Bilişsel Gelişim 3 Piaget

3. Somut İşlemler Dönemi (7-12 Yaş) Çocuklar ilk kez olayları başkalarının gözünden görmeyi başarır. Tümevarımsal düşünme gücüne erişen çocuk bu sayede tersine çevirebilir, korunumu kazanır. Önceki dönemde olduğu gibi bir şeyle başka tek bir şeyi eşleştirme durumu görülmez. Artık birden fazla durumdan yola çıkarak belli bir sonuca ulaşabilir.

. Önceki dönemde sıralama ve sınıflamada yaşanan sıkıntı giderilir. Çocuklar artık birden fazla özelliğe dayanarak sıralama ve sınıflama yapabilir, gruplama, alt sınıf özelliklerini anlarlar ve odaktan uzaklaşabilirler. Bu dönem soyut düşünmeye hazırlık evresi olsa da henüz soyut düşünme söz konusu değildir. Bu nedenle soyut kavramları, mecaz anlam barındıran atasözlerini anlama noktasında sıkıntı yaşarlar. Önceki dönemde görülen sihirli-majik düşünce ve benmerkezciliğe dayalı yaşantılar büyük oranda ortadan kalkar. Benmerkezci özelliğinden kurtulan çocuk, Piaget`nin dağılma olarak adlandırdığı durumla tanışır. Çocuk artık başkalarının da kendilerine özgü düşünceleri olabileceğini anlamaya başlar.

1. Tümevarımsal Düşünme Tümevarım, özelden genele, ya da olaylardan, parçalardan, ayrıntılardan genel kurallara, kaidelere geçiş şeklinde akıl yürütmektir. Ahmet abisine “Abi, hayalet uçak görülür mü?” diye sorar. Ahmet`in böyle bir soru yöneltmesinin altında iki farklı bilgi yatmaktadır: 1. Hayaletler görülmez. 2. Uçaklar görülür. İki farklı bilgi bir araya getirilerek genel bir kurala gidiş yani tümevarımsal düşünme söz konusudur.

2. Tersine Çevirebilme (Tersinebilirlik – Geriye dönebilirlik) Bir problemle karşılaşan çocuğun hem ileri hem de geriye doğru düşünebilmesi, tersine çevirebildiğini gösterir. Tersine çevirebilme korunumun da başlangıç noktası kabul edilmektedir. Yani tersine çevirebilme kazanılmadan korunum kazanılamaz. İşlem öncesindeki bir çocuk, suyun buzluğa konulduğunda donduğunu anlayabilir, ancak buzun tekrar suya dönüşebileceğini anlayamaz.

3. Korunum Korunum, bir madde ya da madde grubunun görüntüsel ya da konum olarak değişse bile, diğer birçok özelliğinin değişmeyeceği ilkesidir. Temel Korunum Formları a. Madde Korunumu b. Uzunluk Korunumu c. Nitelik Değişmezliği d. Sayıların Korunumu (Sayı Uygunluğu) e. Alan Korunumu f. Ağırlık Korunumu g. Hacim Korunumu

. a. Madde Korunumu:Bir bütün parçalara ayrılsa bile, miktarı aynı kalır, değişmez. b. Uzunluk Korunumu:Bir tel parçası ne kadar kıvrılırsa kıvrılsın uzunluğu aynı kalır, değişmez. c. Nitelik Değişmezliği:Sıvı bir madde, bir kaptan diğerine boşaltılsa bile niteliği değişmez.

. d. Sayıların Korunumu (Sayı Uygunluğu): Maddelerin birbirine yakınlaştırılması ya da uzaklaştırılması ile miktarda bir değişme meydana gelmez. e. Alan Korunumu:Bir kağıt parçasının kapladığı alan, bu kağıt parçası kesilip farklı şekiller oluştursa bile toplamda aynı kalır. f. Ağırlık Korunumu:Bir maddenin şekli değişse bile ağırlığı değişmez.

. g. Hacim Korunumu:Farklı şekillere sokulan bir madde, içi su dolu bir kaba atıldığında, taşırdığı su miktarında bir değişme görülmez. Madde korunumu, uzunluk korunumu, nitelik değişmezliği, sayıların korunumu ve alan korunumu 6-7`li yaşlarda kazanılırken, ağırlık korunumu 9-12 yaş arasında, hacim korunumu ise 11-12`li yaşlarda kazanılmaktadır. Korunumun bu sırayla kazanılmasına Piaget gelişimde ardışıklık adını vermiştir.

