SOLUNUM

İyi bir sese sahip olmak, dilimizi doğru ve güzel konuşmak amacını taşıyorsak, her şeyden önde bilinçli solunum yapabilmeyi öğrenmemiz gerekecektir. Solunum, canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için oksijenli havayı akciğerlere çekme ve karbondioksiti verilen havayla dışarı çıkarma hareketidir. Solunumun ana işlevi budur. İkinci işlevi ise konuşmayı sağlamasıdır. İyi bir solunum, soluk alırken akciğerlere yeterli ölçüde havayı alıp yorgunluk duymadan onu vermek demektir. İyi bir solunum elde edebilmek için de diyaframı kullanarak nefes almamız gerekmektedir.

SOLUNUM Akciğerlerimiz arkadan omurga, önden göğüs kemiği ve yanlarda bulunan birer birer kıkırdaklarla bağlanan kaburga kemikleri tarafından kemikten bir kafes içinde bulunmaktadır. Bu kafesin aşağı tarafında “diyafram” adı verilen kastan yapılmış geniş bir perde ile örtülmektedir. Akciğerlerimizin sağ tarafında üç lop, sol tarafında ise iki lop bulunmaktadır. Akciğerlerimizin sağ tarafında da bulunan alt loplar yan taraflara doğru uzanırlar ve üst loplardan çok daha büyüktürler. Alt lopların alabileceği oksijen kapasitesi üst loplara göre daha fazladır. Çoğumuz akciğerlerimizin üst loplarını dolduracak kadar havayı içimize çektiğimizden sadece sınırlı üst lopları kullanmış oluruz ve vücudumuzda yeteri miktarda kan temizlenmemiş olur.

SOLUNUM Doğru solunum yöntemi, akciğerlerimizin alt loplarını da oksijenle dolduracak şekilde nefes alıp sonra vermektir. İki türlü soluk alma vardır: 1- Diyaframla soluk alma: Diyaframla soluk alma diyaframın alçalıp yükselmesiyle olur. ( Çoğunlukla erkeklerde böyledir) 2- Göğüsten soluk alma: Kaburgaların alçalıp yükselmesiyle olur. (Çoğunlukla kadınlarda böyledir)

SOLUNUM Bedenimizin daha sağlıklı olması ve akciğerlerimizden verimli bir biçimde yararlanmak için diyaframla nefes almamız gerekmektedir. Diyaframla ne ölçüde nefes aldığınızı öğrenmek için şunları yapmalısınız: Sol elinizi karnınıza, sağ elinizi göğüs kafesinize koyunuz. Derin nefes alınız. Eğer sol eliniz yükseliyorsa, diyaframla nefes alıyorsunuzdur, eğer çoğunlukla sağ eliniz yükseliyorsa diyaframla nefes almıyorsunuz demektir.

SOLUK ALMA Soluk alırken dikkat edilmesi gereken hususlar; derin bir şekilde, sık olarak, çabuk, düzenli, sinirlenmeden ve gürültüsüz olarak soluk alması gerekir. Soluk alma kusurlarının başında gürültülü soluk almak gelmektedir. Bu durum dinleyiciyi rahatsız eder. Doğal solunumda burundan soluk alınmalıdır ve ağız kapalı tutulmalıdır. Burundan soluk alırken alınan hava ısınır ve temizlenir. Çünkü burun içindeki kıvrımlar ve kıllar süzgeç görevini görmektedir. Bununla beraber, diksiyonda bazen ağızdan soluk almak da gerekebilir. Konuşan kişi söz söylerken gereken yerde soluk almak için ağzını kapayacak zaman bulamayabilir, öyle zaman gelir ki, duraklama zamanının kısalması gerekir, hareket arttıkça daha kısalır ve gitgide solunum ihtiyacı fazlalaşır. İşte o zaman burundan soluk almaya kalkışmak gülünç olur, böyle hallerde ağızdan soluk almak gerekir.

SOLUK VERME Soluk verme, solunumun ikinci zamanıdır, soluk alma sırasında akciğerlere alınan hava dışarı çıkar. Soluk verirken tutumlu davranma, birden soluk vermemek gerekir. Ama bu önemli kural her zaman ihmal edilir ve söz söyleyenlerin çoğu soluklarını boş yere harcadıkları için çabuk yorulurlar. Başka bir hatalı davranış ise nefesimizi sonuna kadar kullanmaktır. Eğer böyle yaparsak, solukla beraber ses de kuvvetini kaybeder ve bitiş duyulamayacak kadar hafifler. Konuşmacı için, konuşurken pek çok soluk alma fırsatı bulunmaktadır. Soluk verme daima eşit ve sarsıntısız olmalıdır. Cümle sonları mutlaka iyi söylenmeye çalışılmalı ve işitilebilir şiddette olmalıdır. Böylece organlarımız zorlanmaz, söz söylerken soluksuz kalmaz ve bundan dolayı bir yorgunluk hissetmeyiz.

