CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ

Ortak canlı grupları vardır. Besin zincirinin ilk halkasında hangi canlılar vardır? Bütün besin zincirlerinde ortak canlı grupları var mı? Üreticiler bulunur. Tabii ki Ortak canlı grupları vardır.

Üreticilerin yanında tüketici ve ayrıştırıcılarda yer alır. Doğada bir tek üreticiler mi yer alır? Hayırrrr Üreticilerin yanında tüketici ve ayrıştırıcılarda yer alır.

Dur bak sana bunu şekille anlatayım…. Bir besin zincirinde farklı canlı grupları varsa bunlar arasında nasıl bir beslenme ilişkisi olmalıdır? Dur bak sana bunu şekille anlatayım….

Güneş Üretici Besin zinciri ; mutlaka bir üretici ile başlar. Üretici olmadan zincir oluşmaz.

Bazı Besin zincirleri

ÜRETİCİLER :(OTOTROF CANLILAR) Güneş enerjisini kullanarak kendi besinlerini üretirler.Klorofil bulunduran bakteri, alg, yosun ve bitkiler üreticileri oluştururlar. Siyanobakteri Öglena

TÜKETİCİLER: (HETEROTROF CANLILAR): Kendi besinini yapamayıp dışarıdan alan canlılardır. 1) OTÇULLAR Bitkileri besin olarak kullanan canlılardır. Bunlara 1. dereceden tüketiciler (otçul=otla beslenen canlılar) denir.

2) ETÇİLLER (etle beslenen canlılar) denir. Ot obur hayvanları (Otçulları) besin olarak kullanan canlılara 2. dereceden tüketiciler (etle beslenen canlılar) denir. Aslan , yırtıcı kuşlar, yılan, kaplan ,şahin v.b.

3) HEPÇİLLER: Hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenen canlılara hepçiller denir. İnsan, ayı, maymun, kaplumbağa, fare, domuz ve bazı kuşlar.

Doğada bir de ayrıştırıcılar varmış sünger Bob onlar kim ne yaparlar? Bakteriler , bazı bir hücreliler ve mantarlardır. Ayrıştırıcılar, ölen canlıları ve canlı artıklarını ayrıştırıp onları toprağa katıyorlar ve mineralleri bitkilere aktarıyorlar.

FOTOSENTEZ ENERJİNİN BESİNE BAĞLANMASI

Fotosentezin oluşması için nelere ihtiyaç vardır? Klorofil ( Kloroplast) Karbondioksit Işık Su Ayrıca ; enzim,uygun sıcaklık ve minerallere de ihtiyaç duyulur. *Bitkilerin yeşil yapraklı kısımlarında besin üretiminden sorumlu klorofil taneciğidir. Klorofil aynı zamanda bitkiye yeşil renk verir.Kloroplast ise klorofillerin bir arada bulunduğu çift zarlı yapılardır. * Işık yoksa FOTOSENTEZ de yoktur.

YAPRAKTAKİ KLOROPLASTLAR

Klorofil H2O + CO2 C6H12O6 + O2 Güneş ışığı

Bitki topraktan kökleri ile su ,havadan ise yapraklarıyla karbon dioksit alarak güneş ışığı yardımıyla basit şeker(glikoz) ve oksijen gazı (O2) oluşturur. Bu olaya FOTOSENTEZ denir.

Fotosentezin canlılar için önemi nedir? Fotosentez olayı sayesinde doğadaki oksijen ve karbondioksit dengesi sağlanır. Fotosentez olayında üretilen besin maddeleri diğer canlıların (tüketicilerin) yaşamını sürdürmesi için gereklidir. Fotosentez olayı sayesinde güneş enerjisi diğer canlıların kullanabileceği hale getirilir.

Tekstilde kullanılan pamuk, inşaatlarda, mobilyacılıkta, kağıt üretiminde kullanılan ağaç, sıvı yağlar, mumlar, ilaç hammaddeleri ve baharatlar fotosentez sonucu elde edilen ürünlerdir. Enerji üretmek için kullanılan doğal gaz, petrol ve kömür gibi fosil yakıtların kaynağı geçmişte fotosentez yapan canlılar tarafından tutulan güneş enerjisidir. Fotosentezde karbondioksitin kullanılması, atmosferdeki karbondioksit oranını ve sera etkisini azaltır.

Su ve CO2 miktarının artışı bir noktaya kadar fotosentezi hızlandırır Su ve CO2 miktarının artışı bir noktaya kadar fotosentezi hızlandırır. Sonra fotosentez sabit kalır. Fotosentez 0 oC – 50 oC arasında olur, en hızlı da 300C de olur. Işığın rengi fotosentezi etkiler. Mor ve Kırmızıda en hızlı, Yeşil renkte ise en az olur.

