Kooperatif Hukuku Doç. Dr. Mübariz YOLÇİYEV Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku ABD © myolcu

İLKELER 1. Açık Kapı İlkesi Kooperatiflerde en önemli ilkedir. Bu ilkeye göre, kooperatiflerde ortak sayısı bir rakam ile sınırlandırılamaz, kooperatife girme, yöneticilerin veya bazı etkili kimselerin isteklerine bağlı değildir, objektif şartları gerçekleştiren herkes kooperatife girebilir. Bu şartlar ağırlaştırılamaz. Açık kapı ilkesi iki yanlıdır. Yani kooperatiften çıkma isteyene de kooperatifin kapısı kapatılamaz. Çıkmak, çıkanın ekonomik yıkıntısına yol açacak şekilde zorlaştırılamaz. Bunun dışında bu ilke ile, kooperatif ortağı, istediği zaman istediği şekilde kooperatiften çıkabiliriz sonu çıkmamalıdır. © myolcu

Açık kapı ilkesinin sınırları Açık kapı ilkesi, her isteyenin istediği şekilde kooperatife girebileceğini ve istediği gibi kooperatiften çıkabileceğini ifade etmez. KoopK m. 10 hükmü uyarınca «Her ortağın kooperatiften çıkma hakkı vardır. Çıkma keyfiyetinin kooperatifin mevcudiyetini tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak istiyen ortağın, muhik bir tazminat ödenmesine dahi hüküm anasözleşmeye konulabilir.» Ayrıca kooperatif anasözleşmesine, kooperatife ortak olabilecek kişiler için bazı şartlar konulabilir. Bu şartlar kooperatifin amacına göre belirlenir. Bazı durumlarda bu şartlar, bazı kimseler için ağır olabilir. Ancak bu husus açık kapı ilkesine aykırılık teşkil etmez. Zorunlu ve kanuni sınırlanama… © myolcu

2. Kooperatifin Korunması İlkesi Bu ilke, açık kapı ilkesinin doğal bir uzantısıdır, onu tamamlar. Açık kapı ilkesine göre ortak, kooperatiften çıkabilir. Fakat çıkışın kooperatife zarar vermemesi gerekir. Bunun için KoopK., -ilkeye uygun biçimde- çıkış payının hesabı, ödenme zamanı ve geciktirilmesi açısından bazı düzenlemeler getirmiştir. KoopK. m.10, çıkmanın kooperatifin varlığını tehlikeye düşürmesi halinde ayrılmak isteyen ortağın muhik bir tazminat ödemesine dair hüküm anasözleşmeye konulabilir. KoopK. m.11 çıkma hakkı en çok 5 yıl sınırlanabilir. © myolcu

Ortak Sıfatının Kazanılması 1. Sistem Kooperatiflerde ortaklık sıfatının kazanılması,  Aslen  Giriş isteminin kabulü  Payın devir alınmasının kabulü  Ortaklığın taşınmaz mülkiyetine veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlandığı durumlarda, taşınmaz veya işletmenin devralınması  Anasözleşmede hüküm bulunması halinde miras ile mümkün olmaktadır. © myolcu

2. Sistemin açıklanması 2.1. Aslen İktisap Kurucular kuruluşta, kuruluşun gerçekleşmesiyle ortak sıfatını kazanırlar. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

© myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması 2. Sistemin açıklanması 2.2. Giriş İsteminin Kabulü ile İktisap Adi Giriş İstemi KoopK. m.8/1. c.2: Ortak olmak isteyen gerçek ve tüzelkişiler, kooperatif anasözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar. Burada yapılan başvuru şartsız olmalıdır. Bu istem bir taraftan icap, diğer taraftan da içerdiği kayıt nedeni ile taahhüttür. Başvuru yapılmadan YK’nın bir kişiyi üye kaydetmesi, bu kişiye üyelik sıfatı vermez. Soru 1: Başvuru YK’ya yapılmaz ise sonuç ne olacaktır? Soru 2: Yazılı şekil, geçerlilik şartı mıdır?

