1 ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI SU YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE’DE SU KALİTESİ İZLEME ÇALIŞMALARI Nermin ANUL Şube Müdürü 9 Ekim Sürdürülebilir Su Kongresi-İzmir

 İZLEME MEVCUT DURUM  MEVZUAT  SU KÜTLE VE TİPLERİNİN BELİRLENMESİ  İZLEME NOKTALARI, PARAMETRELER VE SIKLIKLARIN BELİRLENMESİ  İZLEME PROGRAMLARI  ULUSAL İZLEME AĞI 2 Sunum İçeriği

 Orman ve Su İşleri Bakanlığı, –Araştırma Maksadıyla Hizmet Alımı İle İzleme Yapan Kurumlar  Su Yönetimi Genel Müdürlüğü  Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü –Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar  Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, –Araştırma Maksadıyla Hizmet Alımı İle İzleme Yapan Kurumlar  Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü –Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar  ÇED İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü  Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, –Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar  Tarım Reformu Genel Müdürlüğü  Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü (Mevcut laboratuvarı bulunmayıp İl Gıda Kontrol Laboratuvarları ve Enstitülerde analizler yapılmaktadır.) Ülkemizde İzleme Yapan Kurumlar 3

 Sağlık Bakanlığı, –Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar  Türkiye Halk Sağlığı Kurumu  Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı  Tüketici Güvenliği Laboratuvarları Daire Başkanlığı  Halk Sağlığı Laboratuvarları Daire Başkanlığı  Belediyeler –Laboratuvar Alt Yapısı Olan Kurumlar  Büyükşehir Belediyelerinde 1 Merkez Laboratuvar, ayrıca İçme Suyu Arıtma ve Atık Su Arıtma Tesislerinde de İşletme Laboratuvarları mevcuttur. 4 Ülkemizde İzleme Yapan Kurumlar

5 *** Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü ve Büyükşehir Belediyelerinden izleme noktaları temin edilemediği için haritaya işlenmemiştir.

6 Kurumların Havzalarda Çakışan İzleme Noktaları

7 Yönetmeliğe Göre İzlenen Parametreler Yönetmeliğe Göre İzlenmeyen Parametreler ** Mikrokirleticiler ve spesifik kirleticiler dahil Mevzuata Göre Kurumların İzlediği Parametreler

8 Parametre Grubu DSİ Genel Müdürlüğü Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Çevre Şehircilik Bakanlığı Fiziksel Parametreler (Sıcaklık,pH, İletkenlik, Renk) + + (Renk Hariç) + + Oksijenlendirme Parametreleri (Çözünmüş Oksijen,KOİ BOİ) ++ (KOİ,BOİ Hariç) + (KOİ,BOİ Hariç)+ Nurtientler++++ İz Elementler+ + (Tarım Reformu Gn. Md. Hariç) ++ Pestisitler+-++ Kurumlar Tarafından Mükerrer İzlenen Parametreler

Toplam 31 parametre 9 Tüm Kurumlar için Ortak (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bak. Pestisitler Hariç) Toplam 47 parametre Toplam 19 parametre 3 Kurum Ortak İzlemekte 2 Kurum Ortak İzlemekte Kurumlar Tarafından Mükerrer İzlenen Parametreler

 29/6/2011 Tarihli, 645 sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile; «Yer üstü ve yer altı sularının kalite ve miktarının korunmasına yönelik hedef, ilke ve alıcı ortam standartlarını ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte belirlemek, su kalitesini izlemek veya izletmek» Su yönetiminin ulusal ve uluslararası düzeyde koordinasyonunu sağlamak görevi Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’ ne verilmiştir. 10 İzleme ve Su Bilgi Sistemi Daire Başkanlığı Mevzuat

Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik Sayılı 11/02/2014 tarihli R.G.  Amaç Ülke genelindeki bütün yüzeysel sular ve yeraltı sularının miktar, kalite ve hidromorfolojik kalite unusurları açısından izlenmesi, Mevcut durumunun ortaya konulması, Suların ekosistem bütünlüğünü esas alan bir yaklaşımla izlenmesi, İzlemede standardizasyonun ve kurumlar arası koordinasyonun sağlanmasına yönelik esasların belirlenmesi  İzleme programlarının oluşturularak Ulusal İzleme Ağının kurulması,  İzleme verilerinin Ulusal Su Bilgi Sistemine aktarılmasıdır. 11 Yönetmelik, yüzey ve yeraltı suları olmak üzere tüm kıta içi suları, kıyı-geçiş sularını ve doğal mineralli suları kapsar.

Su Kütlelerinin ve Tiplerinin Belirlenmesi Referans Şartların Belirlenmesi Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi İzleme Noktalarının Belirlenmesi İzleme Programlarının Hazırlanması Ulusal İzleme Ağının Oluşturulması 12 Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik

13  Yüzeysel Su Kalitesi İyi Su Durumu İyi Ekolojik Durum Hidromorfolojik Fiziko-kimyasal Biyolojik kalite unsurları İyi Ekolojik Durum Hidromorfolojik Fiziko-kimyasal Biyolojik kalite unsurları İyi Kimyasal Durum Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik

Yönetmeliğe Göre İzleme Türleri 14 Korunan alan….. İzleme Türleri GözetimselOperasyonelAraştırmacı Korunan Alan

15 İzleme Türleri Gözetimsel OperasyonelAraştırmacı Korunan Alan Yüzeysel sulardaki doğal şartlardan ve insani faaliyetlerden kaynaklanan uzun dönemli değişikliklerin değerlendirilmesi Gelecekteki izleme programlarının etkili ve verimli dizaynın ve işlevsel olmasını sağlamak Etki analizini kontrol etmek ve tamamlamak Her bir izleme noktasında en az bir yıllık süreyle; Ὼ Genel fiziko-kimyasal ve kimyasal kalite elementleri Ὼ Biyolojik Ὼ Hidromorfolojik

16 İzleme Türleri GözetimselOperasyonelAraştırmacı Korunan Alan Çevresel hedeflerinin karşılanması açısından risk altında olan su kütlelerinin durumlarının belirlenmesi Risk altındaki su kütlelerinin önlemler programı ile durumlarındaki değişimin izlenmesi Kirleticiler açısından risk altında bulunan su kütlelerinde, kirletici girişinin olduğu yerlerde yapılan izlemedir. Operasyonel İzleme noktasında; ‽ Havzaya deşarj edilen bütün öncelikli maddeler ile belirli kirleticiler ‽ Baskıya karşı hassas olan biyolojik kalite unsurları Operasyonel İzleme noktasında; ‽ Havzaya deşarj edilen bütün öncelikli maddeler ile belirli kirleticiler ‽ Baskıya karşı hassas olan biyolojik kalite unsurları

Araştırmacı İzleme Çevresel hedeflere ulaşamama sebebinin ve kazara oluşan kirliliğin boyutunun ve etkisinin belirlenmesi maksadıyla yapılan izlemedir. Sadece ilgili kalite unsurları izlenir. Referans Alanların İzlenmesi Yüzeysel sularda, baskıların olmadığı veya etkilerin ekosistem işleyişini etkilemediği, bozulmanın olmadığı veya doğala yakın özellikteki noktalar referans alan olarak belirlenir. 17 İzleme Türleri

18 İzleme Türleri GözetimselOperasyonelAraştırmacı Korunan Alan İçme Suyu Koruma AlanlarıYüzme SularıNütrient Açısından Hassas AlanlarHabitat Koruma Alanları

