Çevre ve Ekoloji Canlı varlıkların hayati bağlarla bağlı oldukları, değişik şekillerde etkiledikleri ve etkilendikleri bu mekan birimlerine yaşamam ortamı veya çevre denilmektedir. Çevre Canlı(Biyotik)Cansız (Abiyotik) Biyosfer(Canlı Küre): Bütün canlılar için en geniş anlamdaki çevre

Ekoloji ve Çevre Bilimi İnsan ve diğer canlı varlıklar ile bunların canlı ve cansız çevreleri arasındaki ilişki ve etkileşimleri, yaşamın devamını sağlayan madde ve enerji döngülerini, kendilerini yenileyebilen mekan birimleri içinde, inceleyen bir bilim dalıdır.

Ekolojinin faydalandığı bilimler ve ekolojik bilim dalları Biyoloji,meteoroloji, klimatoloji,jeoloji, jeomorfoloji, hidroloji,sosyoloji,fizik,kimya, sağlık bilimleri, matematik Coğrafi ekoloji, tıbbı ekoloji, populasyon ekolojisi, kentsel ekoloji, vejetasyon ekolojisi, sistem ekolojisi, analitik ekoloji

Ekolojinin Kuralları ve İlkeleri Doğa bir bütündür Doğanın ve Doğadaki her şeyin bir sınırı vardır. Doğada özdenetim vardır. Doğada çeşitlilik vardır. Doğada varolan bir şey yok olmaz Doğa kendisine yapılana tepki gösterir. Doğa en uygun çözümü bulur.

Akdeniz’e yılda 650 bin ton petrol türevleri, 120 bin ton yağ, 60 bin ton deterjan, 100 bin ton civa, 38 bin ton kurşun, 21 bin ton Çinko, 320 bin ton fosfor, 800 bin ton azot akmaktadır yılları arasında dünya ormanlarının %30 u yok edilmiştir. Artvin Murgul-Göktaş Bakır Fabrikası 1951 yılında işletmeye açılmış, bacalarından günde 245 ton kükürt dioksit gazı çıkararak asit yağmurlarına neden olmuş buda orman kaybı ve erozyona yol açmıştır. Kan kanseri hatalarının hayatta kalma oranları nı beşte birden beşte dörde çıkaran ilacın yapımında kullanılan Catharanthus roseus bitkisinin eczacılık ve tıptaki değeri anlaşıldığında Madagaskar Adasında %90 ortadan kaldırılmıştır.

EKOLOJİDE TEMEL KAVRAMLAR Organizasyon Basamakları: Hücre-Doku-organ-organ sistemleri-organizmalar- populasyonlar-kommuniteler-ekosistemler- biyosfer-dünya-gezegenler-güneş sistemi- galaksiler –evren Birey Ekolojisi Populasyon Komunite Ekosistem Biyosfer Habitat Niş Biyotop Flora Fauna

Birey (Organizmalar) Ekolojisi: Ekolojinin bir türe ait birey yada bireylerin ortamlarıyla olan ilişkilerini inceleyen bölümüdür. Populasyon. Belli sınırlar içinde yaşamakta olan aynı türe ait bireyler topluluğudur. Komünite: Belirli bir alanda bulunan uyumlu populasyonların oluşturduğu topluluktur. Ekosistem: Komünite, cansız (abiyotik) çevre ile birlikte ekosistemi meydana getirir. Biyosfer: Litosfer ve hidrosferin üst kısımlarıyla atmosferin belli bir yüksekliğe kadar olan alt kısmını içine alan, canlılara yaşam ortamı sağlayan küredir. Habitat: Bir organizmanın habitatı, onun yaşadığı ya da aranıldığı zaman bulunduğu yerdir. Habitat canlının yaşadığı yerin adresidir.

Niş: Habitat içindeki populasyona ait bireyin kendini ve çevresini etkileyen yaşama biçimidir. Bir organizmanın habitat içinde yaptığı iş (beslenme, üreme vb) tanımlanabilir. Biyotop: Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için uygun çevresel koşulara sahip coğrafik bölgedir. Komünitenin yerleştiği yer olarak tanımlanabilir. Flora: Belli bir bölgeye uyum sağlamış ve bu bölgede yaşamını sürdüren bitkilerin tamamını ifade eder. Fauna: Belli bir bölgeye uyum sağlamış ve bu bölgede yaşamını sürdüren hayvanların tamamını ifade eder.

