08 Aralık 2014 Numune Alma ve Numunelerin Analize Hazırlanması Konulu Hizmetiçi Eğitim Nermin ANUL Şube Müdür V. İZLEME İLE İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT VE İZLEME PROGRAMLARI 1

SUNUM İÇERİĞİ  GİRİŞ  SU KALİTESİ İZLEME İLE İLGİLİ ULUSLARARASI MEVZUAT  SU KALİTESİ İZLEME İLE İLGİLİ ULUSAL MEVZUAT  YÜZEYSULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK  SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ  RİSK ANALİZİ  İZLEME TÜRLERİ  İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ  HAVZA İZLEME PROGRAMLARI  ULUSAL İZLEME AĞI 2

ULUSAL MEVZUAT- KANUNLAR Çevre Kanunu639 Sayılı GTHB Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK644 Sayılı ÇŞB Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK 645 Sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK 6200 sayılı DSİ Genel Müdürlüğü’nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun 662 Sayılı KHK)

Mevzuatın Adı Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete 1Su Ürünleri Yönetmeliği10/03/ Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği31/12/ Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği 18/02/ Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği 26/11/ Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği 08/01/ Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği 27/06/ Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği09/01/ İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik 17/02/ ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER 4

Mevzuatın Adı Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete 9Denizlerde Balık Çiftliklerinin Kurulamayacağı Hassas Alan Niteliğindeki Kapalı Koy ve Körfez Alanlarının Belirlenmesine İlişkin Tebliğ 24/01/ Denizlerde Kurulan Balık Yetiştiriciliği Tesislerinin İzlenmesine İlişkin Tebliği13/06/ Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının Hazırlanması Hakkında Yönetmelik 17/10/ Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği 30/11/ İçme Suyu Elde Edilen ve Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik 29/06/ ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER 5

Mevzuatın Adı Yayım Tarihi Yayımlandığı Resmi Gazete 14Alabalık ve Sazan Türü Balıkların Yaşadığı Suların Korunması ve İyileştirilmesi Hakkında Yönetmelik 12/01/ Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik01/12/ Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik07/04/ Durgun Yerüstü Kara İç Sularının Ötrofikasyona Karşı Korunmasına İlişkin Tebliğ 26/02/ Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik 11/02/ ULUSAL MEVZUAT- YÖNETMELİK VE TEBLİĞLER 6

7

YÜZEYSEL SULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK  Amaç Ülke genelindeki bütün yüzeysel sular ve yeraltı sularının miktar, kalite ve hidromorfolojik kalite unusurları açısından izlenmesi, Mevcut durumunun ortaya konulması, Suların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, İzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi  İzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması,  İzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılmasıdır. 8 Yönetmelik, yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, kıyı-geçiş sularını ve doğal mineralli suları kapsar.

Su Kütlelerinin ve Tiplerinin Belirlenmesi Referans Şartların Belirlenmesi Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İzleme Noktalarının Belirlenmesi İzleme Programlarının Hazırlanması Ulusal İzleme Ağının Oluşturulması YÜZEYSEL SULAR VE YERALTI SULARININ İZLENMESİNE DAİR YÖNETMELİK 9

Su Kütlesi; Bir akarsu, nehir veya kanal, göl veya rezervuar, geçiş suyu veya kıyı suyunun bir kısmı veya tamamı olan ve benzer özellikler gösteren yüzeysel suyun yönetilebilir en küçük birimi SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ 10

Yapay Su Kütleleri Sulak Alan = YAS Bağlantılı Ekosistemler Nehirler Geçiş Suları = haliç, delta, lagün Kıyı Suları Yeraltı SuyuGöller SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ SU KÜTLESİ KATEGORİLERİ 11

12

Göl veya geçiş suları gibi yüzeysel suların bir bölümü değişik özellikleri taşıması nedeni ile ayrı bir su kütlesi olarak belirlenebilir. SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ 13

14 SÇD’YE GÖRE SU KÜTLELERİNİN BELİRLENMESİ

25 Havzada; 1814 adet nehir su kütlesi, 656 adet göl su kütlesi belirlenmiştir. 15

DEKOS Projesi kapsamında; Kıyı suları için 76 Su Yönetim Birimi tanımlanmıştır. SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ 16

