GERÇEKLİK TERAPİSİ

TARİHÇESİ Gerçeklik terapisi seçim kuramına dayanmaktadır. Danışanların problemlerinden çoğu, yaşamlarında önemli insanlardan en az bireyle başarılı bir ilişki kuramamalarından kaynaklanmaktadır. Danışanlar problemlerin kendi davranışlarından kaynaklandığını fark edememektedirler. Teşhis konulmasına karşıdır. Terapi, temel olarak insan ilişkilerinde daha etkili seçimler yapmayı öğretmektedir.

TEMEL KAVRAMLAR İnsan Doğası Görüşü Hayatta kalma, sevgi ve ait olma, güç, özgürlük ve eğlence gereksinimleri ile doğarız. Seçim kuramı, insanların sosyal varlık olmaları nedeniyle sevgi alma ve vermeye daha fazla önem vermiştir. Kendimizi iyi hissetmiyorsak, bu beş gereksinimden biri karşılanmıyor demektir.

Gerçeklik terapistleri danışanın hangi gereksiniminin karşılanmadığını belirlemesine ve bu eksikliği gidermesine yardımcı olur. Doğumdan sonra hemen yapmaya başladığımız iş, kendimizi iyi hissetmemizi sağlayan şeylerin izini sürmektir. Bu bilgiyi beynimizin kalite dünyası denilen özel bir yerinde depolarız.

Kalite dünyası fotoğraf albümüne benzetilebilir. Terapiye gelen insanların kalite dünyasında doyumlu bir ilişki kuramayan bireyler vardır. Danışanın kalite dünyasına girmek, terapiyi başarıya ulaştıran temel beceridir. Danışan ihtiyaç duyduğu insanlara nasıl yaklaşması gerektiğini terapistle olan ilişkisinden öğrenir.

Davranışın Seçim Kuramına Göre Açıklanması Bütün davranışlarımızın kendi seçimlerimize dayandığını ifade eder. Hareket, düşünme, hissetme ve fizyoloji toplam davranıştır. Olumsuz durumlar genellikle kişisel sorumluluk eksikliğinin işaretidir. Öfkeli insanlardan çok, kendini kızdıran insanlardan bahsetmek daha uygun olacaktır.

Gerçeklik Terapisinin özellikleri Gerçeklik terapisi, danışanların ilişkilerinde kontrol edebilecekleri şeyler üzerine yoğunlaşır. Seçim kuramına göre, bireyin kontrol edebileceği tek kişi kendisidir. Kişinin kendisi ile ilgili şikayetleri kısa bir süre iyi gelebilir, fakat tamamen etkisiz bir davranıştır. Seçim ve sorumluluğa vurgu yapılır. Bugün ve geleceğe vurgu yapılır. Semptomlar üzerinde odaklanmaktan kaçınılır. İlaçla tedaviyi reddeder.

Terapötik amaçlar Sevgi, ait olma, başarma, bağımsızlık, özgürlük ve eğlence gibi gereksinimleri nasıl karşılayabileceklerini öğretme konusunda yardımcı olur. Terapistin birinci işleci, iyi bir terapötik ilişki kurmaktır. Kişisel değerlendirme yapma öğretilir «Davranışların gereksinim duyduğun ve istediğin şeyleri elde etmeni sağlıyor mu? Olaylar ne kadar kötü olursa olsun, hala ümit olduğu fikrini aşılamak terapistin görevidir. Danışman, danışanın kendisi için çalıştığını hissetmelidir.

Terapide danışanın rolü Danışanlar, terapistleri sorgulayıcı bulacaklardır. Danışanlara sıklıkla: yapmayı tercih ettiğin şey, seni şuan istediğin insanlara yaklaştırıyor mu? Terapi daima, danışmanın öğretmen, danışanın da öğrenci rolü üstlendiği bir etkileşim sürecidir.

TERAPÖTİK TEKNİK VE İŞLEMLER Danışanlar, kendi toplam davranışlarını derinlemesine inceleyerek istediklerini elde etmede ne kadar başarılı olduklarını değerlendirirler. Eğer danışanlar yeni davranışlar denemeye karar verirlerse, değişiklik sağlayacak planlar yaparlar.

