Su çiçeği (Varicella, chickenpox) Rahşan Kolutek

Tanım: suçiçeği, varicella zoster virusunun (VZV) meydana getirdiği primer enfeksiyon sonucu oluşan jeneralize makülopapüler-veziküler ve kabuklanma gösteren döküntüler ile karakterize akut, oldukça bulaşıcı çocukluk çağı hastalığıdır.

Etyoloji: suçiçeği etkeni varicella-zoster-virusu’dur Etyoloji: suçiçeği etkeni varicella-zoster-virusu’dur. Aynı virus sekonder enfeksiyon olarak Zona’ya da neden olmaktadır. Epidemiyoloji: suçiçeği, dünyanın her tarafında tüm ülkelerde her cins, ırk ve yaşta (sıklıkla 2-8 yaş arası çocuklarda) görülür. Çocukluğunda hastalık geçirmeyen kişilerde hastalık ağır seyreder. Hastalık sıklıkla kış ve ilkbaharda ortaya çıkar.

Bulaşma: virusun yoğun olduğu solunum damlacıklarının üst solunum yolu epitel hücrelerine ve konjunktivaya teması ile oluşur.

Patogenez: varicella zoster virus bir herpes virustur, solunum yolunun mukoz membranlarından vücuda girer, solunum yolu epitellerinde ve bölgesel lenfatiklerde ürer, primer viremi sonucunda karaciğer ve dalağa yerleşerek üremeyi sürdürür. Sekonder viremiyle cildin epidermis tabakalarına ulaşır. Sistemik hastalık ve deri lezyonlarına neden olur.

Lezyonlar, genellikle yüzeyseldir Lezyonlar, genellikle yüzeyseldir. Lezyonlarda tüm döküntü özellikleri (makül, papül, vezikül, kabuklanma) aynı zamanda görülür. Tüm vücut yüzeyini kaplar aynı zamanda saçlı deride, konjuktivada, üst solunum yolu mukozasında, akciğer, karaciğer, dalak, adrenal bezleri ve pankreasta da lezyonlar boldur.

Kuluçka dönemi: 14-21 gün arasında değişir. Belirti ve bulgular: Hastalık, 1-2 gün süren hafif ateş, halsizlik, kırıklık gibi nonspesifik bulgular ile başlar. Küçük çocuklarda bu dönem fark edilmeyebilir. Bu dönemi izleyen günlerde yüz ve gövde de (sırt, göğüs, karın) fazla ve ekstremitelerde daha az olmak üzere küçük maküler ve maküpapüler şeklinde döküntüler ortaya çıkar ve birkaç saat içinde döküntüler vezikülleşir. Vezüküller yüzeyseldir, tek gözlüdür, içinde berrak bir sıvı vardır ve etrafı kırmızıdır.

Döküntüler 6-8 saat içinde makül, papül, vezikül ve kabuklanma evrelerini gösterir. Bu döküntü özelliğine yıldızlar haritası denir. İlk döküntüler mukozada başlar, ağızda, yanakta, genital organlarda görülebilir. Mukoza döküntülerine enantem denir. Saçlı deride de döküntü bulunur. Deride oluşan lezyonlar bir taraftan iyileşirken, başka yerlerde değişik yaşta yeni lezyonlar ortaya çıkar.

Lezyonlardan birisi vezikül evresinde iken diğerinin makül, papül ya da kabuk halinde olması suçiçeği döküntüsünün karakteristik özelliğini oluşturur. Döküntü dönemi 2-6 gün arasında değişir. Döküntüler kabuklanarak iyileşir, 1-2 hafta içinde kabuklar dökülür. Döküntüler enfekte olmamışsa iz bırakmadan kendiliğinden iyileşir. Erişkinlerde, lösemi, lenfoma, organ transplantasyonu vb. kişilerde enfeksiyon ağır seyirlidir, hatta öldürücü olabilir. Döküntüler hemorajik ya da nekrotik olabilir.

Tanı: Klinik bulgularla konur. Virus döküntüden sonraki ilk 3-4 gün içinde vezikül sıvısından izole edilebilir. Ayrıca kanda hastalık başlangıcından 1-2 hafta sonrasına kadar komplemanı fiske eden antikorlar yüksektir.

Tedavi: Semptomatiktir. Komplikasyon olarak bakteriyel enfeksiyonlar oluşmuşsa antibiyotikler kullanılır. Yüksek riskli gruplarda, enfeksiyon riskini azaltmak için Varicella Zoster immunglobülini reçete edilir.

Hemşirelik bakımı: Hastalık döküntüden 1 gün öncesinden 1 hafta sonrasına kadar bulaşıcıdır. Lezyonlar kabuklanıncaya değin hava partikülleri izolasyon önlemleri sürdürülür. Çocuklar kendilerini kötü hissetmezler, fakat 1 hafta kadar yatakta tutulmalıdır. Oda ısısı, serin ve nemli olmalıdır.

Kaşıntı çok fazla ise çocuğun lezyonları kaşıması ve enfekte etmesi önlenir. Tırnaklar kısa kesilir, temiz tutulur. Ufak çocuklara bez torba eldiven giydirilir. Kaşınmayı önleyici reçete edilen ilaçlar (caladry’li pomad vb.) sürülür. Ayrıca kaşınmayı önlemede bikarbonat solüsyonu ile döküntülerin tampone edilmesi hastayı rahatlatır.

Deri temizliği için hastaya iritan olmayan sabun ve ılık su kullanarak banyo yapılması önerilir. Ya da ovulmadan, tampone ederek silme banyo verilir. Hastaya gevşek, pamuklu giysiler giydirilir. Yatak takımları kırışık ve sert olmamalıdır. Serin çevre, terletmeyi azaltarak kaşınmayı önler.

Ağız içi lezyonlar patlayıp ağrı oluşturduklarından sık sık serum fizyolojik solusyonu ile ağız bakımı verilir. Vücut ısısı düzenli ölçülür, ateş varsa antipiretikler verilir. Salisilat çocuklarda Reye’s sendromuna yol açacağından kullanılmaz.

Hasta tolere edilebiliyorsa gıda ve sıvı alımına teşvik edilir. Komplikasyon geliştiğini gösterebilecek semptomlar, nekahat döneminde 2. kez ateş yükselmesi, baş ağrısı, solunum yolu ve nörolojik semptomlar hemen hekime bildirilir.

Komplikasyonlar: Bakteriyel deri enfeksiyonlarına (apse, erizipel, fronkül, impetigo) rastlanabilir. Nadiren (%0.1) ensefalit gelişebilir.

Korunma: Suçiçeği ile teması izleyen 3-5 gün içinde aşı uygulanan çocuklarda korunma sağlanır. Okul çocukları döküntüden sonraki ilk 1 haftada okula yollanmaz. Duyarlı (bağışıklık sistemi bozuk olan veya kortizon tedavisi gören) bireylerin hastalarla teması önlenmelidir. Suçiçeği ile teması olan bu gruptaki hastalarda teması izleyen 2-3 gün içinde zoster immün globülin (ZIG) ile pasif bağışıklık sağlanabilir.

Lösemili ve immünosüpresyonlu hastalara suçiçeği aşısı yapılmaktadır. Özellikle lösemili hastalar tam remisyonda iken aşı yapılmalıdır ve PHA ile hücresel bağışıklık yanıtın normal olduğu gösterilmeli, 6 MP dışında tüm ilaçlar aşı yapılmadan 1 hafta önce ve sonra kullanılmamalıdır. Bu şekilde uygulandığında iyi bir antikor yanıt elde edilir.