BİREYSEL İDARİ İŞLEMLER (İDARİ KARARLAR) ALTINCI HAFTA BİREYSEL İDARİ İŞLEMLER (İDARİ KARARLAR)

HEDEFLER İdari kararların çeşitlerini öğrenecek İdari işlemin unsurlarını öğrenecek İdari işlemin unsurlarında ortaya çıkabilecek sakatlık hallerini öğrenecek

BU HAFTA NELER VAR.. İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Usul Unsuru Sebep Unsuru I) İdari Kararların Çeşitleri A) Maddi Açıdan B) İçeriklerine Göre C) Muhatapları Üzerindeki Etkilerine Göre D) Açıklanan İradenin Sayısı ve Usulüne Göre E) Açıklanan İradenin Şekline Göre F) İsteğe Bağlı Olup Olmamalarına Göre G) İcrai Olup Olmamalarına Göre II) İdari İşlemlerin Unsurları Yetki Unsuru Yetki Kuralları Yetki Kurallarının İstisnaları Yetki Çeşitleri Yetki Unsurunda Sakatlık Halleri Şekil Unsuru Usul Unsuru Teklif Usulü Danışma Usulü Çelişme Usulü Usulde Paralellik İlkesi Usul Kurallarına Aykırılık Sebep Unsuru Sebep Unsurunun Kanunda Düzenlenme Biçimleri Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri Konu Unsuru Konu Unsurunda Sakatlık Halleri Bağlı Yetki Takdir Yetkisi Amaç unsuru Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık Usul Saptırması

İDARİ KARARLARIN ÇEŞİTLERİ Maddi Açıdan 1) Şart İşlemler: Belli bir kişiyi ya da nesneyi, hukuk kurallarınca önceden düzenlenmiş bulunan ve kişilik dışı bir hukuki duruma sokan veya böyle bir hukuki durumdan çıkaran işlemlerdir. Memur ataması. 2) Subjektif (öznel) İşlemler: Belli bir kişiyi ya da nesneyi, kapsamını da kendilerinin belirledikleri hukuki duruma sokan işlemlerdir. Sınavlarda not verme.

İçeriklerine Göre Emredici işlemler: Muhatabına, davranma, katlanma veya kaçınma gibi belirli bir davranışı benimsemeye zorlayan, emir veya yasaklar içeren işlemlerdir. Yapıcı işlemler: : Belli bir kişi hakkında yeni bir hukuki durum yaratan veya mevcut hukuki durumu değiştiren veya kaldıran işlemlerdir. Tespit edici işlemler: Yeni bir hukuki durum yaratmayan, bir hukuki durumun varlığını veya yokluğunu, bir kişinin veya bir şeyin hukuki niteliğini tespit eden işlemlerdir.

Muhatapları Üzerindeki Etkilerine Göre Yararlandırıcı İşlemler: İlgiliye yarar sağlayan veya ilgilinin üzerindeki bir yükü ortadan kaldıran işlemlerdir. Yükümlendirici İşlemler: İlgilisinin haklarını sınırlayan veya onların lehlerine olan bir şeyden yararlanmalarına engel olan işlemlerdir.

Açıklanan İradenin Sayısına Göre Basit İşlemler: Bir tek idari merciin irade açıklaması ile meydana gelen işlemlerdir. Kolektif İşlemler: Birden fazla iradenin aynı anda ve aynı yönde açıklanması ile meydana gelen işlemlerdir. Karma İşlemler: Aynı yönde ve aynı konuda ve aynı amaca yönelik birden fazla iradenin belli bir sıra izleyerek açıklanmasıdır

Açıklanan İradenin Şekline Göre Sarih Kararlar: Anlam ve konusu açıkça anlaşılan irade açıklamalarıyla yapılan işlemlerdir. Zımni Kararlar: Zımni ret Zımni kabul

İsteğe bağlı olup olmamasına göre İsteğe bağlı olan işlemler İsteğe bağlı olmayan işlemler

İcrai olup olmamalarına göre İcrai işlemler İcrai Olmayan İşlemler

İDARİ İŞLEMLERİN UNSURLARI YETKİ UNSURU ŞEKİL UNSURU USUL UNSURU SEBEP UNSURU KONU UNSURU AMAÇ UNSURU

YETKİ UNSURU İdari işlem, belirli bir hukuki sonucu doğurmaya yönelik irade açıklamaları. Bu irade açıklamalarının idare içinde herhangi bir kişi tarafından değil, idare adına irade açıklamaya yetkili kişi veya kişiler tarafından açıklanması gerekmektedir. İşte idare içinde irade açıklamasının kim ya da kimler tarafından yapacağı hususu , o işlemin «yetki unsuru»nu oluşturmaktadır.