Danışanla yakından ilgilenme, değişimde önemlidir. Danışmanın ile yaramasının nedeni, adil, kararlı, arkadaşça ve güven dolu bir ortamda işe koyulmasına dayanır. Danışana, ne beklediğini sorulur. İlişkilerde yaptıkları seçimler sorulur, Danışan bunları konuşmaktan kaçınır. Danışman, kimin davranışını değiştirebilirsin? Şeklinde bir soru yöneltir. Danışanın nasıl daha iyi seçimler yapabileceği üzerinde durulur.

Glaser’e göre, danışanlar Mevcut davranışların istediklerini elde etmede işe yaramadığını gördüklerinde, Kendilerini istedikleri şeye yakınlaştıracak diğer davranışları seçebileceklerine inandıklarında değişmeye motive olduklarını vurgular. «İYDP» SİSTEMİ 1. İstek: Gerçeklik terapistleri danışana «ne istiyorsun?» sorusunu sorarlar. Nasıl biri olmak isterdin? Seni alıkoyan engeller nelerdir?

2. Yapma ve yön verme Mevcut davranışa vurgu yapılır. Şimdi ve gelecekte kendin için ne görüyorsun? Mevcut davranışın farkına varıp, bunu değiştirmeye odaklanılır. Şimdi ne yapıyorsun? Yaptıklarımızı ve düşündüklerimizi değiştirmek, duyguları değiştirmekten daha zordur.

3. Değerlendirme Mevcut davranışın seni istediğin şeye ulaştırma olasılığı nedir? Şu anda yapmak istediğin şey sana yardımcı oluyor mu? İstediğin gerçekçi yada ya da elde edilebilir mi? Bireyler, değişmenin daha avantajlı olduğuna kanaat getirmedikçe değişmezler. Danışanları davranışlarının sonuçlarıyla yüzleştirmek, etkili seçimler yapmasını sağlamak danışmanın görevidir.

4. Planlama Planları yapıp bunları uygulamak, insanların yaşamları üzerinde etkin bir kontrol edinmelerini sağlar. İyi bir plan basit, uygulanabilir, ölçülebilir, kısa sürede uygulanabilir, katılımcı ve kontrol ettiği bir yapıya sahip olmalıdır. Plan, danışanların motivasyon ve kapasiteleri doğrultusunda olmalıdır. Planlarını tamamlamada her zaman başarılı olamasalar da, danışanların daha iyi seçimler yapabileceğine olan inançlarını yitirmeyen terapistler danışanlarına yardımcı olabilir.

STAN OLGUSU İLE ÇALIŞMA Stan bir kurban rolü oynamakta, diğer insanları suçlamakta ve ileri bakacağı yerde geriye bakmaktadır. Stan’a kendisi seçmedikçe geçmişinin kurbanı olamayacağını gösterir. Diğer insanları değiştirme konusunda çok fazla kontrolü olmadığını, kendisinin yapabileceği şeyler üzerinde kontrolü olduğunu fark eder. Yapmayı tercih ettiğin şey, istediğini elde etmeyi sağlıyor mu? İnsanların kendisiyle ilişki kurmasını beklemektense, insanları kendisi arar. Yaptığı şeylerin kaydı tutulur ve değerlendirilir.

KATKILARI VE SINIRLILIKLARI Çok kültürlü uygulamalara uygundur. Değişik danışan gruplarında planlamalarda kabul edilebilir davranış aralığı belirlenir. Ulaşılan başarılar üzerinde durulur. Kültür, danışanların ne istediklerini ifade etmelerine engel olabilir.

SON SÖZ Danışanlara, yapmakta oldukları davranışların diğer insanlara herhangi bir zarar vermeden temel gereksinimlerini giderip gidermediğini değerlendirmede yardımcı olur. Gerçeklik terapisinin özünü «nasıl daha iyi ve daha etkili seçimler yapılacağının ve yaşamında kontrol sahibi olunacağının» öğrenilmesi oluşturmaktadır. Şu anda yapmak istedikleri üzerinde durulur. Gerçeklik terapisinin amaçlarını, davranışsal değişim, daha iyi karar verme, geliştirilmiş belirgin ilişkiler, zenginleştirilmiş yaşam ve psikolojik gereksinimlerin daha etkin karşılanması oluşturur.

HAYAT GEÇMİŞE BAKILARAK ANLAŞILSA DA GELECEĞE DOĞRU YAŞANIR