Ekosistem Birbiriyle ilişkili canlı ve cansız öğelerden oluşan ve öğeler arasındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besleyebilen ve yenileyebilen fonksiyonel mekan birimidir. Ekosistemi oluşturan unsurlar: –Canlı öğeler: Üreticiler(ototrof) Tüketiciler(heterotrof) Ayrıştırıcılar(saprofik) –Cansız Öğeler İnorganik maddeler Organik maddeler Fiziksel Koşullar

BESİN ZİNCİRİ ve BESİN AĞI KİMYASAL BAĞ ENERJİSİNİN BİKİ ÜZERİNDE BESLENEN OTÇUL ORGANİZMALARDAN BAŞLAMAK ÜZERE, KENDİSİNDEN ÖNCEKİNİ YEMEK VE KENDİNDEN SONRAKİ TARAFINDAN YENİLMEK SURETİ İLE KADEMELİ OLARAK AKTARILMASIYLA OLUŞAN BESLENME İLİŞKİSİNE “BESİN ZİNCİRİ “DENİR. Üç çeşit besin zinciri bulunmaktadır: -Predatör Zincir: bitki tabanından başlar. Küçük organizmadan büyüğe doğru devam eder. Buğday-Çekirge-Kurbağa-Yılan-Atmaca -Parazit Zincir: Büyük organizmadan küçük organizmaya devam eder. İnsan(Konak)-Sivrisinek(İnsan için konakçı)-Plasmodium malaria (Sıtma etkeni- Sivrisinek üzerinde konakçı) -Saprofit Zincir: Ölü maddeden organizmaya doğru gider. Ölü fare-Sinek-Kurtçuk-Mantar ve bakteri

EKOLOJİK PİRAMİTLER Biyokütle(Ekosistemi oluşturan birey sayısı) Piramitleri Enerji Piramitleri ve Enerji Akımı –%10 yasası

Üreticiler Otçullar (1. Derece tüketiciler) Etçiller (2. Derece tüketiciler 3. Derece tüketiciler Besin Piramidi Canlinın vücut büyüklüğü artar Enerji ve canlı sayısı artar

BİYOLOJİK BİRİKİM Bazı kirleticileri hava su ve toprakta düşük miktarlarda bulunmalarına karşın, besin zincirlerinin birbirini izleyen halkalarındaki tüketicilere giderek artan yoğunlukta olması olayına biyolojik birikim denir. Kirlilik Dışsatımı Sınırlayıcı Etken Dayanıklılık Sınırları

YAŞAM BİRLİKLERİ Birey-Populasyon-komunite-ekosistem-biyosfer Dünyada canlıların hayatlarını sürdürdükleri alanların hepsine birden BİYOSFER denir. Her türün biyosfer içinde yaşadığı uygun ortamlara o türün habitatı denir. Yaşama birliğindeki en belirgin türe “baskın tür “denir. Yaşama birliğinde farklı türlerin birey sayıları ile vücut büyüklükleri arasında ters orantı vardır.

POPULASYONLARIN ÖZELLİKLERİ Populasyonun Büyüklüğü: populasyon büyüklüğündeki Değişme A = (Doğumlar + İç göçler) B - (Ölümler + Dış göçler) C

B>C ise Populasyon büyümekte B=C isepopulasyon dengede B<C ise populasyon küçülmekte Populasyonun Büyümesi genelde S tipi büyüme şeklinde görülür. Populasyon yoğunluğu: Belli bir alan veya hacimde bulunan birey sayısıdır.

KOMUNİTELER Belirli bir alanda yaşayan ve birbirleriyle etkileşim içinde olan populasyonların meydana getirdiği canlı topluluklarına komünite adı verilir. Ekoton: Koşulların birbirine zıt olduğu iki komunite arasında her iki komüniteye ait türlerin bulunduğu geçit bölgesine ekoton adı verilir.(Bataklık) Suksesyon: Belli bir bölgedeki çeşitli türlerin belirli bir zaman içerisinde birbirini izleyerek çıkması olayına suksesyon adı verilir. –Primer Suksesyon: Canlı varlıklardan yoksun alanda ilk kez bazı biyolojik oluşumların ortaya çıkmasıdır. –Sekonder suksesyon: Ekosistemin kısmı zarar görmesinden sonra ortaya çıkar.