Solunum ve fotosentez olaylarında Enzİmler de görev yapar. Işığın şiddeti bir noktaya kadar fotosentezi hızlandırır. Sonra fotosentez sabit kalır. Şiddetli ışıkta en hızlı olur. (Öğle vakti) Solunum ve fotosentez olaylarında Enzİmler de görev yapar. Enzimler ; canlılarda bulunan , hayatsal faaliyetlerde görev alan protein yapılı maddelerdir. Her olayın enzimi farklıdır ve tekrar tekrar kullanılabilir. Enzimler 0oC ile 50oC arasında görev yapar. Enzim

Kireç suyu (Ca(OH)2 ) ortamdaki CO2 ti tutar. KARBONDİOKSİTİ TUTAN MADDELERİN FOTOSENTEZE ETKİSİ Kireç suyu (Ca(OH)2 ) ortamdaki CO2 ti tutar. CO2 olmadan fotosentez olmaz. O2 CO2 Buradaki bitki fotosentez yapamaz. Ortamdaki CO2 ti kireç suyu tutar. Uzun Yaşaması için fanus içine bir tüketici yada yanan mum konulmalı ki CO2 üretsin. Ortamdan Kireç suyu da kaldırılmalı.

Bu ihtiyaçlarımızı nereden ve nasıl karşılarız? Bizler ve diğer canlılar yaşamlarımızı sürdürebilmek için nelere ihtiyaç duyarız? Bu ihtiyaçlarımızı nereden ve nasıl karşılarız? SOLUNUM ENERJİ

Canlıların büyüyüp gelişmesi ve hayatsal faaliyetleri, Enerji ile Gerçekleşir. Hücre faaliyetleri sırasında meydana gelen yıkım ve yapım olayları da enerji ile ilgilidir. Enerji ancak besin maddelerinden karşılanabilir. Yani Glikozdan... Canlıların aldıkları besin maddelerinden oksijen kullanarak veya oksijen kullanmadan enerji elde etmesine solunum denir. Tüm canlılar solunum ile enerji üretir. Solunum yapmayan canlı ölür. Solunum GLİKOZ un parçalanması (Yıkımı) olayıdır.

SOLUNUM: Canlıların besinlerden enerji elde etmesi solunum olayıdır. Besinler hücre içinde yıkılarak (parçalanarak), bağları arasındaki kimyasal enerjiden ATP elde edilir. Solunum ile glikoz parçalanır ve açığa çıkan enerji ile ATP molekülleri yapılır. Solunum ; oksijenli ve oksijensiz olmak üzere ikiye ayrılır. Solunumda oksijen kullanılıyorsa oksijenli solunum, Oksijen kullanılmadan basit yapılı canlılar tarafından enzimler ile sitoplazmada glikoz parçalanıyorsa oksijensiz solunum olarak adlandırılır. Her iki solunumun ile ATP sentezlenir.

ATP molekülü: Enerji taşıyan molekül, solunum ile üretilir. Organik baz Şeker Fosfat molekülleri

1 Fosfat molekülünün kopması ile ATP den ADP oluşur. Çıkan enerji kullanılır.

1 - Oksİjenlİ Solunum: Besinlerin oksijen ile yakılarak enerji elde edilmesine denir. Hücre içinde mİtokondrİ de gerçekleşir. Bitkilerde tüm canlılar gibi kendi enerji ihtiyaçlarını solunum yaparak karşılar. Solunum sonunda karbondioksit ve su açığa çıkar. Oksijen + Glikoz Karbondioksit + Su + Enerji (ATP) Enzim Mitokondri Örnek: Canlıların pek çoğu, bitkiler,hayvanlar, insanlar, bir hücrelilerden Mitokondri bulunduran canlılar O2 li solunum yapar. Oksijenli solunum Fotosentezin tam tersidir. Enzim Üretir Mitokondri

Önemli Not: Bitkilerde solunum olayı gece-gündüz gerçekleşir Önemli Not: Bitkilerde solunum olayı gece-gündüz gerçekleşir. Fotosentez ise sadece gündüz(ışıkta) olur. Bitkilerin solunum organları yapraklardır. Mitokondri

için gereklidir Fotosentez yapılır Solunum yapılır. Kloroplast Mitokondri için gereklidir

