5.SINIF 2. ÜNİTE SÜRTÜNME KUVVETİ

KAZANIMLAR; 3. Sürtünme Kuvveti ve Hayatımızdaki Önemini  3.1. Çeşitli yüzeylerin (halı, beton, buz vb.), cisimlerin hareketlerine etkilerini karşılaştırır (BSB-5).  3.2. Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirilebileceğini gözlemler (BSB-1).  3.3. Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirilmesinin sebebini, sürtünen yüzeylerin farklılığı ile açıklar (BSB-7).  3.4. Yüzey ile cisim arasında, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvveti, sürtünme kuvveti olarak tanımlar.  3.5. Sürtünmenin bir temas kuvveti olduğunu ifade eder.  3.6. Sürtünmenin günlük yaşamdaki etkilerine örnekler verir (FTTÇ-4).

1-GİRİŞ (ENGAGE) Aylin ve ailesi sömestr tatili için İzmir den dedesinin yaşadığı Erzurum a doğru yola çıkmışlardı. Erzurum a yaklaştıkça hava iyice soğumuş ve her yer karla kaplanmıştı. Aylin arabanın camından dışarı baktığında bazı arabaların durduğunu, bazı arabaların ise kayarak birbirine çarptığını gördü. Babası Ahmet Bey durumun farkına vararak tekerleklere zincir takması gerektiğini düşündü ve arabadan dışarı çıkıp bagaja yöneldi. Fakat zincirin olmadığını gördü. Bunun üzerine telaşlanan Ahmet Bey çevreden zincir bulmak için acele ile yürürken ayağı kaydı ve yere düştü. Ahmet Bey: keşke bu tabanı düz ayakkabılarımın yerine kar ayakkabılarımı giyinmiş olsaydım diye yakındı. Neyse ki çevredeki insanlar yardıma geldi ve getirdikleri zincirleri arabalarına takarak yolculuklarına devam ettiler. Aylin ise bütün bu olanları merakla izledi ve bunları yol boyunca düşündü.

Sizce arabaya zincir takılmasının ve Ahmet Bey in düşmesinin sebebi nedir? Kar ayakkabısı nasıl bir ayakkabıdır? Bu neyi sağlar?

2-KEŞFETME(EXPLORE) Sürtünme kuvveti nelere bağlıdır? deneyelim Malzemeler:Fayans,kumaş,kum,oyuncak araba

Sizce araba hangi yolda daha ileri gitmiştir? Sebepleriyle açıklayınız. Deneyi yaptıktan sonra gözlemleriniz ile tahminleriniz aynı çıktı mı? DÜZENEKLER ZEMİNİN CİNSİ ALINAN YOL (CM) 1.DÜZENEK 2.DÜZENEK 3.DÜZENEK

Sürtünme kuvveti ağırlığa bağlı mı? Biri az kütleli biri fazla kütleli iki araba alsak hangisinin sürtünme kuvveti daha büyük olur? Alınan yol (cm) 10 N luk araba 20 N luk araba Tahminlerinizle gözlemleriniz uyuştu mu? Sürtünme kuvveti ağırlığa bağlı mıdır?

Sürtünme kuvveti temas yüzeyine bağlı mı? Bir cismin temas yüzeyini azaltırsak sürtünme kuvveti nasıl değişir? Bir cismi önce normal temas yüzeyiyle daha sonra temas yüzeyini azaltarak hareket ettirelim Gözlemlerimizi not edelim

3-AÇIKLAMA(EXPLAİN) Hareket eden cisimlerin temas ettiği zeminler,cismin hareketini etkiler. Ağır bir eşyayı tekerlekli bir araçla taşımak,sürükleyerek çekmekten daha kolaydır.

Buz üzerinde yürümekte olan bir kişinin aniden düşmesinin sebebi zemin özellikleridir.

Cisimlerin,hareket ederken zeminlere temas etmesinden kaynaklanan ve hareketi zorlaştıran ya da engelleyen kuvvete,sürtünme kuvveti adı verilir.

Sürtünme kuvvetinin özellikleri Sürtünme kuvveti,cisimlerin birbirleriyle temas etmesinden dolayı oluştuğu için ‘temas gerektiren’ kuvvettir.

Sürtünme kuvveti daima cismin hareket yönüne ters yönde oluşur.

Hareket eden cisimleri durdurmak ve yavaşlatmak için sürtünme kuvveti gereklidir.Bir cismin hareket edebilmesi için sürtünme kuvvetini yenmesi gerekir. F kuvveti > F sürtünme diğer durumları yaz.

Sürtünme kuvveti birbirine temas eden yüzeyler arasında meydana gelir Sürtünme kuvveti birbirine temas eden yüzeyler arasında meydana gelir. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü sürtünen yüzeylerin cinslerine göre yani daha az ya da daha çok pürüzlü olması durumuna göre değişir.

Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz yönleri Yüzeylerin pürüzlü olması bazen istenilen bazen istenilmeyen özelliktir.Örneğin evlerimizde kullandığımız fayans ve parkelerin pürüzlü olması istenmez.Çünkü pürüzlü yüzeyler ev eşyalarını yıprandırarak eskimelerine neden olur.

Yüzeylerin pürüzlü olması bazen istenen bir özelliktir Yüzeylerin pürüzlü olması bazen istenen bir özelliktir.Örneğin,buzlu yol ile tekerlek arasında sürtünme kuvveti azdır.Sürtünmeyi arttırmak için tekerleğe zincir bağlanır.Böyle sürtünme artırılarak yüzeye tutunma sağlanır.Aracın kayması önlenir.

4-DERİNLEŞTİRME(ELABORATE) Zarfın içinde ne var? Kağıtlara sürtünme kuvvetini artırıcı ve azaltıcı etkiler yazılır.Öğrencilerin bu etkilerin sürtünmeyi artırdığını mı azalttığını mı söylemesi beklenir. -Araba zinciri -zımpara kağıdı -buz pateni ayakkabısı -tırtıklı kar botu -buz pateni pisti -bisiklet freni -silindir el arabasıyla çekilen yük

Sürtünme kuvveti normalden daha fazla olsaydı nasıl bir değişiklik olurdu?Daha az olsaydı nasıl bir değişiklik olurdu? Sürtünme kuvvetinin hayatımızdaki önemi nedir?

5-DEĞERLENDİRME(EVALUATE)