PEDİATRİDE BAĞIŞIKLAMA GENEL İLKELER Doç.Dr. Ahmet SOYSAL Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk İnfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı

Mayıs 1796, E. Jenner

BAĞIŞIKLAMA NEDİR? KAÇ ÇEŞİT BAĞIŞIKLAMA VARDIR?

AŞI NEDİR?

AŞILARIN SINIFLANDIRILMASI Canlı-zayıflatılmış -viral -bakteriyel Ölü (İnaktive)

ÖLÜ AŞILAR 1. Tüm hücre (whole cell) - virüs -bakteri 2. Komponent (fraksiyonel) -protein tabanlı a. alt ünite (subunit) b. Toksoid - polisakkarid tabanlı a. saf b. konjuge

GENEL KURAL Aşı doğal infeksiyona ne kadar benzerse Aşıya karşı bağışıklık yanıtı o kadar iyi olur

CANLI-ZAYIFLATILMIŞ AŞILAR Vahşi virüs veya bakterinin zayıflatılmış şeklidir Etkin olabilmesi için vücutta çoğalması gerekir Bağışıklık yanıtı doğal infeksiyona benzer Genellikle tek dozda etkili

CANLI-ZAYIFLATILMIŞ AŞILAR Ağır reaksiyon olasılığı vardır Dolaşımdaki antikorlarla etkileşirler Stabil değildirler

CANLI-ZAYIFLATILMIŞ AŞILAR Viral Kızamık, kabakulak, kızamıkçık, suçiçeği, sarı humma, oral polio, rotavirus, influenza Bakteriyel BCG, oral tifo

ÖLÜ (inaktive) AŞILAR Vücutta çoğalamazlar Dolaşan antikorlarla etkileşimi çok azdır Genellikle canlı aşılar kadar etkin değildirler Genellikle 3-5 doz gerektirirler Bağışıklık yanıtı çoğunlukla humoral Antikor düzeyi zamanla düşer

ÖLÜ AŞILAR Tüm hücre aşılar Viral Polio, hepatit A, kuduz, influenza Bakteriyel Boğmaca, tifo, kolera, veba

ÖLÜ AŞILAR Komponent aşılar Alt ünite (subunit) Hepatit B, influenza, asellüler boğmaca, tifo Vi, lyme Toksoid Difteri, tetanoz

POLİSAKKARİD AŞILAR Saf polisakkarid pnömokok meningokok Hib Konjuge polisakkarid Pnömokok

SAF POLİSAKKARİD AŞILAR 2 Yaş altında bağışıklık uyaramaz Rapel yanıtı yoktur Oluşan antikorun fonksiyonel aktivitesi daha zayıftır İmmünojenisitesi konjugasyonla artar

DOZ ARALIĞI VE ZAMANLAMA Kızamık aşısı ile antikor içeren ürün arasındaki süre Aynı anda uygulanmayan farklı aşılar arasındaki süre Aynı aşının rapel dozları arasındaki süre

ANTİKOR VE CANLI AŞILAR GENEL KURAL İLK UYGULANAN AKSİYON Aşı Antikoru 2 hafta sonra ver Antikor Aşıyı >3 ay sonra ver

ANTİKOR İÇEREN ÜRÜNLER-KIZAMIK AŞISI ÜRÜN AŞI ÖNCESİ SÜRE Yıkanmış ES 0 ay Hepatit A (IG) 3 ay Kızamık proflaksisi (IG) 5 ay Tam kan 6 ay İVİG 7-11 ay

AYNI ANDA UYGULAMA GENEL KURAL HİÇ BİR AŞI İÇİN KONTRENDİKASYON YOK!

