Memuriyete Giriş Adaylık Süreci

Aday Memurluk Aday memurluk geçici bir statü olup aday memur, «kamu hizmetine yeni girmiş, denenmekte ve yetiştirilmekte olan devlet memurudur». İlgili Yönetmeliğe göre, aday memurlar, «ilk defa memurluğa atanacaklar için uygulanacak merkezi sınavı kazanarak temel, hazırlayıcı eğitim ve staja tabi tutulmak üzere herhangi bir kurum ve kuruluşa atanan kişilerdir».

657 sayılı kanunun 54. maddesine göre «yapılacak sınavlarda başarılı olanlardan memur olmak isteyenler başarı listesindeki sıraya göre, ilan edilen kadro sayısı kadar kurumlarınca aday memur olarak atanırlar». Ancak aday olarak atanmış kişilerin adaylık süresi bir yıldan az iki yıldan çok olamaz ve bu süre içinde aday memurun başka kurumlara nakli yapılamaz. Kanunun 55. maddesine göre ise, «aday memurların ortak nitelikleri ile ilgili temel eğitime, ardından sınıfları ile ilgili hazırlayıcı eğitime ve staja tabi tutulmaları ve asıl memur olarak atanabilmeleri için başarılı olmaları gerekmektedir». Temel ve hazırlayıcı eğitim aynı kurumda yapılır.

Adaylık süresi içinde aday memurların 4 durumda, disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile memurlukla ilişkileri kesilir ve durum derhal DPB’na bildirilir (md.56): -temel, hazırlayıcı eğitim ve staj devrelerinin herhangi birinde başarısızlık -hal ve hareketlerinde memuriyetle bağdaşmayacak durumlar -göreve devamsızlık -disiplin cezası almış olmak

Memurluğa Asli Olarak Atanma Adaylık süresi içinde temel, hazırlayıcı ve staj devrelerinin her birinde başarılı olarak adaylığı kaldırılan kişilere ‘asli memur’ denir. Adaylık süresini başarıyla tamamlayan aday memurlar, ‘atama’ denilen yazılı işlemle asli devlet memuru statüsüne kavuşurlar. ‘Atama’, kanunda belirtilen atamaya yetkili amirler veya organlar tarafından bir kişiyi memuriyet statüsüne sokan veya memuru hizmet içerisinde memurken bir makama veya göreve getiren yönetsel bir işlemdir. Böylece bu işlem yönetim ile birey arasında bir bağ oluşturur.

Bu çerçevede atama, «bir kişiye bir kamu hizmeti veren, onu bu hizmetin görevleriyle yükümlü ve yetkilerine sahip kılan bir hukuki tasarruftur». Bir kişinin memurluk kadrosuna atamasının yapılması, «idari, icrai ve tek taraflı bir şart işlem*» ile ancak mümkün olur. Atama işleminde «yetki ve usulde paralellik ilkesinin de» dikkate değer olduğu vurgulanmalıdır (Atamayı yapan görevden alır). * Bir hukuki durumdan diğerine girme sonucunu doğuran işlemlerdir

657 sayılı kanunun 58.maddesi, adaylık devresi içinde başarılı olan adaylar, disiplin amirlerinin teklifi ve atamaya yetkili amirin onayı ile onay tarihinden geçerli olmak üzere asli memurluğa atanırlar. Aynı maddenin devamında «Asli memurluğa geçme tarihi, adaylık süresinin sonunu geçemez.» denilerek aday memurluk için süre sınırı getirilmiştir.

Atama İşleminin Hukuki Analizi Yetki Unsuru Atama işlemi mutlaka atamaya yetkili makam tarafından yerine getirilmelidir. Aksi yönde bir işlem, yetki yönünden sakat olur. Şekil-Usul Unsuru Atama işlemi mutlak surette yazılı olarak yapılmalı ve ilgililere duyurulmalıdır. Bu nedenle TBMM atamaları, Bakanlar Kurulu atamaları ve müşterek kararname ile atamalar resmi gazetede yayınlanır. Diğer atamalar ise kurum içinde duyurulur.