Yetki Kuralları 1) İdare hukukunda yetkiler anayasa ve kanunlardan kaynaklanır. 2) İdare hukukunda yetkiler istisnai niteliktedir. Yani idari makamların yetkisiz olması kuraldır. 3) İdare Hukukunda yetkiler dar yoruma tabidir. 4) İdare hukukunda yetkiler kullanılması zorunlu, vazgeçilemez ve devredilemez niteliktedir. 5) İdare hukukunda yetki sakatlıkları sonradan düzeltilemez. Yetkisiz makamın yaptığı işlemin sonradan yetkili makamlarca onaylanması, o işlemin sakatlığını ortadan kaldırmaz.

Yetki Kurallarının İstisnaları (Yetkisizliği Gideren Haller Aşağıda belirtilen durumlardan birinin ortaya çıkması halinde normalde yetkisiz olan bir kişi de yetkili hale gelmektedir. 1) Fiili Memur Teorisi: Genel kural, «bir kişi anayasa ve kanunlardan yetki almadıkça bir kamusal yetkiyi kullanamaz». Fiili memur teorisi iki alt teoriden oluşur.

Fiili Memur Teorisi A) Görünüş Teorisi: Memur olmayan bir kişi, geçerli bir atama işlemi olmaksızın, her nasılsa bir makama yerleşmiş, bu makamda bir takım işlemler yapmış olabilir. Bu görünüşte memurların yaptığı işlemlerin geçerli olduğu kabul edilir. B) Zaruret Hali Teorisi: Bazı olağanüstü durumlarda, kamu hizmetlerinin yürütülmesi zorunluluğu karşısında yetkisi olmayan hatta idareye tamamen yabancı kişilerin yaptığı, kamu yararını gerçekleştirmeye yönelik bazı işlemlerin geçerli olduğu ve bu kişilerin fiili memur oldukları varsayılır.

2) Yetkilerin Paralelliği İlkesi Bir idari makama ne yetki verilmiş ise, o makamın yetkisi sadece ondan ibarettir (Yetki anayasa ve kanunla verilir, istisnaidir ve dar yoruma tabidir). Yetkilerin paralelliği ilkesine göre, bir işlemin yapılması için yetkili olan makam, kanunda aksi bir hüküm yoksa, o işlemin değiştirilmesi, ilgası veya geri alınması için de yetkilidir. İkinci işleme karşıt işlem veya tersine işlem de denilmektedir.

3) Yetki Devri-İmza Devri Yetki hangi makama verilmiş ise sadece ve sadece o makamlar tarafından kullanılabilir. Devredilemez. Yetki Devri: Karar alma yetkisinin bir makamdan diğer makama kişi ismi belirtmeksizin devredilmesidir ki, devreden makam, devri geri almaksızın devrettiği konuda artık karar alamaz. İmza devri: Karar alma yetkisinin ismen belirlenmiş bir kamu görevlisinden yine ismen belirlenmiş bir kamu görevlisine devredilmesidir ki, devreden görevli, devri geri almaksızın devrettiği konuda istediği zaman karar alabilir.

Yetki Devri ile İmza Devri Arasındaki Benzerlikler Yetki devri ile imza devri arasında konuları bakımından benzerlik bulunmaktadır. Her ikisinin de konusu karar alma yetkisinin devredilmesidir. Her ikisi için de yasal bir izne gerek vardır. Her ikisi de yazılı bir şekilde yapılmalıdır.

Yetki Devri ile İmza Devri Arasındaki Farklılıklar Yetki devrinde karar alma yetkisi, bir makamdan diğer makama devredilmektedir. İmza devrinde ise, karar alma yetkisi, ismen belirlenmiş bir kamu görevlisinden yine ismen belirlenmiş başka bir kamu görevlisine devredilmektedir. Yetki devrinde karar alma yetkisi, yetkiyi devreden makamdan, yetkiyi devralan makama geçmektedir. İmza devrini yapan kişi, devrettiği kişinin yerine her zaman karar alabilir. Yetki devri yoluyla yapılan işlemlerin gerçek sahibi, yetkiyi devralan kişidir. Oysaki imza devrine dayanılarak yapılan işlemlerde yetkinin gerçek sahibi yetkiyi devreden kişidir.