AYNI ANDA UYGULANMAYAN AŞILAR ARASINDA SÜRE GENEL KURAL KOMBİNASYON EN KISA ARALIK İki canlı aşı 4 hafta* Diğer aşıların tümü Yok * 28 günden önce verilmişse son aşı tekrarlanır

CANLI-İNAKTİF ANTİJEN UYGULAMA ARALIĞI Antijen Kombinasyonu Dozlar arasında önerilen minimum aralık ≥2 inaktif Yok; aynı anda veya herhangi bir aralıkta uygulanabilir İnaktif ve canlı ≥2 canlı parenteral* 4 hafta minimun aralık, veya aynı anda uygulanır. * Canlı oral aşılar (Ty21a tifo aşısı ve OPV) aynı anda veya inaktif/canlı aşıdan sonra herhangi bir zamanda uygulanabilir. MMWR Feb 8 2002

ANTİKOR İÇEREN ÜRÜN + AŞI UYGULAMASI Aynı anda uygulama Kombinasyon Dozlar arası minimum aralık Antikor içeren ürün Aynı anda farklı yerlerden + İnaktif antijen Herhangi bir aralıkla Antikor içeren ürün Aynı anda verilmez. + canlı antijen Aynı anda M M R V kaçınılmaz ise farklı yerlerden uygulanır, Rapel doz yapılır veya serokonversiyon bakılır. ACIP, AAFP Önerileri, MMWR 2002

PPD YANITININ İNTERFERENSİ (anerji) PPD testi ve kızamık aşısı aynı anda uygulanırsa PPD yanıtı bozulmaz Kızamık aşısı yapılmışsa PPD testi 4 hafta ertelenmeli PPD testi kızamık aşısından önce yapılabilir Aktif TB: Kızamık aşısının tedavi başladıktan sonra yapılması uygundur ACIP, AAFP. MMWR 8 Feb 2002

DOZ ARALIĞI GENEL KURAL Multi-doz aşılarda dozlar arasındaki sürenin artırılması aşının etkinliğini azaltmaz* Multi-doz aşılarda dozlar arasındaki sürenin azaltılması antikor yanıtını ve korunmayı azaltabilir *Ek rapel dozu veya serinin tekrarlanması gerekmez

KONTRENDİKASYON / İHTİYAT (PRECAUTION) - Aşı yapılan çocukta ciddi yan etki olasılığını önemli derecede artıran durum İhtiyat - Aşı yapılan çocukta yan etki olasılığını veya şiddetini artıran durum - Aşının immünojenitesini azaltabilir

KONTRENDİKASYON / İHTİYAT (PRECAUTION) DURUM CANLI ÖLÜ Komponente karşı allerji K K Ensefalopati -- K Gebelik K A İmmün supresyon K A Şiddetli hastalık İ İ Yakın zamanda kan ürünü İ A K: kontrendike; İ: ihtiyat; A: gerekiyorsa aşıla

İMMÜN SUPRESYON Hastalıklar - Konjenital immün yetmezlikler - Lösemi/lenfoma - Yaygın kanser Kemoterapi - Alkilleyici ajanlar - Antimetabolitler - Radyasyon Kortikosteroidler - >20 mg/gün - >2 mg/kg/gün - Aerosol, topikal, günaşırı, kısa süreli hariç

HIV İLE İNFEKTE ÇOCUKTA AŞILAMA AŞI ASEMPTOMATİK SEMPTOMATİK Suçiçeği Evet Hayır MMR Evet Hayır Diğer aşılar Evet Evet

KİT HASTALARINDA AŞILAMA İnfluenza aşısı - KİT sonrası >6 ay ve her yıl Ölü aşılar (DTaP, Td, Hib, IPV, hepatit B, PPV) - Kİ T sonrası 12. Ay MMR - KİT sonrası 24. Ay (immünkompetan ise) Suçiçeği ve PCV7 önerilmez

YANLIŞ KONTRENDİKASYONLAR Hafif hastalık Antibiyotik tedavisi Hasta ile temas veya nekahat dönemi Evde hamile bulunması Süt emzirme Prematüre doğum Aşı içinde olmayan maddelere karşı allerji İmmün supresyonla ilgisiz aile öyküsü PPD testi gerekliliği Birden fazla aşı yapılması gerekliliği

YANLIŞ KONTRENDİKASYONLAR HAFİF HASTALIK Subfebril ateş ÜSYE AOM Hafif ishal

SORGULAMA Gıda veya ilaç allerjisi var mı? Çocuğunuz bugün iyi mi? Son aşıdan sonra herhangi bir problem oldu mu? Bağışıklık sistemi ile ilgili problem var mı? Evde bağışıklık problemi olan var mı? Geçen sene içinde kan ürünü aldı mı? Gebelik var mı?

