Prof. Dr. Melike Gürel 26 Mayıs 2015 SEYHAN HAVZASI SEKTÖREL SU TAHSİS PLANI HAZIRLANMASI PROJESİ ÇEVRESEL AKIŞ

Su kaynaklarının gelişimi ve havzadaki arazi kullanımlarının değişimi nedeniyle akarsularda doğal akımlarında insan eliyle değişim Su için sektörler arası rekabet Çevresel akış: bir tarafta akarsu havzası gelişimini diğer tarafta da akarsu ekolojisinin sürdürülebilirliğini sağlayacak optimum su miktarı Su miktarı kadar süresi ve zamanlaması da ekolojik fonksiyonlar açısından önemli Ekosistemdeki doğal proseslerin ve ekosistem servislerin sürdürülebilirliği Çevresel Akış

Çevrsel akışın hesabı için literatürde birçok yönteme rastlanmaktadır. o Hidrolojik Yöntemler o Hidrolik Yöntemler o Habitat Benzeşimini Esas Alan Yöntemler o Bütünleşik Yöntemler Hidrolojik yöntemler diğer yöntemlere de esas teşkil etmektedir. Yöntemlerin bazıları uzun süreli yoğun veriye ihtiyaç duymaktadır. o Eksik veri  sonuçların doğruluğu ve güvenilirliği büyük ölçüde azalacaktır.

Etkileyen faktörlerden bazıları: Akım değişkenliği (Yere ve zamana göre değişen akımlar) Minimum akım koşulları: Su kalitesi ve insan faaliyetleri açısından önemli Ortalama akım koşulları: Balık göçleri ve organik maddenin döngüsü açısından önemli Taşkınlar: Sucul organizma popülasyonlarını ve konumsal dağılımlarını etkilediklerinden ekolojik açıdan önemli Akarsu enkesitleri: Kanal genişliği ve derinliğindeki değişimler Balıkların çeşitli yaşam evreleri ve çeşitli aktiviteleri (yumurtlama, beslenme) için çeşitli su hızı ve derinlik ihtiyaçları var Taban Malzemesi: Taban malzemesinin cinsi ve partikül büyüklüğü balıkların yumurtlama alanlarını seçme kriterlerinden biri Sıcaklık, çözünmüş oksijen, pH, bulanıklık v.s (barajların etkisi)

Sadece çevresel akış hesabı:  Hidrolojiye dayalı yöntemler seçilirse doğal akımlar gereklidir.  Hidrolik yöntemler eklenecekse en kesitler ve taban malzemesi bilgileri de gereklidir. o Akarsuda çok sayıda enkesit ölçümü ve boykesit  Ekolojik yöntemler kullanılacaksa hidroloji ve hidrolik yöntemlerin ihtiyaçlarına ek olarak canlı türleri ve habitat ihtiyaçları da gereklidir. oBalık (bolluk, kompozisyon, yaş dağılımı, hassas tür varlığı) oGöç eden balık var mı? Göç edebilecekleri minimum derinlik nedir? oCanlılar ve ekolojik fonksiyonları oHabitat uygunluk kriteri Veri ihtiyacı

The Global Environmental Flow Calculator (GEFC) Çevresel Akış Hesabı için International Water Management Institute (IWMI) Akım değişkenliği göz önüne alınıyor. Doğal akımlar FDC: Debi süreklilik eğrisi EMC: Çevresel Yönetim Sınıfları EMC  Ekosistemin sürdürülebilirliği için tahsis edilen su 

Teşekkürler

Su tahsisi modellemesinde: Çevresel akış hesabında gereken verilere ek olarak aşağıdaki veriler de gereklidir. Bölgedeki akarsu ağı Bölgedeki tüm depolama yapıları ve bunların hacim-alan-kot eğrileri, işletme bilgileri (geçmişte ne kadar su aldı, ne kadar bıraktı), kullanım amacı, Su transferleri (sudan suya (barajdan baraja, akasudan akarsuya gibi), su kaynağından ihtiyaç duyulan alanlara transfer (akarsudan sulama alanına, akarsudan içme suyu temini gibi) konum ve miktar olarak - en az aylık veri Atıksu arıtma tesisleri deşarjları Sulama suyu dönüşü

WEAP MODELİ WEAP: Su Kaynakları Değerlendirme ve Planlama" sistemi (Water Evaluation and Planning) Amaçlar: Sektörler arasındaki su tahsisi, arz, talep, su kalitesi ve ekolojik faktörler gibi unsurların entegrasyonu Entegre su kaynakları planlamasında, pratik olduğu kadar da güçlü bir araç olmak WEAP'in Geliştirilmesi Stockholm Çevre Enstitüsü (SEI) Hydrologic Engineering Center of the US Army Corps of Engineers Birleşmiş milletler Dünya Bankası USAID SEPA IWMI Water Research Foundation (önceki adı AwwaRF) Japon Küresel Altyapı Fonu

WEAP birçok ülkede uygulanmıştır: ABD, Meksika, Brezilya, Almanya, Gana, Burkina Faso, Kenya, Güney Afrika, Mozambik, Mısır, Israil, Umman, Orta Asya, Hindistan, Sri Lanka, Nepal, Çin, Güney Kore, ve Tayland. (293 yayın) Türkiye’de: Van Loon, A., Mathijssen, H. Droogers, P., Gediz Nehri Havzası Yılmaz, B., Harmancıoğlu, N., Gediz Nehri Havzası Cüceloğlu, G., Ertürk, A Darlık Havzası Web Sayfası:

Farklı hidrolojik ve yönetim senaryoları için su talebi, arzı, miktarı, sızma, bitki su talebi, akımlar, depolamalar, kirlilik miktarı, arıtma, deşarj ve alıcı ortam su kalitesi gibi unsurları içerir. Kullanıcı dostu arayüz: Harita, grafik ve tablo olarak değiştirilebilir model çıktıları içeren GIS tabanlı grafiksel sürükle-bırak arayüzü