Edit the text with your own short phrases. The animation is already done for you; just copy and paste the slide into your existing presentation. To change the background image, on the Design tab of the ribbon, click Format Background, and then Insert picture from File. Sample picture courtesy of Bill Staples. ÇEVRESEL AKIŞ Prof.Dr. Serdar BAYARI Hidrojeoloji Yük. Müh. Hacettepe Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Sunum Planı Çevresel Akış Nedir? Nasıl Belirlenir? Türkiye’de Çevresel Akış Yaklaşımı

Instream Flows Dr. Thom Hardy, Texas State University Instream Flows is the art and science of collecting data in systems we cannot adequately sample using methods developed by committees of technically unqualified participants for organisms we know very little about in order to form concepts about processes we do not fully understand that we represent as mathematical abstractions that we cannot precisely analyze to determine their responses to indeterminate stresses we cannot accurately predict now let alone in the future all in such a way that society at large is given no reason to suspect the extent of our ignorance.

Çevresel Akış Dr. Thom Hardy, Texas State University Çevresel akış “değerlendirmesi”; Teknik olarak kifayetsiz katılımcılardan oluşan komiteler tarafından geliştirilmiş yöntemlerle Hakkında çok az bilgi sahibi olduğumuz organizmaların Belirsiz etkilere günümüzde ve gelecekte verecekleri tepkilerini Hassas biçimde belirlememize izin veren matematiksel eşitliklerle ifade edebileceğimiz ama Yeterince anlayamadığımız süreçlerine ilişkin kavramlar oluşturmak amacıyla Gereğince örnekleyemediğimiz sistemler hakkında Toplumda konuyla ilgili cehaletimize ilişkin şüphe uyandırmayacak biçimde Veri toplama bilimi ve sanatıdır.

Çevresel Akış Environmental Flow “The quantity, timing, and quality of water flows required to sustain freshwater and estuarine ecosystems and the human livelihoods and well-being that depend on these ecosystems” Çevresel Akış “Sucul ekosistemler ve bunlara dayalı insan refahının sürdürülebilirliği açısından gerekli su akışı miktarı, zamanlaması ve kalitesidir” Brisbane Declaration 2007

Tarihsel Gelişim Montana (Tennant, 1976) Yaklaşımı

Genel Akım Koşulların Sözel Tanımı Önerilen Akım Rejimi Yıllık Ortalama Akımın Yüzdesi Önerilen Akım Rejimi Yıllık Ortalama Akımın Yüzdesi Ekim-Mart DönemiNisan-Eylül Dönemi Taşma ya da Maksimum Su Düzeyi200% Optimum Su Düzeyi%60-%100 Oldukça İyi40%60% Mükemmel30%50% İyi20%40% Orta ya da Azalmakta10%30% Zayıf ya da Minimum10% Aşırı Azalma<%10

DKMP Çalışmaları…

Çevresel Akış……. Çevresel akış şu konuları dikkate almalıdır: Minimum akım Akım rejimindeki değişimler Düşük akımlar Mevsimlik pikler Taşkın pikleri Sıradışı olaylar Çevresel akışlar Hukuken savunulabilmeli Bilimsel olarak savunulabilmeli Yönetsel savunulabilmeli İnsan gereksinimleri Ekolojik sağlık

DKMP Çalışmaları…

ÇEVRESEL AKIŞ BELİRLEME YAKLAŞIMLARI…

Türkiye’de Mevzuat (mevcut durum) “Ancak, doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10 u olacaktır. ÇED sürecinde ekolojik ihtiyaçlar göz önüne alındığında bu miktarın yeterli olmayacağının belirlenmesi durumunda miktar artırılabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diğer teessüs etmiş su hakları ayrıca ilave edilecek ve kesin proje çalışmaları belirlenen toplam bu miktar dikkate alınarak yapılacaktır. Nehirde son on yıllık ortalama akımın %10 undan daha az akım olması halinde suyun tamamı doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacaktır” Bununla birlikte hidrolik tesislerden salınacak çevresel akış değerlerinin belirlenmesi ile yetkili Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün yaklaşımı ise söz konusu değerin uzun süreli ortalama akımdan küçük olması durumunda, büyük değere sahip olan uzun süreli yıllık ortalama akımın dikkate alınması şeklindedir.