SÜREKLİ KONTRENDİKASYON Aşı ya da içeriğine karşı önceki dozda ağır allerjik reaksiyon Boğmaca aşısı sonrası ensefalopati Progressif nörolojik hastalık (boğmaca aşısı için)

PREMATÜRE BEBEKLER - Gestasyon yaşı - Vücut ağırlığı Rutin aşılama için engel değildir * ACIP ve AAFP MMWR, 2002;51:RR2

UYGULAMA YOLU Adjuvan içeren aşılar kas içine uygulanır - SC/ID uygulanırsa lokal irritasyon, endurasyon, deride renk bozukluğu, enflamasyon, granulom Canlı aşılar SC uygulanır (BCG: ID)

UYGULAMA YOLU SC - İğne 45o açıyla uygulanır - <12 ay: uyluk - >12 ay: triceps üst-dış kısmına IM - İğne 90o açıyla uygulanır - <12 ay: Uyluk anterolateral kısmına - >12 ay: deltoide - Kalçadan aşı yapılmaz siyatik yağ dokusu (Hep B, kuduz: azalmış immunojenite) ID - BCG: SC yapılırsa suboptimal immun yanıt

HEPATİT B AŞISI Annenin HBsAg durumu Bebeğe yapılacak uygulama Pozitif İlk 12 saatte aşı* + HBIG Negatif Term Doğumda aşı Preterm 30 günlük olunca veya taburcu olurken Bilinmiyor İlk 12 saatte aşı, HBsAg Durumuna göre HBIG§ * Aşı sonrası serolojik takip, gerekirse ek doz Pretermlerde ilk doz hesaba katılmamalı § Pretermlerde aşı ile birlikte HBIG AAP, Pediatrics 2003

BCG AŞISI UYGULAMA 0-12 aylık bebek için ½ dizyem (0.05 mL) ID > 1 yaş 1 dizyem (0.1 mL) ID 3-6 yaş arası çocuklara BCG aşı öncesi PPD yap > 6 yaş üstüne BCG aşısı önerilmez

DTaP-AŞISI 0.5 mL IM uygulanır 7 yaş üstüne uygulanmaz YAN ETKİ Seizure: DBT 1750 doz/ 1 Hipotonik-hiporesponsif epizod: 1750 doz/1 40.5 üzerinde ateş: %0.3 ilk 48 saat Ağlama krizi: %1 in 48 hours for 3 hours or more KONTRENDİKASYON Aşıya allerjik reaksiyon Ensefelopati in 7 days

KKK-AŞISI

ROTAVİRÜS AŞISI

TRİVALAN-İNAKTİF İNFLUENZA AŞISI 6 ay- 35 ay 0.25 mL IM > 36 ay 0.5 mL IM 6 ay – 8 yaş ilk aşılama 2 doz > 9 yaş tek doz aşı

SAKLAMA OPV Kızamık Suçiçeği BCG Isı ve ışığa duyarlı D, T, P, IPV, Hepatit A ve B Hib İnfluenza Dondurulmaya duyarlı

SAKLAMA Buz dolabı Jeneratöre bağlı olmalı Sadece aşı için kullanılmalı Sık sık açılmamalı İç ısı 2-8oC arasında olmalı İç ısı dışarıdan gözlenebilmeli Aşılar kapak rafına konmamalı

SAKLAMA OPV Liyofilize ise dondurulabilir, Kızamık Suçiçeği BCG Liyofilize ise dondurulabilir, Buzlukta saklanabilir Rafta ise en soğuk raf seçilmeli

ÇÖZÜLDÜKTEN SONRA BOZULMA SÜRESİ AŞI SÜRE Suçiçeği 30 dk. BCG 4 st MMR 8 st. OPV 24 st.* * Kümülatif süre; toplam 10 kez dondurulup çözülebilir