Neden Unsuru Atama işlemi, memura gereksinim doğuran bir hizmetin varlığı ve bunun da münhal olmasına dayalı olarak ancak gerçekleştirilebilir. Yönetim istediği zaman, istediği bir kişiyi memur kadrosuna atayamaz. Konu Unsuru Atama işleminin konusu, kişinin önceden nesnel biçimde belirlenmiş olan memurluk statüsüne sokulmasıdır. Memur da yönetim de memurluk statüsünün konusunu ve koşullarını keyfi olarak belirleyemez.

Amaç Unsuru Atama işleminin amacı, bütün yönetsel işlemlerin nihai amacı olan kamu yararının sağlanmasıdır. Kamu yararını tesis etme dışında bir nedenle atama yapılması söz konusu değildir.

Memur Kadrolarına Atama Yöntemleri Kararnameli Atama Emirli Atama İkili Kararname Üçlü Kararname Dörtlü Kararname - Koalisyon hükumetlerinde -Yurtdışı atamalarda Bakanlar Kurulu Kararnamesi

Memur Kadrolarına Atama Yöntemleri 657 sayılı kanun atama makamlarını atamaya yetkili makam veya amir olarak tanımlamıştır. Ancak bunların kimler olduğunu açıkça belirtmemiştir. Atama yetkisi verilen makamlar, 2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanun ve 2477 sayılı 2451 Dışında Kalan Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Atama Usulüne İlişkin Kanun ile ilgili diğer kanunlarda gösterilmiştir. TSK, MSB, yargı organları, üniversiteler, akademiler ve yerel yönetimlerde atamaların nasıl yapılacağı hususu kendi özel kanunlarında düzenlenmiştir.

2451 sayılı kanuna sonradan yapılan bir ekleme ile Bakanlar Kurulu birden fazla parti tarafından oluşturulmuşsa, müşterek kararnamede Başbakandan başka en çok üyeye sahip koalisyon ortağı Başbakan Yardımcısı’nın da imzası bulunur. Üst düzey bürokrat kadrolarına ‘Bakanlar Kurulu Kararnamesi’ ile veya ‘Müşterek Kararname’ ile atama yapılması mümkündür. Müşterek kararname ise, ikili (Cumhurbaşkanı ve Başbakan); üçlü (Bakan, Başbakan ve Cumhurbaşkanı); dörtlü (Koalisyon hükumetlerinde: Bakan, Başbakan Yardımcısı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı; veya bakanlıkların yurt dışı görevlerine yapılan atamalar için: Bakan, Dışişleri Bakanı, Başbakan ve Cumhurbaşkanı)

Bakanlar Kurulu Kararnamesi ve müşterek kararnamelerde devleti temsilen Cumhurbaşkanı’nın ve hükumeti temsilen Başbakan’ın bulunması zorunludur. Kararnameli atamaların dışında kalan memur kadrolarına yapılan atamalar ise, ‘emirli atama’ veya ‘atama emri’ olarak nitelendirilen bir yöntemle yapılmaktadır. Bunlar Bakanlık emri veya yetki devri kullanılarak yapılan atamalardır.

Vekaleten ve Tedviren Atama Asıl görevlinin görevi başında olmadığı dönemlerde geçici veya sürekli olarak boşalan makama, geçici olarak atama yapılmasına vekalet yöntemi, atanan kişiye de vekil denir. Vekalet verme ile birbirinden ayrılır. Vekil, asılın kullandığı tüm yetkileri kullanabilir. Bir görevin memurlar eliyle vekaleten yürütülmesinde aylıksız vekalet asıldır.

Tedviren atamaların ise yasal bir zemini yoktur. Ancak Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan DMK Genel Tebliğleri tedviren görevlendirmeye ilişkin düzenlemeler getirmiştir. Buna göre tedviren atama; «asilde aranan şartlara sahip vekil memur bulunmadığı durumlarda kurumlarca herhangi bir şekilde boşalmış veya boş bulunan bir göreve asilde aranan koşullara en yakın personel arasından görevlendirme yapılarak hizmetin yürütülmesini sağlayan geçici ve istisnai bir yol» olarak tanımlanır.