BAZI ÖNEMLİ BİLGİLER. NİŞASTA = Fotosentez sonucu üretilen Glikozun bitkide depolanmış şeklidir. Yapraklarda üretilir genellikle bitki tohumlarında depo edilir. NİŞASTANI AYIRACI İYOT ÇÖZELTİSİDİR. İyot damlatılan nişasta Mavi renk olur. Fotosentez yapan bitkinin yaprağı da iyot çözeltisi ile MAVİ renk alır. KARBONDİOKSİT = Fotosentez için şart olan gazdır. Yanma olayı ve Oksijenli solunum sonucunda üretilir. Bitkiler, hayvanlar ve İnsanlar solunum sonucunda CO2 üretir. KARBONDİOKSİTİN AYIRACI KİREÇ SUYUDUR. Berrak görünüşlü kireç suyuna bir pipetle nefes verilirse(üflenilirse) kireç suyu bulanıklaşır. Bu da nefesimizde CO2 in olduğunu ve solunum sonucu açığa çıktığını gösterir

GÜNEŞ IŞIĞININ FOTOSENTEZE ETKİSİ Fotosentez yapan yaprak Besin (Nişasta) üretir. Işık almadığı için fotosentez olmadı

Fotosentez ve solunum arasındaki farkları bulalım Klorofil taşıyan canlılarda görülür Işıklı ortamda gerçekleşir Su, karbondioksit ve ışığa ihtiyaç vardır Besin ve oksijen üretilir. Tüm canlılarda görülür Her an gerçekleşir Besin ve oksijene ihtiyaç vardır. Karbondioksit, su ve enerji üretilir

Bütün canlılar oksijenli solunum mu yaparlar? Yoğurt CO2 Bira Mayası Bütün canlılar oksijenli solunum mu yaparlar? Oksijensiz solunumda var… Oksijensiz solunumla açığa çıkan enerji yeterli midir? Oksijensiz solunumda hangi gaz açığa çıkar?

2-Oksİjensİz Solunum: (Fermantasyon= Mayalanma) Bazı canlılar solunumlarında (glikozu parçalarken) oksijen kullanmazlar. Bunlar genellikle basit yapılı 1 hücreli canlılardır. 2-Oksİjensİz Solunum: (Fermantasyon= Mayalanma) Oksijen kullanılmadan besinlerdeki kimyasal bağ enerjisinin enzimler yardımıyla parçalanarak ATP enerjisine dönüştürülmesi olayına oksijensiz solunum denir. Sitoplazmada gerçekleşir. Oksijenli solunuma göre daha az enerji (2 ATP) elde edilir. Glikoz bütünüyle inorganik parçalara ayrılamaz.. ÖRNEKLER Bu yöntemle meyve sularından şarap üretilir. (etil alkol) Maya katılan hamur yine oksijensiz solunum yapan mantarlar sayesinde mayalanır. Kabarır. CO2 açığa çıkar Sütten yoğurt olması.(Laktik asit) Sirke yapılması. Kırmızı kaslarda biriken Laktik asit yorgunluğa neden olur. Turşu yapımı.

Besin zincirinin ana kaynağı güneş tir Besin zincirinin ana kaynağı güneş tir. Doğadaki tüm canlılar besin zincirinin yapısını oluşturur. Tüm canlılar doğrudan ya da dolaylı olarak güneş enerjisini kullanır. Üreticiler Güneş enerjisini Kimyasal enerjiye çevirir. ÜRETİCİLER

ÜRETİCİLER

Her canlının enerjiye ihtiyacı olduğunu öğrendik. Bir besin zincirinde üreticiden tüketiciye doğru aktarılan enerji aynı mı olmalıdır? Besİn pİramİdİ nde aşağıdan yukarı gidildikçe; Tür sayısı azalır. Toplam birey sayısı azalır. Depolanan toplam besin miktarı azalır. Aktarılan enerji miktarı azalır. Aktarılan ZEHİR miktarı artar. Üreticiden tüketiciye doğru aktarılan enerji miktarını gösteren bu piramide enerji piramidi de denir.

Bir besin zincirinde üreticiden tüketiciye doğru gidildikçe her basamakta enerjinin küçük bir bölümü (%10 ‘luk kısmı) üst basamağa aktarılır. Üreticiden tüketicilere doğru sadece enerji değil zehirli madde de aktarılır. Son tüketicide zehirli madde birikimi en fazladır. Zehir birikimi

O

2. TEOG SINAVINDA BAŞARILAR DİLİYORUM.

ÖZEL MANAVGAT SINAV ORTA OKULU Düzenleyen ÖZEL MANAVGAT SINAV ORTA OKULU İSMAİL DEMİROK