Su Kütlelerinin Belirlenmesi Nehir Havzası Bölgesinin Tanımlanması Yerüstü sularının kategori ve sınıflarına göre ayrılması (nehir, göl, kıyı-geçiş, doğal, yapay ve büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri) Nehir, göl, kıyı-geçiş sularının kendi içerisinde yönetilebilir küçük birimlere ayrılarak doğal, yapay ve büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri olarak sınıflandırılması Belirlenen su kütleleri üzerinde baskı ve etkiler dikkate alınarak daha küçük su kütlelerine ayrılması

20 Yapay Su Kütleleri Sulak Alan = YAS Bağlantılı Ekosistemler Nehirler Geçiş Suları = haliç, delta, lagün Kıyı Suları Yeraltı SuyuGöller Su Kütlesi Kategorileri Doğal Su Kütleleri Büyük Ölçüde Değiştirilmiş Su Kütleleri Yapay Su Kütleleri

21

22

23

25 Havzada; 1814 adet nehir su kütlesi, 656 adet göl su kütlesi belirlenmiştir. 24

DEKOS Projesi kapsamında; Kıyı suları için 76 Su Yönetim Birimi tanımlanmıştır. 25 Su Kütlelerinin Belirlenmesi

Tipoloji: Çeşitli parametrelere göre su kütlelerinin kendi içerisinde sınıflandırılmasını sağlayan bilimsel çalışmadır. Tipolojiler değişik biyolojik toplulukları barındıran su kütleleri için doğru referans değerlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Su Tiplerinin Belirlenmesi Tip; çeşitli kriterler kullanılarak suların sınıflandırılması

27 Nehir Tipolojisi Kriterleri FaktörlerSeçeneklerKodYorum Akış rejimi Mevsimsel A1 İlk yaklaşım Sürekli A2 Büyüklük (Drenaj Alanı) <1000 km2 (kurak alanlarda <3000 km2) D1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >1000 km2 (kurak alanlarda >3000 km2) D2 Yağış <400 mm Y1 (Yalnızca sürekli akış olması halinde kullanılır) >400 mm Y2 Eğim <%2 E1 Hepsi için kullanılır >%2 E2 Rakım m R1 Hepsi için kullanılır m R2 >1600 m R3 Jeoloji Yüksek mineralizasyon J1 Hepsi için kullanılır Düşük mineralizasyonJ2 FaktörlerSeçeneklerKod Rakım mR mR2 > 1600 mR3 Derinlik< 5 mD1 > 5 mD2 Yüzey alanı< 500 haA1 > 500 haA2 JeolojiYüksek mineralizasyonJ1 Düşük mineralizasyonJ2 Göl Tipolojisi Kriterleri

Geçiş Suyu Tipi Kriterleri Kıyı Suları Tipi Kriterleri Su Tiplerinin Belirlenmesi

 1814 nehir suyu kütlesi için 56 nehir tipi  656 göl suyu kütlesi için 23 göl tipi tespit edilmiştir. 29

30 Genel Amaçlı/Gözetimsel İzleme Noktalarının Seçimi Her nehir su kütlesi tipine yönelik en az bir genel amaçlı izleme istasyonu Her göl su kütlesi tipine yönelik en az bir genel amaçlı izleme istasyonu Risk altında olmayan su kütlelerine yönelik genel amaçlı izleme istasyonu Havzanın genel durumu ile ilgili yeterli veri sağlayacak genel amaçlı izleme istasyonu Havzadaki genel amaçlı izleme noktaları seçilirken;

Aynı tipte olan su kütleleri arasından, izleme noktasının hangi su kütlesine konulacağı belirlenirken; Genel Amaçlı/Gözetimsel İzleme Noktalarının Seçimi Bulunduğu tipi en iyi temsil edenÜzerinde daha önceden izleme noktası bulunanHidrolojik bağlantı bakımından en membada veya en mansapta Daha büyük alan kaplayan (uzun nehir, yüksek akış, büyük yüzey alanı vb.) Düşük baskıya sahip Ulaşım sorunu olmayan

Operasyonel İzleme Noktalarının Seçimi Noktalar seçilirken izlenen yöntem; Risk altında olan tüm su kütleleri Öncelikli maddelerin deşarj edildiği su kütleleri Diğer kirleticilerin önemli miktarlarda deşarj edildiği su kütleleri Baskının tipine göre izlenecek parametreler ve sıklıklar belirlenmiştir.

