Göksel KURT Türkçe Öğretmeni1 1. BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni2 Türkçe kelimeler kendine özgü bazı özellikler gösterirler, böylelikle yabancı kelimelerden ayırt edilirler. İşte bu özelliklerden biri, büyük ünlü uyumudur. Buna “kalınlık incelik uyumu” da denir.
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni3 İki kuralı vardır. 1. Türkçe bir kelimenin ilk hecesindeki sesli harf ince ise diğer hecelerdeki sesli harflerde ince olur. Öğütlerimiz ö: ince ü: ince e: ince i : ince
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni4 2. İlk hecedeki sesli, kalın ise diğerleri de kalın olmalıdır. koyunlar o: kalın u: kalın a: kalın
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni5 Büyük Ünlü Uyumunun Bazı Özellikleri
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni6 1. Türkçe oldukları halde zamanla ses değişikliğine uğramış kelimeler büyük ünlü uyumuna uymazlar. AslıDeğişmişi Almaelma Anaanne Kangıhangi Kal’akale Karındaşkardeş
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni7 2. Türkçemiz’e yabancı dillerden girmiş bazı kelimeler büyük ünlü uyumuna uymayabilir. İnsan (i: ince; a: kalın Uymaz) Dünya (ü: ince; a: kalın Uymaz) Kitap (i: ince; a: kalın Uymaz) Gazete (a: kalın; e: ince Uymaz) Otomobil (o: kalın; i: ince Uymaz) Televizyon (e/i: ince; o: kalın Uymaz)
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni8 DİKKAT! Bazı yabancı kelimeler büyük ünlü uyumuna uyabilir. İskele ( İtalyanca ) Sosyal( Fransızca ) Radyo( İngilizce ) Emniyet( Arapça )
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni9 3. Birleşik kelimeler ve tek heceli kelimelerde büyük ünlü uyumu aranmaz. Kadıköy Gecekondu Ayşekadın Okuyabilirim Türk Dört Alt
Göksel KURT Türkçe Öğretmeni10 DİKKAT Bazı ekler, eklendiği kelimenin son hecesindeki sesli harfe uymaz ve BÜU’ nu bozar. -ki: akşamki, sabahki -ken: koşarken, oynarken -()yor: seviyor, görüyor -leyin: akşamleyin, sabahleyin -()mtrak: ekşimtrak, yeşilimtrak -daş: gönüldaş, meslektaş