4) Vekalet Genel kural yetkinin devredilemez. Asıl görevlinin iş başında olmadığı dönemlerde «vekalet» bu dönemde asıl görevlinin görevini geçici olarak yürüten kişiye de «vekil» adı verilir. Türk hukukunda vekalet iki ayrı durumda ortaya çıkar. -Birinci Tür Vekalet Vekalet Verme: Bir idari makamın asıl sahibi olan kişi, izin, hastalık, yurt dışında bulunma gibi sebeplerle yetkilerinden bir kısmını kullanamaz. Bu durumda vekil asıl görevli tarafından atanır. -İkinci Tür Vekalet Vekaleten Atama: Ölüm, istifa, azil, emeklilik vb. gibi sebeplerle idari makamın asıl sahibinin görevi sona erebilir. Bu durumda asıl görevli artık yetkisiz olduğu için başkasına vekalet veremez. Burada vekili, asıl atamaya yetkili üst tarafından geçici olarak atanır.

5) Cari İşlerin Yürütülmesi Normalde görev süresi dolan makamın yetkisi de kendiliğinden sona erer ve yetkiler yerine atanan kişiye kendiliğinden ve otomatik olarak geçer. Ancak bu kişinin yerine asaleten veya vekaleten biri atanmamış ise, görev süresi dolan kişi yetkilerini bir süre daha kullanabilir. Ancak görevde kalan kişinin yetkilerinin cari işlerin yürütülmesi ile sınırlı olması gerekir.

YETKİ ÇEŞİTLERİ İdare adına irade açıklamaya yetkili kişi veya kişilere idari makam diyorduk. İdari makamların yetkileri, kişi, konu, yer ve aman bakımından sınırlanmıştır. 1) Kişi Bakımından Yetki: Kamu tüzel kişisi adına yapılan işlem, bu tüzel kişi adına irade açıklamaya ehil bir kimse tarafından yapılmış olmalıdır.

2) Konu Bakımından Yetki Bir idari makam hangi konuda karar almaya yetkili ise sadece o konuda karar alabilmesi durumunu ifade eder. -İdarenin yasama ve yargı alanında işlem yapması Bir idari makamın diğer bir idari makamın alanına tecavüz etmesi

3) Yer Bakımından Yetki Bir idari makamın hangi yerde, hangi coğrafi alanda karar almaya yetkili ise, orada karar alabilmesi durumunu ifade eder.

4) Zaman Bakımından Yetki Bir idari makamın hangi süre içinde karar almaya yetkili ise, o sürede karar almaya yetkili olması durumunu ifade eder.

YETKİ UNSURUNDA SAKATLIK HALLERİ Yukarıda belirtilen kurallardan birine uyulmadan yapılan işlem yetki unsuru bakımından sakattır. Yetki unsuru bakımından sakatlığın 4 çeşidi bulunmaktadır. 1) Fonksiyon Gaspı 2) Yetki Gaspı 3) Yetki Tecavüzü 4) Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü

Fonksiyon Gaspı İdarenin yasama ve yargı organlarının görev alanına giren konularda işlem yapması durumunda ortaya çıkan sakatlıktır. İki çeşidi bulunmaktadır. Müeyyidesi: Fonksiyon gaspı çok ağır bir sakatlık durumudur ve müeyyidesinin yokluk olduğu kabul edilir. Ancak bazı durumlarda kendiliğinden yok sayılması mümkün değildir. Bunun tespit edilmesi veya iptal edilmesi gerekir.

Yetki Gaspı İdareye tamamen yabancı veya idare adına irade açıklamaya yetkili olmayan bir kimse tarafından yapılan işlemler durumunda ortaya çıkan durumu ifade eder 1) Resmi sıfatın tamamıyla yokluğu: Bazı istisnai durumlarda herhangi bir resmi sıfatı olmayan bir kişi, bazı idari yetkileri ele geçirmiş ve bir takım işlemler yapmış olabilir. Bu şekilde yapılan işlemlerin müeyyidesi yok hükmündedir. 2) Resmi sıfatın sona ermesi: Yetkili bir kişinin resmi sıfatı sona erdikten sonra yaptığı işlemlerdir. Bunlar iptal müeyyidesi ile karşılaşırlar. Örn: Belediye meclisinin görev süresi sona erdikten sonra aldığı kararlar.

Yetki Tecavüzü Bir idari makamın diğer bir idari makamın yetkili olduğu bir konuda veya yerde işlem tesis etmesi anlamına gelir (konu ve yer bakımından yetkisizlik anlamına geliyor). Yetki tecavüzünün müeyyidesi yokluk değil, iptaldir.

Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü Bu tür yetki tecavüzünde hukuka aykırılık fevkalade ağır ve açıktır. Öyleki işin uzmanı olmayan bir kimse bile bunu rahatlıkla anlayabilir. Bir bakanlıktan çalışan personelin diğer bakanlıkça emekliye sevk edilmesi.

ŞEKİL UNSURU Şekil, iradeyi açıklamak için kullanılan araca denir. Yani şekil unsuru iradeyi açıklama yönetimi olarak ifade edilebilir. idari işlemi oluşturan irade ne şekilde açıklanmalıdır.

Genel Kural Yazılılık Kuralı: İdari işlemler kural olarak yazılı şekle tabidir. Ayrıca yazılı olarak yapılmış işlemlerin o işlemi yapan kamu görevlisince imzalanmış olması gerekir. Gerekçe Kuralı: Gerekçe kural olarak, idari işlem ve kararların gerekçeli olarak yazılmaları bir şekil şartı değildir. Yani gerekçe genel bir kural değildir.

İstisna Sözlü, Hareketli Şekil: Örn: yasadışı toplantı ve gösteri yürüyüşünün dağıtılması konusunda idare sözlü karar alabilir, trafik polisi el kol hareketleri ile trafiği yönlendirebilir.

Teklif Usulü Bazen kanunlar, bir işlemin yapılması yetkisini belli bir makama vermekle birlikte, bu makamın bu işlemi yapabilmesi için diğer makamın teklifte bulunmasını şart koşmuştur. Örn. Vali atamaları. İçişleri Bakanlığının önerisi Bakanlar Kurulu kararı ve cumhurbaşkanının onayı atanmaktadır. Bu işlemde teklifin alınması zorunludur.

Danışma Usulü Bazen kanunlar, işlemi yapmaya yetkili makamın işlemi yapmadan diğer bir makama veya kurula danışması, onun görüşünü alması şartını getirmiştir. Bu usulun üç çeşidi vardır. 1) İhtiyari Danışma:. Danışma organın vereceği görüş bağlayıcı nitelikte değildir. 2) Zorunlu Danışma: Başvurulması ve görüş alınması zorunludur.. Örn. Tüzük. Danışma organın vereceği görüş bağlayıcı nitelikte değildir. 3) Uygun Görüş Danışması: Alınması ve uyulması zorunlu olan görüşlerdir.

Çelişme Usulu (Savunma Hakkı) Bazı durumlarda idare karar almadan önce kararı muhatabı olan kişinin bu konudaki itirazlarını almak zorundadır. İşte kararın alınmasından önce ilgili kişinin görüşlerinin alınmasına çelişme usulü denir. Türk hukukunda iki alanda uygulanır. 1) Disiplin Cezaları: 2) Bağımsız idari otoritelerin karar alma sürecinde

Usulde Paralellik İlkesi Bir işlemin yapılması için kullanılan usul, kanun aksini öngörmemiş ise o işlemin değiştirilmesi veya ilga edilmesi için de kullanılmaktadır. Usulde paralellik ilkesi, ilk işleme ilişkin her işlemde değil, sadece ve sadece il işlemin karşıtı olan işlemler için uygulanır. Ancak memurluktan çıkarma atama işleminin karşıt işlemi değildir.

Usul Kurallarına Aykırılığın Müeyyidesi: Usul Sakatlığı Asli Usul Sakatlığı, işlemi hukuka aykırı hale getiren ve dava açılması halinde iptal edilmesi sonucunu doğuran usul sakatlığıdır. Bu sakatlıklar iki grupta toplanabilir 1) Yapılan işlemin yönünü değiştirecek nitelikte olanlar, yani işlemin sonucunu etkileyecek olanlanlar. 2) İdare edilenlerin haklarını korumaya yönelik usul kurallarına uyulmaması durumu.

Usul Kurallarına Aykırılığın Müeyyidesi: Usul Sakatlığı Asli Usul Sakatlığı, işlemi hukuka aykırı hale getiren ve dava açılması halinde iptal edilmesi sonucunu doğuran usul sakatlığıdır. Bu sakatlıklar iki grupta toplanabilir 1) Yapılan işlemin yönünü değiştirecek nitelikte olanlar, yani işlemin sonucunu etkileyecek olanlanlar. 2) İdare edilenlerin haklarını korumaya yönelik usul kurallarına uyulmaması durumu.