Korunan Alan İzleme Noktalarının Seçimi Korunan alanlara ilişkin izleme noktaları, ülkemiz mevzuatına göre koruma altına alınmış alanlar; (sulak alan, içme suyu koruma alanı, milli park, tabiat parkı vb.) kapsamında belirlenmiştir. 33

Havza İzleme Programları 34

19 Havza İzleme Programı 35  Akarçay  Susurluk  Meriç-Ergene  Sakarya  Büyük Menderes  Konya Kapalı  Seyhan  Ceyhan  Asi  Yeşilırmak  Batı Karadeniz  Batı Akdeniz  Doğu Akdeniz  Marmara  Küçük Menderes  Gediz  Burdur  Antalya  Kuzey Ege İzleme Programları

36 Su Kütlesi Su Tipleri Referans izleme Ağı Gözetimsel izleme AğıOperasyonel İzleme Ağı Korunan Alan izleme Ağı Parametreler ve İzleme Sıklıkları İZLEME PROGRAMLARI; İzleme Programları

45 ADET 31 ADET 116 ADET PARAMETRE ADET PESTİSİT Sucul çevre için risk teşkil eden ve deşarjları kademeli olarak azaltılması gerekli olan maddelerdir. TMMK BİKOP KIYITEMA YERÜSTÜ SULARI İzlenecek Parametreler 37

38 Parametreler ve Sıklıkları  Genel Amaçlı İzleme Parametreleri / Sıklıkları 6 yılda 1 yıl, yılda 2 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 1 kez Sürekli/Aylık 6 yılda 1 yıl, yılda 12 kez 6 yılda 1 yıl, yılda 4 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Belirli Kirleticiler, Pestisitler, Mikrobiyolojik Parametreler Öncelikli Maddeler Biyolojik Parametreler Hidromorf. Par. Hidroloji

6 yılda 2 yıl, yılda 2 kez Yılda 2 kez Sürekli/Aylık Her yıl 12 kez Her yıl 4 kez Fiziko-kimyasal Parametreler, Belirli Kirleticiler, Pestisitler, Mikrobiyolojik Parametreler Öncelikli Maddeler Biyolojik Parametreler Hidromorf. Par. Hidroloji  Operasyonel İzleme Parametreleri / Sıklıkları Parametreler ve Sıklıkları 39

40  Korunan Alan İzleme Parametreleri / Sıklıkları Parametreler ve Sıklıkları Korunan Alanİzleme Sıklığı İÇME SUYU ÇEKİM NOKTALARI Hizmet verilen toplumun nüfusu den fazla ise yılda 12 kez Hizmet verilen toplumun nüfusu ile arasındaysa yılda 8 kez. Hizmet verilen toplumun nüfusu den az ise yılda 4 kez SUCUL TÜRLERİN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLEN ALANLAR Aylık KABUKLULARIN KORUNMASI İÇİN TAHSİS EDİLMİŞ ALANLAR YÜZME SULARI Haziran ve Eylül arasında aylık olarak (yılda 4 kez) DUYARLI BÖLGELER Aylık HASSAS ALANLAR Yılda 6 kez HABİTAT VE TÜR KORUMA ALANLARI İzleme Programları çerçevesinde belirlenen sıklıkta uygulanır.

Ulusal İzleme Ağı 41

Ulusal İzleme Ağı 42

Ulusal İzleme Ağı 43

Ulusal İzleme Ağı TOPLAM 1654 İzleme Noktası 44

TEŞEKKÜR EDERİM…