Islak Çevre Hidrolik Model Hesaplamaları XXXXXXX Reg ve HES Üst Kot (m) Alt Kot (m) Ü-A Uzaklık (m) Tesis mansabındaki yatak uzunluğu Eğim Hız m/s Qest m3/s:3.709m3/s Alan m23.709Qest saha= m3/s XXXXX Reg- XXXXX Çayı Örnekleme Tarihi: Dere Yatağı Genişliği= 9 m Akıntı Hızı = 10 m/ 8 sn. Derinlik = cm. % 5 Kum % 15 Çakıl % 80 Taş Örnekleme yapılan dönemdeki tahmini debi yaklaşık m 3 /sn Manning (1876) Eşitliği Tipik Akarsu En Kesiti (Sucul En Olumsuz) Mesafe (metre) Derinlik (cm) Resim: B ü y ü kbah ç Reg ü lat ö r ü Proje Alanı

Islak Çevre Hidrolik Model Hesaplamaları Kıyıdan uzaklık (m)Derinlik (cm) Hidrobiyolog-Ekolog-Hidrojeolog XXXXX REGÜLATÖRÜ (ÇANKAYA_ANKARA) Örnekleme Tarihi: Dere Yatağı Genişliği= 9 m Akıntı Hızı = 10 m/ 8 sn. Derinlik = cm. % 5 Kum % 15 Ç akıl % 80 Taş Ö rnekleme yapılan d ö nemdeki tahmini debi yaklaşık 4-5 m3/sn Resim: B ü y ü kbah ç Reg ü lat ö r ü Proje Alanı Balık TürüYaşayabildiği Minimum Derinlik (m) Yaşayabildiği Minimum Akım Hızı (m/s) Alburnoides bipunctatus Luciobarbus escherichii Capoeta tinca Chondrostoma colchicum Squailus cephalus

Islak Çevre Hidrolik Model Hesaplamaları FaktörFaktör TanımıOrtalama Değer nbİri çakıl/blok0.040 n1Orta0.015 n2Sıklıkla değişen0.015 n3Az0.015 n4Az0.010 mAz1.0 n Eğim Memba ve mansap su yapıları arasındaki ortalama talveg eğimi

Islak Çevre Hidrolik Model Hesaplamaları

Qb=0.146 Pb=0.705 DerinlikAlanIslak ÇevreGenişlikRn Ortalama Akım HızıDebiIçbyzQbyz MovAvgIç byz (m)(m2)(m) (m/s)(m3/s)

Islak Çevre Hidrolik Model Hesaplamaları Su YılıEKİMKASIMARALIKOCAKŞUBATMARTNİSANMAYISHAZİRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLYIL.ORT Ortalama Standart Sapma Medyan Minimum Maksimum Ortalama_SOY Akış DönemiDüşük Yüksek Düşük Sucul DönemBüyümeKışlama Üreme Büyüme Q_Can (hesaplanan) Q_Can (önerilen) Q_Can_Hesap/YOA (%)5.8%5.3%5.0%5.4%5.6%5.8%18.5%55.4%41.3%14.6%7.0%5.6%14.6% Q_Can_Öneri/YOA (%)11.3% 18.5%55.4%41.3%14.6%11.3% 18.3% Q_Can/YOA_SOY (%)10.0% 16.4%49.1%36.6%13.0%10.0% 16.2%

Sucul Minimum Akım Gereksinimlerileri…. Derinlik Ortalama Akım Hızı DebiAlanGenişlik Islak Çevre (m)(m/s)(m 3 /s)(m 2 )(m) Sucul habitat minimum gereksinimi Hidrolik Model Sonucu Hidrolik Model sonuçlarına göre minimum çevresel akış debisindeki su derinliği ve akım hızının ilgili kısıtlarla karşılaştırılması

Diğer Akım Ölçütleri…. Q Q Q Q EKİMKASIMARALIKOCAKŞUBATMARTNİSANMAYISHAZİRANTEMMUZAĞUSTOSEYLÜLYIL.ORT Ortalama Standart Sapma Medyan Minimum Maksimum Ortalama_SOY Akış Dönemi Düşük Yüksek Düşük Sucul Dönem BüyümeKışlama Üreme Büyüme Q_ Baz Akım Q Q Q Q Q_Can (önerilen)

DOĞAL AKIŞ – ÇEVRESEL AKIŞ….

Soru(n)lar ? Bütün EDR ları mevzuata uygun içerikte mi? Bütün akım değerleri “onaylı” mı? Bütün “onaylı” Çevresel Akış değerleri mevzuata uygun mu? Mevzuata uygun çevresel akışlar mevzuata uygun biçimde izleniyor mu? Çevresel Akış koşullarının periyodik yeniden değerlendirilmesi ilişkin mevzuat var mı? Çevresel Akış konusunda politik/toplumsal irade var mı?

SİZİN SORULARINIZ ? Kaynaklar Akarsu Ekosistemlerinde Ekolojik Etki Analizi (Hidroelektrik Santral Uygulamaları) (Sunan: Dr. Teoman Meriç (Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü) Environmental Flows (Sunan: Dr. Jian-hua Meng, WWF International) rica/EnvironmentalFlows-Presentation /Hersh.pptx