2. Sistemin açıklanması 2.2. Giriş İsteminin Kabulü ile İktisap Özellikli Giriş İstemi Kooperatif, ortaklarına kendi varlığı dışında, kişisel sorumluluk veya ek ödemeler yüklüyor ise, istekli giriş bildiriminde bunları kabul ettiğini açıkça belirtmelidir. Giriş isteminin şartlara uymaması, gerekli kayıtları içermemesine rağmen, YK talebi kabul ettiği takdirde ortaklık sıfatı kazanılır. Ancak söz konusu ortak taahhütte bulunmadığı için şahsen sorumlu tutulamaz veya ek ödemelerle yükümlü olamaz. Bu durum hem Kooperatif hem ortaklar hem de üçüncü kişiler açısından olumsuz bir durumdur. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

2. Sistemin açıklanması 2.2. Giriş İsteminin Kabulü ile İktisap Kabul Giriş isteminin kooperatif tarafından kabulü gerekir. Kabul yetkisi, YK’ya aittir (KoopK. m. 8, f.2) 3476 sayılı Kanun ile YK’ya, bu giriş istemlerini anasözleşmede öngörülen şartları taşıyıp taşımadıklarını inceleme zorunluğu getirilmiştir. YK bu zorunluluğa aykırı davranırsa, hukuki ve cezai bakımdan sorumludur sayılı Kanun ile yapılan değişiklik 2 tür sorun ortaya çıkmasına neden olmuştur. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

2. Sistemin açıklanması 2.2. Giriş İsteminin Kabulü ile İktisap Kabul 1. SORUN Yargıtay tarafından da benimsenen zımni kabul mümkün müdür? Zımni kabule imkan vermek, 3476 sayılı Kanunun önlemek istediği kötüye kullanmanın yolunu açmak olacaktır. 2. SORUN YK’nın KoopK. m.8, f.2’ye aykırı kararı aleyhine herhangi bir hukuk yoluna başvurulup başvurulamayacağıdır. Yargıtay tarafından AO’da tanınan hak, kooperatifte de tanınmalıdır sayılı Kanun değişikliğinin mantığına uygun olarak menfaat sahibi, YK’nın kararlarının hükümsüzlüğünün tespiti davasını açabilmelidir. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

2. Sistemin açıklanması 2.2. Giriş İsteminin Kabulü ile İktisap Kabul YK, KoopK. tarafından kendisie tanınmış olan bu yetkiyi, genel kurula devredemez. Çünkü KoopK. m.8 hükmünün öngördüğü incelemeyi GK’nın yapması oldukça güçtür. Kural: Giriş istemini mutlaka YK incelemelidir. İstisna: Yapı kooperatiflerinde konut, isyeri ve ortak sayısı GK tarafından belirlenir. YK bu belirlenen sayının üzerinde ortak kabul edemez. Soru: YK bu sayının üzerinde ortak kabul ederse ne olur? Soru: YK bu sayının üzerinde ortak kabul ederse ne olur? YK bu inceleme yetkisini, dürüstlük kuralı, özen borcu (KoopK. m.62, f.1) ile görev ve sorumluluklarına ilişkin düzenlemeler oluşturur. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

2. Sistemin açıklanması 2.3. Payın Devir Alınması ile İktisap Kooperatif ortaklığı sıfatı payın devralınması ile otomatik olarak kazanılamaz. Payı devralan kişi, YK giriş isteminde bulunmalıdır. YK’da KoopK. m.8, f.2’ye göre gerekli incelemeyi yapıp ona göre karar vermesi gerekmektedir. Yeterli niteliğe sahip olmasına rağmen ortaklığa alınmayan kişi, ortaklığa kabul davası açabileceği gibi; YK’dan tazminat da isteyebilir. © myolcu

2. Sistemin açıklanması 2.4. Üyeliğin Taşınmaz Mülkiyetine veya Bir Teşebbüsün İşletilmesine Bağlandığı Hallerde Ortaklığın İktisabı Ortaklık sıfatının kazanılmasının, anasözleşme ile, bir taşınmaz malın mülkiyetine veya bir teşebbüsün işletilmesine bağlandığı durumlarda, taşınmazın mülkiyetinin veya işletmenin üçüncü kişilere devri ile ortaklık sıfatı üçüncü kişiye bir hak olarak geçer. Bunun üçüncü kişilere karşı geçerli olması tapu siciline şerh verilmesine bağlıdır. Buradaki şerh, bir kişisel hakkı güçlendirmemekte, borç ve yükümlerin yeni malike ileri sürülmesini sağlamaktadır. © myolcu Ortak Sıfatının Kazanılması

2. Sistemin açıklanması 2.5. Miras Yolu ile İktisap Anasözleşmede mirasçılara, öngörülen şartları yerine getirmek şartı ile, giriş istemi olmadan Kooperatife girme hakkı tanınabilir. © myolcu

Teşekkürler...