TİPOLOJİ; Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. TİP; su kütlelerinin çeşitli kriterler kullanılarak sınıflandırılmasıdır. D eğişik biyolojik toplulukları barındıran su kütleleri için doğru referans değerlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. 17 SU KÜTLESİ VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ

FaktörlerSeçeneklerKod Rakım mR mR2 > 1600 mR3 Derinlik< 5 mD1 > 5 mD2 Yüzey alanı< 500 haA1 > 500 haA2 JeolojiYüksek mineralizasyonJ1 Düşük mineralizasyonJ2 18 NEHİR VE GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ FaktörlerSeçeneklerKodYorum Akış rejimi Mevsimsel A1 İlk yaklaşım Sürekli A2 Büyüklük (Drenaj Alanı) <1000 km2 (kurak alanlarda <3000 km2) D1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >1000 km2 (kurak alanlarda >3000 km2) D2 Yağış <400 mm Y1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >400 mm Y2 Eğim <%2 E1 Hepsi için kullanılır >%2 E2 Rakım m R1 Hepsi için kullanılır m R2 >1600 m R3 Jeoloji Yüksek mineralizasyon J1 Hepsi için kullanılır Düşük mineralizasyonJ2 GÖL TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ

KRİTERSINIR DEĞERLERKOD Bölge AkdenizA KaradenizK MarmaraM Tuzluluk >‰ 30T1 ‰15- ‰ 30T2 < ‰ 15T3 Suyun Bekleme Süresi UzunB1 KısaB2 GEÇİŞ SULARI GEÇİŞ SULARI TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ 19

20 KIYI SULARI KIYI SULARI TİPOLOJİSİ KRİTERLERİ

 1814 nehir suyu kütlesi için 56 nehir tipi  656 göl suyu kütlesi için 23 göl tipi tespit edilmiştir. 21

22 RİSK ANALİZİ Risk analizinde izlenen yöntem;  CBS verileri ve uzman görüşünden faydalanılarak su kütleleri üzerindeki baskılar belirlenir  Baskıların boyutu değerlendirilerek skorlama yapılır (önemli = 2, önemsiz = 0).  Bir veya daha fazla sayıda önemli baskının olduğu su kütlesi risk altında olarak sınıflandırılır.  Baskıların önemsiz olduğu veya baskıların olmadığı su kütleleri risk altında olmayan su kütlesi olarak sınıflandırılır.  Öncelikli maddelerin deşarj edildiği ve diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri risk altında olarak değerlendirilir.

YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ 23 Korunan alan…..

YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ GÖZETİMSEL İZLEME Yüzeysel sulardaki doğal şartlardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli değişikliklerinin değerlendirilmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Daha sonra yapılacak izleme programlarının etkili ve verimli dizaynı için gereklidir. Her bir izleme noktasında en az bir yıllık süreyle,  Genel fizikokimyasal ve kimyasal kalite elementleri  Biyolojik  Hidromorfolojik 24

6 yılda 1 yıl, yılda 4 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 12 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 2 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 1 kez Sürekli Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Kirleticiler, Mikrobiyolojik Parametreler Öncelikli Maddeler Biyolojik Parametreler Hidromorfolojik Parametreler Hidroloji 25  Gözetimsel İzleme Parametreleri / Sıklıkları PARAMETRELER VE SIKLIKLARI

YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Operasyonel İzleme Kirleticiler açısından risk altında bulunan su kütlelerinde, kirletici girişinin olduğu yerlerde yapılan izlemedir. Çevresel hedeflerine ulaşamama riski olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi, Bu tarz su kütlelerinin önlemler programı ile durumlarındaki değişimin izlenmesi maksadıyla yapılmaktadır. Operasyonel İzleme Noktasında; Havzaya deşarj edilen bütün öncelikli maddeler, Diğer kirletici maddeler Baskıya karşı hassas olan biyolojik ve hidromorfolojik kalite elementleri 26

Her yıl 4 kez Her yıl 12 kez 6 yılda 2 yıl, yılda 2 kez 6 yılda 2 yıl, yılda 1 kez Sürekli Fiziko-kimyasal Parametreler, Spesifik Kirleticiler, Mikrobiyolojik Parametreler Öncelikli Maddeler Biyolojik Parametreler Hidro-morfolojik Parametreler Hidroloji 27  Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları PARAMETRELER VE SIKLIKLARI

YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ Araştırmacı İzleme Çevresel hedeflere ulaşamama sebebinin ve kazara oluşan kirliliğin boyutunun ve etkisinin belirlenmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Araştırmacı İzlemede; Sadece ilgili kalite unsurları izlenir. İzleme sıklığı; Duruma bağlı olarak değişir. Diğer programlara kıyasla daha sık yapılır. Geçicidir. 28

KORUNAN ALANLARIN İZLENMESİ İZLEME SIKLIĞI İÇME SUYU ÇEKİM NOKTALARI Hizmet verilen toplumun nüfusu den fazla ise yılda 12 kez Hizmet verilen toplumun nüfusu ile arasındaysa yılda 8 kez. Hizmet verilen toplumun nüfusu den az ise yılda 4 kez SUCUL TÜRLERİN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLEN ALANLAR Aylık KABUKLULARIN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLMİŞ ALANLAR YÜZME SULARI Haziran ve Eylül arasında aylık olarak (yılda 4 kez) DUYARLI BÖLGELER Aylık HASSAS ALANLAR Yılda 6 kez HABITAT VE TÜR KORUMA ALANLARI Korunan alanların tayin edildiği mevzuatın gerekliliklerini yerine getirme konusunda SÇD programları yeterli olduğu için ek bir izleme yapmaya gerek yoktur. YÖNETMELİĞE GÖRE İZLEME TÜRLERİ 29

Gözetimsel izleme noktalarının seçiminde;  Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmeli,  Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir gözetimsel izleme istasyonu belirlenmeli,  Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik gözetimsel izleme istasyonları belirlenmeli,  Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak gözetimsel izleme noktaları belirlenmelidir. İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ 30

Aynı tipte olan su kütleleri arasından seçim yapılırken ise;  Ait olduğu tipi en iyi temsil eden,  Koruma alanında kalan,  Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı v.b.),  Hidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta olan,  Üzerinde daha önceden izleme noktası bulunan,  Düşük baskıya sahip,  Ulaşılabilir olan su kütleleri tercih edilmelidir. İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ 31

Operasyonel izleme noktalarının seçiminde;  Üzerinde önemli baskının olduğu tüm su kütlelerin operasyonel izleme noktası belirlenmelidir,  Bir su kütlesine birden fazla baskı olduğu durumlarda, tüm baskıları temsil edebilecek bir operasyonel izleme noktası belirlenmelidir,  Üzerinde aynı baskılar bulunan su kütleleri gruplanarak izleme noktası belirlenebilir,  Birden çok baskı kaynağının bulunduğu su kütlelerinde, farklı baskı kaynaklarını ayrı değerlendirmek istenildiğinde birden fazla operasyonel izleme noktası konulabilir. İZLEME NOKTALARININ BELİRLENMESİ 32

33

6 Havza İzleme Programı 34 Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirmesi AB Projesi Referans İzleme Gözetimsel İzleme Operasyonel İzleme Araştırmacı İzleme Korunan Alan İzleme HAVZA İZLEME PROGRAMLARI

-Asi Havzası -Seyhan Havzası -Ceyhan Havzası -Batı Akdeniz Havzası -Doğu Akdeniz Havzası -Batı Karadeniz Havzası -Yeşilırmak Havzası için uluslararası standartlara uygun olarak izleme programları hazırlanmıştır. HAVZA İZLEME PROGRAMLARI 35

36 Su Kütlesi Tipoloji Referans izleme Ağı Gözetimsel izleme AğıOperasyonel İzleme Ağı Korunan Alan izleme Ağı Parametreler ve İzleme SıklıklarıParametre Paket Listesi İZLEME PROGRAMLARI; HAVZA İZLEME PROGRAMLARI

37 GÖZETİMSEL İZLEME AĞI

38 OPERASYONEL İZLEME AĞI

39 KORUNAN ALAN İZLEME AĞI

40 ULUSAL İZLEME AĞI

TEŞEKKÜR EDERİM… 41 Nermin ANUL (0312)