Tali usul sakatlıkları: İşlemi hukuka aykırı hale getirmeyen ve dava açılması halinde iptal edilmesi sonucunu doğuran usul sakatlıklarıdır. Tali usul sakatlıkları, Karar üzerinde etkisiz usul sakatlıkları, İdarenin yararına konulmuş usuller vb.

SEBEP UNSURU İdareyi bir işlem yapmaya sevk eden hukuki veya fiili etkendir. İdarenin bir işlemi yapabilmesi için yetkili olması yeterli değildir, ayrıca onu yapmaya bir sebebi de olmalıdır. Türleri: Fiili Sebepler, o işlemin sebebi maddi bir fiil olabileceği gibi, hukuki bir işlem de olabilir (hukuki sebepler).

Sebep Unsurunun Kanunlarda Düzenlenme Biçimleri 1) Sebebin Açıkça Düzenlenmesi 2) Sebebin belirsiz kavramlarla belirtilmesi, kamu düzeni, milli güvenlik, genel sağlık, genel ahlak, lüzumu görüldüğünde vb. Somut bir olayın olması gerekir. 3) Sebebin Hiç Belirtilmemesi:

Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri 1) İdarenin gösterdiği sebebin mevcut olmaması. Öğrenci kopya çekmediği halde uzaklaştırma cezası alırsa. 2) İdarenin gösterdiği sebebin hukuki tavsifinde hukuka aykırılık yapılmış olabilir. Örneğin öğrenci sıranın üzerine yazı yazmışsa. 3) Sebep ve konu unsuru açısından ölçüsüzlük varsa

KONU UNSURU İdari işlemin konusu onun doğurduğu hukuki sonuç, yani hukuk aleminde meydana gelen değişikliği ifade etmektedir. Örn. Memur atama işleminin konusu bir kimsenin memurluk statüsüne sokulmasıdır. Kamulaştırmanın konusu taşınmaz üzerindeki özel mülkiyetin sona ermesidir.

Konu Unsurunda Sakatlık Halleri Konunun imkansız olması: İdari işlemin konusu mümkün olmalıdır. Konunun Kanuna Uygun Olmaması: İdari işlemin konusunun kanuna aykırı olması durumunda ortaya çıkar. Pozitif kanuna aykırılık, uygun olması gerektiği hukuk kuralarına aykırı olmamasıdır Sebep ile konu arasında nedensellik bağının olmaması: Hukuk Kuralları hangi sebeplerin hangi sonuçlar doğuracağını düzenlemiştir. Ölçüsüzlük

Bağlı Yetki Kanun belirli durumda idarenin belirli kararlar almasını emrediyorsa ortada bağlı yetki bulunmaktadır. İdare bu durumda alınacak muhtemel kararlar arasında seçme imkanına sahip değildir. Örneğin yaş sınırına ulaşan memurun emekliye sevk edilmesi.

Takdir Yetkisi İdarenin belli bir konuda karar alıp almama veya birden fazla karar arasında seçim yapma imkanına idarenin takdir yetkisi denir. Takdir yetkisi, idari işlemin yetki, şekil ve usul unsurları açısından olamaz. Sebep unsuru açısından baktığımızda sebebi kanunda açık olarak belirtilenler dışında idare takdir yetkisini kullanabilir. İdarenin takdir yetkisine sahip olabilmesi için kendisine bu konuda kanun, tüzük veya yönetmelikle yetki verilmiş olması gerekir. Takdir yetkisinin varlık nedeni, idari işlemin yerindeliğini sağlamaktır. Takdir yetkisi, idarenin hukuka bağlılığı ilkesinin bir istisnası ya da sınırı değildir. Takdir yetkisinin yargısal denetimi mümkün değildir. Ancak bunun da istisnaları vardır.

AMAÇ UNSURU Amaç, idari işlem ile ulaşılmak istenen nihai sonuçtur. Yani idari işlemi yapan kişinin bu işlemle ulaşmak istenen sonuç konusunda zihninden geçen niyet ve düşüncelerdir. Yetki saptırması: bir idari makamın yetkilerini kullanması gerektiği amaçla değil, başka amaçlar için kullanmasıdır.

Yetki Saptırması Halleri (Amaç Bakımından Hukuka Aykırılık Biçimleri) Kamu yararı amacı dışında bir amaçla yapılmış işlemler: Özel maksadı aşan işlemler:

Usul saptırması İdarenin belirli bir amaç için öngörülmüş bir usulü, başka bir amaçla kullanması durumunda ortaya çıkan sakatlıktır. Usul saptırması yetki saptırmasının bir türüdür.