GEVŞEME Güzel ve etkili konuşmada büyük öneme sahip olan solunum mekanizmasının doğru kullanılmasından önce vücudun gevşetilmesi gerekir. Çünkü konuşma, tümüyle kaslara dayalı bir faaliyettir. Kasların gergin olması, sesimize gerginlik ve keskinlik olarak yansıyacaktır. Güzel ve etkileyici bir ses için vücudun gevşemesi gerekir. Gevşeme hareketlerini her sabah erkenden açık bir pencerenin önünde düzenli olarak yapmaya gayret edin.

GEVŞEME HAREKETLERİ 1-Ayakta, omuzlarınızı topuklarınızla bir hizaya getirerek dik durunuz. Omuzlarınızı yukarıya doğru kaldırıp indiriniz. 2-Ayakta dik durunuz. Omuzlarınızı önden arkaya, arkadan öne dairesel hareketlerle 5-6 kez çeviriniz. 3-Ayakta dik durun, kollarınızı yana açın. Kollarınızı öne ve arkaya doğru hareket ettirerek önde ve arkada birleştiriniz. Bu hareketi beş kez yapınız. 4-Burnunuzdan derin nefes alın, ağzınızdan verin. Birkaç kez nefes alıp verdikten sonra esnemeye başlayın ve gerinme hareketi yapınız. 5-Çenenin de gevşemesi gerekir. Çünkü çenedeki gerginlik seslerin güzel oluşmasını engeller. Bunun için önce çenenizi iki elinizle yumuşak hareketlerle ovunuz.

GEVŞEME HAREKETLERİ 6-Çenenizi göğsünüze değinceye kadar açınız. Bu hareketi 5-6 kez yaptıktan sonra çenenizi sağa sola önce yavaş sonra hızlı hızlı hareket ettiriniz. 7-Başınızı sabit tutun, ağzınızı açıp kapatınız. 8-Başparmağınızı katlayıp ağzınıza sokun, bu esnada çenenizi mümkün olduğu kadar açıp esnetiniz. 9-Dudakları gevşetmek için öne doğru uzatın, (o) harfini abartılı bir biçimde dudaklarınızı öne doğru uzatarak söyleyin.Ayrıca dudakları iyice gerip abartılı bir biçimde (i) sesini çıkartınız. Bu çalışmayı on kez tekrarlayınız. 10-Dilin ucu ile ağız içinde daireler çizin, bu hareketi ters yönde de yapınız. 11-Dilinizi kıvırıp üst dişlerinizle bastırarak dışarı doğru çıkartınız.

GEVŞEME HAREKETLERİ 6-Çenenizi göğsünüze değinceye kadar açınız. Bu hareketi 5-6 kez yaptıktan sonra çenenizi sağa sola önce yavaş sonra hızlı hızlı hareket ettiriniz. 7-Başınızı sabit tutun, ağzınızı açıp kapatınız. 8-Başparmağınızı katlayıp ağzınıza sokun, bu esnada çenenizi mümkün olduğu kadar açıp esnetiniz. 9-Dudakları gevşetmek için öne doğru uzatın, (o) harfini abartılı bir biçimde dudaklarınızı öne doğru uzatarak söyleyin.Ayrıca dudakları iyice gerip abartılı bir biçimde (i) sesini çıkartınız. Bu çalışmayı on kez tekrarlayınız. 10-Dilin ucu ile ağız içinde daireler çizin, bu hareketi ters yönde de yapınız. 11-Dilinizi kıvırıp üst dişlerinizle bastırarak dışarı doğru çıkartınız.