Memurun İşe Başlaması 657 sayılı kanunun 62. maddesine göre, «ilk defa veya yeniden veyahut da yer değiştirme suretiyle -aynı yerdeki göreve atananlar atama emrinin tebliğ gününü, -başka yerdeki bir göreve atananlar atama emrinin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde göreve başlamalıdırlar.

Bu sürelerin başlangıcı ise, -yasal izinlerin kullanılması veya geçici bir görevin yapılması sırasında başka bir göreve atanan memurlar için iznin veya görevin bitimi, -hesaplarını, yerlerine gelenlere devretmek zorunda bulunan sayman veya sayman mutemetleri için devrin sona ermesi, -eski görevlerine devamları kurumlarınca yazılı olarak tebliğ edilenler için yerlerine atanan memurların gelmesi veya yeni görevlerine hareketlerinin kurumlarınca tebliğ tarihinde başlar.

Yer değiştirme suretiyle yapılan atamalarda, memurlara atama emirleri tebliğ edilince yollukları saymanlıklarca hesap edilir ve ödenir. 657 sayılı kanunun 63. maddesine göre, memurluğa ilk defa veya yeniden atananlardan belge ile ispatı mümkün zorlayıcı sebepler olmaksızın yasal süreler içinde işe başlamayanların atamaları iptal edilir ve bunlar 1 yıl süreyle memur olarak istihdam edilemezler. Belge ile ispatı mümkün zorlayıcı nedenler dolayısı ile işe başlayamayanların ise, bu durumları 2 ayı aştığında atamanın iptali gerekir.

Yer Değiştirmeler Yer Değiştirme Suretiyle Atanma 657 sayılı kanunun 72. maddesine göre, «kurumlarda yer değiştirme suretiyle atamalar, hizmetlerin gereklerine, ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak belirlenen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılmalıdır.

Karşılıklı Yer Değiştirme (Becayiş) Aynı kurumda fakat başka yerlerde bulunan aynı sınıftaki memurlar, karşılıklı olarak yer değiştirme suretiyle atanmalarını isteyebilirler. Ancak bu isteğin atamaya yetkili amirlerince uygun bulunması gereklidir. Bir Kurumdan Diğerine Nakil (Naklen Tayin) 657 sayılı kanunun 74. maddesine göre, memurların 657 sayılı kanuna tabi kurumlar arasında, kurumların muvafakati ile kazanılmış hak dereceleri üzerinden veya derece yükselmesi suretiyle bulundukları sınıftan veya öğrenim durumları itibariyle gidebilecekleri sınıftan bir kadroya nakilleri mümkündür.

Bir Kurumdan Diğerine Nakil (Naklen Tayin) Kazanılmış hak derecesinin altındaki derecelere atanabilme açısından ise, atanılacak kadro ile kazanılmış hak derecesi arasındaki farkın 3 dereceden çok olmaması ve memurun isteği gereklidir. Kurumca Görev veya Görev Yerinin Değiştirilmesi Kurumlar, görev ve unvan eşitliği gözetmeden hak aylık dereceleriyle memurları bulundukları kadro derecelerine eşit veya kadro yükselmesi bağlamında kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki kadrolarına naklen atayabilirler.

Özürlü Aile Mensupları Nedeniyle Yer Değiştirme Memurların, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede özürlü olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları, ana-baba ve kardeşlerinin; memuriyet mahalli dışında resmi veya özel eğitim-öğretim yapacaklarının belgelendirilmesi halinde, bulundukları il veya ilçedeki kurumlardaki uygun bir kadroya talepleri halinde aktarılmaları mümkündür.

Geçici Görevlendirme Geçici görevlendirmeler farklı şekillerde düzenlenmiştir. Buna göre; -memur muvafakati ile geçici görevlendirme, -yönetimce resen geçici görevlendirme