OYUN KURAMLARI Doç. Dr. Ender DURUALP

OYUN KURAMLARI KLASİK OYUN KURAMLARI DİNAMİK OYUN KURAMLARI Fazla Enerjiyi Harcama Kuramları Rahatlama ve Dinlenme Kuramları İçgüdü-Eylem Kuramı Özünü yenileme Kuramı Psikoanalitik Teori Bilişsel Teori

Fazla Enerjiyi Harcama Teorisi   Bu kuram Schiller ve Spencer tarafından ortaya konulmuştur. Bu teoride oyun aslında çocuğun fazla enerjini boşaltmak için ortaya koyduğu bir eylem olarak değerlendirilmektedir. Biriken enerji çocukta gerilime neden olur. Enerjinin boşaltımı için çocuk oyun oynar

Rahatlama ve Dinlenme Kuramı   Lazarus tarafından ortaya konulan kurama göre çocuk gündelik yaşantısında enerjisini harcar. Harcadığı bu enerjiyi geri kazanmak zorundadır. Oyun bireyin gündelik yaşantısında kaybettiği enerjisini kazanmasına dinlenmesine zihinsel olarak kendini yıpratıcı faaliyetlerden uzak kalarak yeniden zihinsel olarak aktif hale gelmesini sağlamaktadır.

İçgüdü-Eylem Kuramı   Gross tarafından ortaya konulan kurama göre oyunun temel amacı bir türün yavrularını içgüdüsel davranışlara hazırlamaktır.. İnsana ait iki tür oyun vardır: Birincisi; dövüşmek, kovalamak. İkincisi; aile oyunları ve hayali oyunlar gibi başlıkları içeren daha çok sosyal oyunlardır. Oyun çocuğu gelecek yaşantılara hazırlar ve antisosyal eğilimlerden uzak tutar. Bu kuram, oyunu ciddi, biyolojik amacı olan bir davranış olarak ifade etmektedir

Özünü Yineleme Kuramı Hall tarafından ortaya konulan bu kurama göre oyun, çocuğun içine doğduğu kültürün geçmişine ait öğeleri içerir. Özünü Yineleme Kuramına göre oyun kalıtımın bir ürünüdür. Geçmişte atalarının yaptığı olayları çocuk oyun dünyası içerisinde tekrar eder. Yani çocuğun oyunlarının içerisindeki bir şeyler elde etme koşma vurma sığınma gibi davranışlar atalarının geçmişte yaptığı avlanma, savaşma, sığınaklar kurma gibi işlerin tekrar edilmesidir.

Psikoanalitik Oyun Teorileri Freud ve Erikson tarafından ortaya konulmuştur, Freud’a göre oyun, çocuğun farkında olmadığı iç güdü ve duygularını yansıttığı deneyimleridir. Çocuk oyun içerisinde iç güdüleri doğrultusunda tamamen kendi kişiliğini sergiler. Çocuğun hayalleri, fantezi dünyası oyunlarda ortaya çıkar. Oyun aslında çocuğun duygu dünyasının yansımasıdır. Duygusal olarak ihtiyaçlarını ifade etmesinin yoludur.

Erikson’a göre oyunu bir ego fonksiyonudur Erikson’a göre oyunu bir ego fonksiyonudur. Çocuk psikososyal gelişim evrelerindeki krizleri sağlıklı atlatabilmek için oyun oynar. Oyun aracılığıyla çevresini tanıyan çocuk aynı zamanda karşılaşacağı stres durumlarıyla nasıl baş edeceğini oyun esnasında öğrenir.

Bilişsel Oyun Teorisi Piaget ve Vygotsky tarafından ortaya konulmuştur. Piaget için oyun gerçeğe uymak için uyum özelliğinin önemsenmediği tüm davranış şekilleridir. Piaget, oyun gelişimini de zihinsel gelişim gibi özelliklerine ayırarak; 1- Alıştırma oyunları, 2- Sembolik oyun ve 3- Kurallı oyunlar olmak üzere üç dönemde tanımlamıştır.

Vygotsky ise kuramında oyunlarda, sosyalleşmenin, kültürel öğelerin ve öğrenmenin etkisini vurgulamıştır. Çocuk oyunlarında alternatif çözüm yolları deneyerek farklı bakış açıları kazanmakta, kendi gizil güçlerini keşfetmekte ve bu yaşantılarını yetişkinlikte kullanmaktadır.

OYUN TEORİSİ TEMEL ÖZELLİĞİ   TEMEL ÖZELLİĞİ Fazla Enerjiyi Tüketme Teorisi (Spencer, 1878) Çocuklar fazla enerjileri olduğu için oynarlar. Rahatlama ve Dinlenme Kuramı (Lazarus,1883) Çocuklar enerjilerini boşaltmaya ihtiyaç duyduğundan veya rahatlamak için oyun oynarlar. İçgüdü-Eylem Kuramı (Gross, 1985) Evrimsel oyun biyolojik sürecin bir ürünüdür (sonucudur). İçgüdüler ve alıştırmalardan meydana gelir. Oyun yoluyla çocuk yaşam boyunca gerekli olabilecek uyum becerilerini kazanır. Özünü Yineleme Kuramı (Hull, 1920) Oyun evrimsel biyolojik sürecin bir ürünüdür. Oyun yoluyla çocuğun ilkel içgüdüleri zayıflar. Oyun gelişimi insan soyunun evrimsel gelişimini izler. Psikodinamik Oyun Teorisi (Freud, 1961; Erikson, 1985) Bu teoriler oyunun; çocuğun duygusal gelişimindeki rolünü açıklarlar. Oyun yoluyla çocuklar, yaşamlarındaki travmatik olayları ve istekleri ortaya çıkarabilirler. Bilişsel Gelişim Oyun Teorisi (Piaget, 1962; Vygotsky, 1966) Oyun bilişsel bir süreçtir ve gönüllü bir etkinliktir. Oyun bilişsel gelişime, problem çözmeye ve yaratıcı düşünmeye katkıda bulunur.

Kaynaklar Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal, A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., Kaptan Ofset. Durualp, E. ve Aral, N. (2014). Oyunun gelişimi ve türleri. Her yönüyle okul öncesi eğitim 3. (Ed: A.B. Aksoy), (s. 231-254). Ankara: Hedef CS Basın Yayın. Maden-Ellialtıoğlu, F. (2005). Okul öncesi dönemde oyun ve oyun örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş. Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Seyrek, H. ve Sun, M. (2005). Okul öncesi eğitimde oyun. İzmir: Müzik Eserleri Yayınları. Tuğrul, B. (2014). Oyunun gücü. Oyun. (Ed: A.B. Aksoy), (3-24), Ankara: Hedef Yayıncılık.