KAYA GAZI MÜCAHİT YÜKSEK 120106103067

KAYA GAZI NEDİR? Kaya gazı bir başka deyişle ŞEYL gazı olarak da bilinir.Kaya gazı kayaç denilen formasyonların içinde sıkışmış olarak bulunan bir doğal gazdır. Hidrolik çatlatma adı verilen işlemle kaya katmanlarının içinde kırılmalar üretilerek açığa çıkması sağlanır

Her kayaç ta kaya gazı bulunmayabilir, zira bunların belirli oranda organik madde içermesi ve yeterli olgunluğa ulaşması gerekir. Petrol ve doğal gaz, ana kayayı terk ederek farklı kayaçlar içine yerleşirken, kaya gazı bu ana kayayı terk etmeyip kalan gazdır

KAYA GAZI TARİHİ İlk Kaya (Şeyl) Gazı üretimi, Amerika Birleşik Devletleri, New York eyaletinde 1821 yılında gerçekleştirilmiş ve 1970 yılında endüstriyel ölçekte üretim sağlandı.

1950’li yıllarda ABD uygulanmış olduğu bilinen hidrolik çatlatma yöntemi günümüzde çok gelişmiştir.Bugün ABD’deki yaklaşık bir milyon kuyuda bu yöntemin kullanıldığı ileri sürülmektedir. ABD’de hâlihazırda 34 eyalette toplam 450.000 kaya gazı kuyusu faaliyet halindedir.

KAYA GAZI ÇIKARILIŞI Küçük taneli tortul kayaçların gözeneklerinde rastlanan kaya gazını açığa çıkarabilmek için başlıca iki yöntem kullanılmaktadır 1) Yatay Sondaj 2) Hidrolik Çatlatma

1-Yatay Sondaj Yeraltında ince levhalar halinde bulunan tortullu tabakalar yatay bir biçimde uzanır, buna bağlı olarak kaya gazı içerdiği düşünülen bölgede yeterli derinliğe ulaşıldığında sondaj borularına 90º eğim verilerek kuyu açma çalışmalarına devam edilmelidir.

2-Hidrolik Çatlatma Kaya gazının en bilinen çıkarılma yöntemi hidrolik kırılma denilen gazın bulunduğu kayanın içinde kırılmalar yaratıp basınçlı suyla yüzeye çıkarma işlemidir. Buradaki işlemde süreci hızlandırmak için çeşitli katkı maddeleri ile karıştırılarak yeraltı suyu ve kayaç ortamına temas etmemesi için betonla sabitlenmiş çelik boruların içinden kilometrelerce uzaktaki gazın bulunduğu kayaçlara enjekte ediliyor.

Günümüzde hidrolik çatlatma için kullanılan sıvı yaklaşık %94 su, %5 kum ve %1’e yakın oranlarda sürtünme azaltıcı, anti mikrobiyal ile artık birikmesini önleyici kimyasallar içermektedir.

Hidrolik çatlatma amacıyla kuyulara pompalanan suyun yaklaşık üçte biri yeryüzüne geri dönmektedir. Bu suyun sızmalara karşı güçlendirilmiş havuzlarda toplanması gerekmektedir. Havuzlarda biriktirilen su, ya yeniden çatlatma sıvısı olarak kullanılmakta, ya da arıtılarak kanalizasyona verilmektedir. Kaya gazı üretiminde kuyu başına 4 bin ila 18 bin m3 su kullanılmaktadır .Buda yaklaşık olarak 10 tonluk bir tankerin bin kere su getirmesi.

Kaynak: U.S. Department of Energy

Dünya’daki Bilinen Kaya Gazı Rezervlerinin Coğrafi Dağılımı

Şeyl gazı kuyularından elde edilmesi beklenen toplam gazın yaklaşık %25’i üretimin ilk yılı içinde, %50’si de ilk 4 yılda çıkartılmaktadır Kaya gazı kuyusunun maliyeti 4-10 milyon USD arasında değişmektedir

Kuyu başına elde edilebilen kayagazı miktarı ise 8 ila 300 milyon metreküp arasında olabilmekle birlikte orta derinlikteki kuyularda ortalama 30 milyon metreküp civarındadır.

ABD dışında kaya gazı üretiminin agresif bir şekilde artması beklenen en önemli ülke Çin’dir. 12. Kalkınma Planı paralelinde kömür kullanımı yerine doğalgazın teşvik edildiği Çin’de, kaya gazı rezervleri ABD’deki rezervlerden daha yüksektir. Hâlihazırda yılda 30 milyar m3 civarında sıkı kumtaşı gazı üretilen Çin’de, kalkınma programı dâhilinde 2020 itibarıyla ise 60 ila 100 milyar m3 kaya gazı üretilmesi planlanmaktadır. Çin firmalarının kaya gazı üretimi için gerekli teknolojileri elde etmek amacıyla ABD’de kaya gazı sektöründeki firmalara yönelik yatırımlarının 6 milyar USD’yi aştığı hesaplanmaktadır.

KAYNAKÇA International Energy Agency (2012) ekonomi.isbank.com.tr http://www.sanayicidergisi.com/ayin- dosyasi/1973- israil- arap- savasi- seyl- gaz ini- gundeme- getirdi. https://youtu.be/oiy7Y0DlC4o

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM…