasıdır. Örneğin; Ürünlerin depo kabul noktasından stok merkezine ve stok merkezinden depo kabul noktasına taşınması,

Bir gemideki konteynırın limana indirilmesi ve oradan trene yüklenmesi, Siparişi alınan bir kitabın müşteriye gönderilmek üzere kutusuna koyulması gibi. Materyal elleçleme genelde depolama ile beraber ele alınsa da, ondan ayrı olarak da düşünülebilir.

Koruyucu Paketleme Paketlemenin 2 temel fonksiyonu vardır; Müşteri nezdinde ürünün albenisini artırmak (pazarlama). Ürünün lojistik süreç içerisinde zarar görmeden ve elleçlemeyi kolaylaştıracak şekilde hareket etmesini sağlamak (lojistik). Uygun paketleme boyutları, verimli stoklama ve elleçlemeye imkan tanır.

Lojistiğin amaçlarından bir tanesi de, ürünlerin ekonomik olarak kabul edilemez derecede hasar görmesini engellemektir. Ürünlerin korunması için paketlerin iyi dizayn edilmiş olması, ürün hareketlerinin hasarsız gerçekleştirilmesini güvence altına alır.

Ürün Hazırlama Ürünlerin lojistik sisteme uyumlu hale getirilmesini sağlayan lojistik faaliyetidir. Arz kaynaklarının seçimi, hazırlanması gereken ürün miktarı, satın alma zamanlaması, ürünlerin hangi formda hazırlanacağı gibi konularla ilgilenir. Satın alma kararlarının, lojistik maliyetlerini etkileyen coğrafik ve zaman boyutları ile ilgilenir Satın alma ile karıştırılmamalıdır. Satın alma, lojistikle ilgili olmayan birçok farklı detayı içerir (fiyat müzakeresi, bayi değerlendirme gibi).

Ürün Planlama Ürün hazırlama, üretim firmalarının tedarik (inbound) yanı ile ilgiliyken, ürün planlama dağıtım (outbound) tarafı ile ilgilidir. Üretilmesi gereken miktarları toplar ve bunların ne zaman ve nerede üretileceğini belirler. Günlük üretim planlarına dayanan detaylı üretim planlarını içermez.

Bilgi Yönetimi Bir firmadaki hiçbir lojistik fonksiyonu, ihtiyaç duyulan maliyet ve performans bilgileri olmadan verimli işletilemez. Bu bilgiler iyi lojistik planlama ve kontrol için gereklidir. Önemli bilgileri (müşteri lokasyonu, satış hacimleri, taşıma biçimleri ve envanter seviyeleri gibi) içeren bir veri tabanının kullanılması, öncelikli ve destekleyici lojistik aktivitelerinin etkili ve verimli bir şekilde yönetimini destekler.

Hedef = Müşteri Hizmetleri Tüm bu lojistik aktiviteler, müşteri memnuniyetini sağlamaya yöneliktir. Müşteri hizmetleri, müşterileri memnun tutma faaliyeti olarak tanımlanabilir. Birçok firma müşteri hizmetinin mükemmel bir stratejik avantaj olduğunu fark etmiştirler çünkü müşteri memnuniyeti diğer faktörler gibi kolayca kopyalanamaz.

Müşteri Hizmetleri Ölçüleri Teslim Süresi - siparişin gönderilmesinden teslim edilişine kadar geçen süre Teslim Güvenilirliği - ürün teslimini planlandığı gibi gerçekleştirebilmek Sipariş Doğruluğu - siparişin hatasız bir şekilde gönderilmesi veya alınması Bilgi Erişimi - müşterinin siparişin durumu, ürünün uygunluğu gibi sorularına satıcının verebildiği cevap

Ulaşımda Zarar - gönderen genellikle taşıyıcının kötü yönetiminden sorumlu tutulur. İş Yapma Kolaylığı - ölçülmesi zordur ancak alıcının satıcı ile çalışmaktan memnun olması Katma Değerli Lojistik Hizmetleri - satıcı, alıcının tasarruf etmesini sağlayan fiyat belirleme ve fiyat kulüpleri için özel paketler gibi ek hizmetler sunuyor mu?

Öncelikli Aktiviteler HEDEF Materyal Elleçleme Koruyucu Paketleme Taşımacılık Ürün Planlama Envanter Yönetimi Müşteri Hizmetleri Ürün Hazırlama Sipariş İşleme Destekleyici Aktiviteler Depolama Bilgi Yönetimi

Temel Lojistik Maliyet Kalemleri

Lojistik faaliyetlerin maliyetlerinin dağılımı, sektörden sektöre farklılık gösterebilmektedir.

Tartışma Sorusu Temel maliyet kalemleri neye göre değişmektedir? Hangi faktörler temel maliyet kalemlerini etkileyebilir?

KAYNAKÇA Livin Schepers (2006), KHLim, Ders Notları Contemporary Transportation (1993), D.F. Wood ve J.C. Johnson Strategic Logistics Management (2001), J.R. Stock ve D.M. Lambert