GEVŞEME HAREKETLERİ 12-Dilin ucu ile alt ve üst çenedeki dişlerinizin ön yüzeylerine dokununuz. 13-Dilinizi çiğneyiniz. 14-Dudaklarınızı abartılı bir öpme hareketi yapar gibi “yu” hecesiyle uzatın, sonra da dudaklarınızı kulaklarınıza doğru gerdirirken (pi) hecesini söyleyiniz. Bu hareketi abartılı bir şekilde 5-6 kez yapınız.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 1-Derin derin nefes alıp veriniz. Burnunuzdan aldığınız soluğun diyaframı hareketlendirmesine özellikle dikkat ediniz. 2-Burnunuzdan derin nefes alınız. Bir balon şişiriyormuş gibi, ağzınızdan çıkan hava akımının eşit olmasına dikkat ederek, “füfff” veya açık bir spob gibi “sısss” sesi ile nefesinizi yavaş yavaş boşaltınız. Bu hareketi aynanın karşısında yaparken omuzlarınız hareketlenmemeli, diyaframınızın ve karnınızın hareketlerine dikkat ediniz. 3-Burnunuzdan derin bir nefes alın. Nefesinizi tutup içinizden üçe kadar sayın, sonra nefesinizi ağzınızdan çok yavaş bir biçimde veriniz. Bu çalışmayı on kez yapınız. 4-Bacaklarınızı birleştirip ayakta dik durunuz, soluk alırken ayak parmaklarınızın ucunda yükseliniz, soluk verirken topuklarınızın üzerine basıp ilk pozisyonunuza dönünüz.Parmak uçlarına yükseldiğinde on saniye kadar soluğu tutun.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 5-Diyaframın güçlenebilmesi için derin nefes aldıktan sonra; (ah,ah,ah,ah…), (kah, kah, kah, kah,..), (hah,hah,hah,hah,..), (heh, heh, heh, heh…)hecelerini nefesiniz bitene kadar yüksek sesle söyleyin.. 6-Paha, pehe, pihi, poho, puhu hece grubu ile de diyafram jimnastiği yapınız. Bu heceleri söylerken diyaframın kasıldığını fark edebilirisiniz. 7-Derin bir nefes aldıktan sonra “aaaaaa” sesini nefesiniz tükenene kadar kesintisiz söyleyiniz. (a)Sesi soluk alıştırmaları için uygun bir sestir. Baştan sona eşit bir şiddetle (a) sesi (aaaaaaaaaaaaa) Gittikçe artan bir tonda (a) sesi (aaaaaaaaaaaaa) Gittikçe azalan bir tonda (a)sesi (aaaaaaaaaaaaaaaaaa) çalışılabilir.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 8-Tınlayıcı boşluklarda sesin güçlenebilmesi için dudaklarınız kapalıyken “hım, hım, hım, hım, hım) hecelerini güçlü bir şekilde söyleyiniz. 9-Dudaklarınız kapalıyken bir müzik aleti gibi şarkı söyleyin. Bu çalışmalar sesi güçlendirecektir. 10- Yanan bir mumdan birkaç santimetre uzaklıkta iyi anlaşılabilen bir sesle konuşunuz. Eğer mum sönerse soluk çıkarma şiddetlidir, buna dikkat ederek soluğu tutumlu harcamaya alışılmalıdır. Mumu söndürmeden konuşmayı yavaş yavaş yükseltmeye çalışılmalıdır.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 11-Aşağıdaki tekerlemeleri derin bir soluk aldıktan sonra bir nefeste okumaya çalışın. -Bir berber bir berbere “bre berber beri gel” diye bar bar bağırmış. -Ocak kıvılcımlandırıcılardan mısın, kapı gıcırdatıcılarından mısın? Ne ocak kıvılcımlandırıcılarındanım ne kapı gıcırdatıcılarındanım. -Pepeme Peyker’in pekmezi pekmezlenmiş de bir biz pekmezlenememişiz. Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar, nesi için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar? Kârı için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar. -Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar, nesi için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar? Kârı için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar. -Üç tunç tas kayısı hoşafı. -Dört deryanın deresini, dört dergahın derbendine devrederlerse, dört deryadan dört dert, dört dergahtan dört dev çıkar.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 11-Aşağıdaki tekerlemeleri derin bir soluk aldıktan sonra bir nefeste okumaya çalışın. -Bir berber bir berbere “bre berber beri gel” diye bar bar bağırmış. -Ocak kıvılcımlandırıcılardan mısın, kapı gıcırdatıcılarından mısın? Ne ocak kıvılcımlandırıcılarındanım ne kapı gıcırdatıcılarındanım. -Pepeme Peyker’in pekmezi pekmezlenmiş de bir biz pekmezlenememişiz. Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar, nesi için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar? Kârı için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar. -Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar, nesi için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar? Kârı için Çatalca’da topal çoban çatal yapıp çatal satar. -Üç tunç tas kayısı hoşafı. -Dört deryanın deresini, dört dergahın derbendine devrederlerse, dört deryadan dört dert, dört dergahtan dört dev çıkar.

SOLUNUM ALIŞTIRMALARI 12-Ağzınızdan nefes alın, sonra kesintiye uğratmadan söyleniş sürelerini eşit tutarak (a-e-ı-i-o-ö-u-ü) sesli harflerini söyleyin. (ü) sesinden sonra sesiniz kesintiye uğramadan bu sekiz ünlüyü tekrar ediniz. 13- Aşağıdaki sözleri önce tane tane, sonra giderek hızlı ve ritmik bir şekilde söyleyin. Ping pong, ping pong, ping pong, ping pong Ding dong, Ding dong, King kong, king kong, king kong, king kong

KAYNAKLAR 1-Okur, S. (2013). Diksiyon Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı. Öteki Adam Yayınları, İstanbul 2-Topçuoğlu, F. ve Özen M. (2012). Diksiyon ve Konuşma Eğitimi. Pegem Akademi, Ankara 3-Kartal, M. (2013). Ses Teknikleri. Ray Yayıncılık, İstanbul 4-Gürzap, C. (2011). Söz Söyleme ve Diksiyon. Remzi Kitabevi, İstanbul 5-Özdemir, E. (2002). Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı. Remzi Kitabevi, İstanbul 6-Akbayır, S.(2011). Dil ve Diksiyon Yazılı ve Sözlü Anlatım Bozuklukları. Akçağ Yayınları, Ankara 7-Şenbay, N. (1991) Alıştırmalı Diksiyon Sanatı. İstanbul 8-Elik, R. (2010). Diksiyon Etkili Konuşma Teknikleri. Akis Kitap, İstanbul 9-Er, S. (2011). Temel Konuşma Teknikleri Diksiyon. Hayat Yayın Grubu, İstanbul 10-Güler, E. ve Hengirmen M. (2005). Ses Bilimi ve Diksiyon. Engin Yayınevi, Ankara