Yaprak Yaprak, bitkilerde fotosentez, transprasyon ve solunumun gerçekleştiği, gövde ve dallara bağlı genel olarak geniş yassı ve yeşil organlardır. dal üzerindeki noduslara bağlı olarak bulunurlar. Tam bir yaprakta Başlıca üç kısım ayırt edilir. Yaprak ayası (lamina) Fotosentezin, terleme ve solunumun gerçekleştiği, yaprağın yassı ve genişlemiş olan kısmıdır. Yaprak sapı (Petiyol) Madde iletimini ve yaprağın gövdeye bağlanmasını sağlar. Yaprak tabanı (Basis) Yaprak sapı ve gövdenin birleştiği kısım.

Yaprak Damarlanma Sistemi İletim demetlerinin lamina içinde dallanarak meydana getirdiği sisteme damarlanma sistemi denir. Pennat Damarlanma: Laminada bir orta damar ve bu orta damardan dallanmış yan damarlar vardır. Dikotiledonların çoğu bu şekilde damarlanma gösterir. Palmat Damarlanma: Eşit değerdeki iletim demetleri lamina tabanından itibaren bir eldeki parmaklar gibi yayılır. Paralel Damarlanma: Damarlar lamina içinde birbirine paralel uzanır. Genellikle monokotiledonlarda görülür. Dikotom Damarlanma: Laminanın damarları daima ikiye çatallanarak lamina içinde ilerler. Ginkgo biloba ve Adiantım capillus-veneris yaprakları. Pedat Damarlanma: Orta damarın tabanından çıkan iki yan damar, orta damardan daha uzun , daha gelişmiş ve daima alt yöne dallanmıştır. Helleborus, Dracunculus yapraklarında olduğu gibi. Peltat Damarlanma: Yaprak sapı laminanın ortasına veya ortasına yakın bir yere bağlı olduğundan, lamina içinde damarlar ışınsal olarak ilerler. Tropaeolum, Ricinus yaprakları gibi. Ağsı Damarlanma: Ana ve orta damarların belli olmadığı ağ yapısında gelişen damarlanma biçimidir. Bazı yapraklar ilkel bitkilerden karayosunlarında olduğu gibi damarsızdır. Bazılarında ise yapraklar etli olduğunudan iletim demetleri çıkıntı yapmaz dışardan damarsız gözükür. Bazı yapraklar Erica’da olduğu gibi bir, sadece orta damardan ibarettir.

Damarlanma şekilleri peltat pedat Ağsı

Yaprak şekilleri (Basit Yapraklar)

Parçalı Yapraklar Lamina kenarlarının az veya çok derin girintiler halinde lamina içine girmesiyle parçalanmış olan yapraklardır. Bu parçalanma birer küçük yaprak şeklinde ise onlara yaprakçık (foliol) denir. Parçalanma derecesini belirtirken damarlanma sistemi göz önünde tutulur. Örn. Pennat damarlı yaprak için kullanılan terimler: Pennatilobat: loplar az derin Pennatifit: loplar laminanın yarısının ortasına kadar derin Pennatipartit: loplar laminanın yarısının üçte ikisi kadar derin Pennatisekt: loplar laminanın yarısının orta damarına kadar derin Pennat: loplar ayrı yaprakçıklar şeklinde İmparipennat: yaprakçıkları tek sayıda pennat yaprak Paripennat: yaprakçıkları çift sayıda pennat yaprak Bipennat: birinci derecedeki yaprakçıklar pennat, ikinci deredeki yaprakçıklar basit Tripennat: birinci derecedeki yaprakçıklar bipennat, ikinci deredeki yaprakçıklar pennat, üçüncü derecedeki yaprakçıklar basit

Yaprak tepesi

Yaprak tabanı

Yaprak kenarı undulat revulat dikenli

Laminanın yüzeyi Lamina çıplak (örtü tüyü taşımayan) veya tüylü olabilir. Tüylü yapraklardaki tüylerin karakterine ve sıklık derecesine göre çok farklı yapraklara rastlanır. Küçük sivri ve sert çıkıntılı yüzeyler için skabr, pürüzlü deyimi kullanılır. Bazı yapraklar bir mum tabakasıyla örtülü olduklarından donuk mavimsi yeşil renkli (glaucus) görünürler.

Laminanın yapısı Su seven (higrofitik) bitkilerde lamina ince ve yumuşaktır. Laminası sert ve derimsi yapraklara yaprak dökmeyen bitkilerde ve sıcak iklime uymuş bitkilerde rastlanır. Laminasında su depo etmek amacıyla eltenmiş yapraklara kurakçıl (kserofitik) bitkilerde rastlanır. derimsi Etli-sukkulent

Yaprak sapı ve yaprak tabanı Bir yaprak saplı (petiyollü) veya sapsız (sessil)’dır. Sapsız yapraklarda laminanın gövdeye bağlanışı farklı şekillerdedir. Ampleksikaul: Lamina tabanı gövdeyi sarar vaziyette Perfoliat: Gövde laminayı deler bir durumda. Konnat: Karşılıklı iki yaprak tabanları ile birleşmiş. Dekurrent: Laminanın tabanı gövde ile bir mesafe boyunca beraber gelişmiş. Bazı yaprakların tabanında otsu, zarımsı, pulsu, dikensi, sülüksü veya yaprak gibi olabilen eklere kulakçık (stipula) bulunur. Bazen bu stipula birleşip gövdeyi sarar şekil alabilir. Buna Polygonaceae familyasında okrea denir. Okrea, Umbelliferae familyasında yaprak tabanının genişleyip bir tarafı açık bir şekilde gövdeyi sarmış haldedir. Graminae familyasında, yaprak sapı, bir taraftan boylu boyunca yarık bir kın şeklinde gövdeyi nispeten uzun bir mesafede silindirik bir şekilde sarmış durumdadır. Bu kına vagina adı verilir.

konnat perfoliat dekurrent

Yaprakların gövde üzerinde dizilişi opposit alternan Genelde tüm yapraklar tek bir diziliş şekli gösterir. Bazen alt ve üst kısımlarda veya genç ve yaşlı bitkide farklı dizilişler gözlemlenebilir. vertisillat dekussat

Aynı bitki üzerinde değişik şekilli yaprakların bulunması Vernasyon Yaprakların tomurcuk haldeyken katlanış şekli Konduplikat: orta damarı boyunca ikiye katlanmış Plikat: yelpazeye benzer şekilde birkaç kere kaplanmış Konvulat: içiçe halkalar oluşturacak şekilde kıvrılmış İnvolut: yaprağın her iki kenarı, kendi üzerinde üst yüze doğru kıvrılarak halka oluşturur Revolut: yaprağın her iki kenarı, kendi üzerinde alt yüze doğru kıvrılarak halka oluşturur Sirsinat: zemberek şeklinde kıvrılmış Heterofili Aynı bitki üzerinde değişik şekilli yaprakların bulunması

Yaprak Anatomisi

Yaprağın iç yapısı (damarlararası bölge)

Laurus nobilis yaprağının iç yapısı damarlararası bölge

Yaprağın kısımları Epiderma Mezofil Vaskular sistem Sünger parenkiması Palisad parenkiması

Iris Nerium oleander Ficus elastica Zea mays

Laurus nobilis yaprağının iç yapısı orta damar

Laurus nobilis yaprağının iç yapısı alt epiderma

Laurus nobilis yaprağının iç yapısı üst epiderma

Pinus yaprağı kserofitik yaprak (Larrea) Hidrofitik yaprak (Castalia)