4. Soyut İşlemler Dönemi (12-18 Yaş) Tümdengelimsel düşünme gücüne ulaşan çocuk bu sayede varsayımsal akıl yürütebilir, soyut düşünebilir, değişkenler arasındaki ilişkileri test eder, hipotezler geliştirebilir, hipotetik düşünebilir. Böylece kişiye, zamana ve yere göre değişen göreli kavramlar kazanılır. Analiz, sentez, değerlendirme, üç boyutlu uzayı kavrama gibi üst düzey zihinsel faaliyetler görülür.

. Daha önce işlem öncesi dönemde görülen benmerkezci düşünme yapısı tekrar ortaya çıkar. Bu durum ergen benmerkezciliği (egosantrizm) olarak adlandırılır. Buna bağlı olarak hayali seyirciler, aşırı idealizm, omnipotent düşünme şekli de bu dönemin önemli diğer kavramlarıdır. Piaget`ye göre bütün insanlar soyut düşünemez. Çünkü bireyin soyut işlemleri geliştirebilmesi için içinde yaşadığı çevrenin niteliğinin, bireyin soyut düşünmesine uygun olması gerekir.

1. Tümdengelimsel Düşünme (Dedüksiyon) Doğru olduğu kabul edilen genel prensiplerden yola çıkılarak özelin ortaya çıkarılmasıdır. Genel prensip doğru olduğu sürece ortaya çıkan sonuç her koşulda doğrudur, kesin sonuç verir. Öğretmen: Mustafa Kemal Atatürk, kadınlara seçme ve seçilme hakkını vermiştir. Ayşe: Evet, öğretmenim, eğer öyle olmasaydı, ben sınıf başkanı olamazdım.

. Soyut düşünme sayesinde çocuk, bilimsel bilgiyi anlar ve oluşturabilir. Atasözlerini, mecaz anlam içeren sözleri rahatlıkla kavrar. Hipotetik düşünme, bireyin içinde bulunduğu koşullara göre, bir düşünceyi uygun tezler üreterek savunabilme yetisidir.

. 2. Değişkenleri Birleştirme ve Ayırma (Birleştirici Düşünme) Bu dönemdeki birey, değişen birkaç nitelik veya değişkeni içeren problemleri çözebilir. Bunu her bir değişkeni tek tek ele alıp test ederek ve sonra da bunları birleştirerek yapar.

. 3. Göreli Kavramlar Görelilik, kişiye, zamana, yere göre değişen kavramlardır. “Bana göre – sana göre” ayrımı göreli kavramları açıklamaktadır. Örneğin, Bu taraftan baktığımda sağda olan, diğer taraftan baktığımda soldadır. Sen benim solumda isen, ben de senin sağındayım.

4. Ergen Benmerkezciliği (Egosantrizm) Varsayımsal düşünce gücüyle birlikte geniş bir düşünebilme olanağına sahip olan ergen yine de kendi düşünceleri ile çevresindeki diğer kişilerin düşünceleri arasında karmaşa yaşar. Bunun temel nedeni aşırı idealizmdir. Bir düşünceye sahip olduğu zaman, bunun mutlak doğruluğuna inanıp idealleri uğruna diğer görüşleri alamayabilir.. “Nükleer santrallere hayır.” düşüncesine sahip bir ergen, bu düşüncesini idealist bir şekilde savunur, aksi görüşlere çoğunlukla tahammülü yoktur. Ergen benmerkezciliği kendisini iki şekilde belli eder: a. Hayali Seyirciler b. Omnipotent Düşünce

. a. Hayali Seyirciler:Ergenin çevresinde sürekli olarak kendisini izleyen bir seyirci topluluğu olduğuna inanmasıdır. Bu nedenle çevresindeki insanların tepkilerine aşırı önem verir, herkesin kendisiyle ilgilendiğini sanır.

b. Omnipotent Düşünce Ergen, kendisini diğer insanlardan tamamen farklı görür. Yaradılışının diğer insanlardan farklı olarak özel bir nedeni olduğuna inanır. Omnipotent düşünce genel olarak “benim gücüm her şeye yeter” olarak bilinmektedir. Bu düşünce şekli ergenin yaşamı basite almasına neden olur. Ergene göre anne ve baba “çok fazla abartıyorlar”dır. Evden kaçma olaylarının bu dönemde hat safhada olmasının altında da bu düşünce yapısı yatmaktadır.

Sorular 5. Aşağıdakilerden hangisi, ergenlik döneminin başındaki hızlı bedensel değişmenin doğrudan bir sonucu değildir? a. Dış görünüşteki değişmelere duyarlılığın artması b. Zararlı alışkanlıklara ilginin ortaya çıkması c. Cinsel ilginin artması d. Fiziksel görünüşe ilgi ve özenin artması

. 9. Ergenlik dönemine erken giren bireyler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? a)Sosyal gelişim düzeyleri yaşıtlarından farklılaşır b)Zeka düzeyleri yaşıtlarından daha yüksektir c)Cinsel rol kimliklerini kazanmaya başlarlar d)Kimlik gelişimi ile ilgili karmaşalar başlar

. Ben merkezcilik hangi dönemde/dönemlerde görülür? a)İşlem öncesi b) Somut işlemler-İşlem öncesi c) Soyut işlemler d) Soyut işlemler-İşlem öncesi

. Aşağıdakilerden hangisi Piaget’nin bilişsel gelişim kuramı ile ilgili olarak doğru bir açıklamadır? a)Çocuklar somut işlemler döneminde ben merkezli düşünürler b)Çocuklar korunum ilkesini 7-11 yaşlarında kazanırlar c)Göreceli düşünme okul öncesinde gelişmeye başlar d)Çocuklar soyut düşünme yeteneğini 3 yaşında kazanır

. Dört yaşındaki bir çocuk anneannesi ile telefonda konuşurken, yeni ayakkabılarını göstererek “anneanne bak ayakkabılarım ne güzel” der. Aşağıdakilerden hangisi çocuğun, ayakkabıları kendisinin gördüğü için anneannesinin de gördüğünü sanmasının nedenidir? a)Somut işlemler döneminde olması c)Nesne devamlılığını kazanmamış olması b)Soyut işlemler döneminde olması d)Ben merkezli düşünmenin etkili olması

. Nesne devamlılığı hangi dönemde kazanılır? a)Duyu-hareket b)İşlem öncesi c)Somut işlemler d)Soyut işlemler

. Somut işlemler dönemindeki öğrenciler için en etkili öğrenme yolu aşağıdakilerden hangisidir? a)Yaparak yaşayarak öğrenme b)Ezberleyerek öğrenme c)Problem çözerek öğrenme d) Tartışma gruplarıyla öğrenme

. Aşağıdakilerden hangisi somut işlemler döneminin özelliğidir? a)Soyut önermeler arasında mantıksal ilişkiler kurma b)Her konuda analitik ve eleştirel düşünme c)Nesneleri birden fazla özelliğine göre sıralayabilme d)Varsayımsal olarak dünyanın gelecekte karşılaşabileceği sorunlarla ilgilenme

. Korunum, tersine dönebilirlik ve odaklaşma ile ilgili olan sınırlılıklar hangi dönemde kalkar? a) Duyu-motor b) İşlem öncesi c) Somut işlemler d) Soyut işlemler

. Ali ilköğretim 8.sınıf, Veli 3. sınıf, Selami ise ana sınıfı öğrencisidir. Bu öğrencilerin zihinsel gelişim dönemleri hangisinde doğru olarak verilmiştir? Ali Veli Selami a)Somut işlemler İşlem öncesi Duyu hareket b)Soyut işlemler Somut işlemler İşlem öncesi c) Soyut işlemler İşlem öncesi Duyu hareket d) Somut işlemler Soyut işlemler İşlem öncesi

. Çocuğun bir olayın görünmeyen tarafındaki olası ilişkileri kavrayabilmesi, hangi bilişsel gelişim dönemine özgü bir yeterliliktir? a. İşlem öncesi dönem b. Sembolik işlemler dönemi c. Somut işlemler dönemi d. Soyut işlemler dönemi