CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com GENEL ÖZELLİKLER Sistematikçilerin belli özellikleri dikkate alarak yeryüzündeki canlıları belli gruplara ayırması taksonomi (Sınıflandırma) olarak adlandırılır. Bilimsel sınıflandırmanın temel ilkeleri ilk defa C.Linnaes(1707-1778) tarafından ortaya konmuştur. Canlıların köken benzerliği ,anatomik özellikleri ,biyokimyasal ve genetik özellikleri bilimsel sınıflandırmanın en önemli kriterleridir. Sistematikte kullanılan en küçük birim Tür(Species) dür.Türler ortak bir atadan türemiş anatomik benzerlikler gösteren ,birbirleriyle üreyip verimli döller oluşturabilen bireyler topluluğudur. Türlerin bilimsel olarak iki isimle adlandırılır.İlk isim canlının ait olduğu cinsi(Genus) ikinci ismi ise canlının kendi tür adıdır.Örneğin Felis leo (Aslan) .Felis ismi cins adı leo ise tür adıdır. Felis domesticus ise ev kedisidir.Aslan ile çok ortak özellikleri olduğu için aynı cins içinde değerlendirilir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com (Species) (Genus) (Family) (Order) (Class) (Phylum) (Kingdom) (Domain) Tür Cins Aile Takım Sınıf Şube Alem Bölüm Ursus Americanus Amerikan Kara ayısı (Ursus) (Ursidae) Sınıflandırma birimlerin de tür den aleme doğru gidildikçe canlı sayısı artar benzerlikler ise azalır. Tür’ün alt birimi ise varyete ya da ırkdır.Henüz türleşmemiş bireyler olarakda adlandırılabilir. Türler sabit değildir.Yeni türler var olan türlerin değişmesiyle oluşur. (Carnivora) (Mammalia) (Chordata) (Animalia) Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com (Eukarya)

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Kelebek ile bir kuş aynı sınıfa girmez bu canlıların kanatları embriyonal ve anatomik olarak birbirlerinden farklıdır.Bu tip görevleri aynı kökenleri farklı organlara analog organ denir ve bilimsel sistematikde önemleri yoktur. Kuş kanadı Kelebek kanadı İnsan Kedi Balina Yarasa Bir yarasanın kanadı ile bir insanın kolu görevleri bakımından birbirlerine benzemez fakat anatomik yönden organlar birbirlerine benzer ve homolog organlar adını alır. (Görevleri farklı kökenleri aynı) Bilimsel sınıflandırmada bu veriler önemlidir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Canlılar arasındaki protein benzerliğide sınıflandırmada kullanılan bilimsel verilerden en önemlisidir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com YAŞAM TARİHİ Dünya yaklaşık 4.6 milyar yıl evvel oluşmuştur. İlk atmosfer ve yeryüzünde bulunan inorganik maddelerden organik maddelerin oluşabilceği yapılan deneylerle gösterilmiştir. Organik moleküller den etrafı yağ molekülleri ile kaplı öncül hücreler meydana geldiği tahmin edilmektedir. RNA ilk oluşan yönetici moleküldür. İlk hücreler arasında bir yaşam savaşı başlamıştır.(Doğal seleksiyon) İlk prokaryotlar yaklaşık 3.5 milyar yıl evvel oluşmuştur. İlkel fotosentezde oksijen üretilmiyordu.Mavi yeşil algler(Siyanobakteriler) ilk oksijen üreten fotosentezi gerçekleştirmişlerdir. İlk ökaryotik hücreler 2.1 milyar yıl evvel oluşmuştur. Ökaryotik hücreler arasında symbiotik ilişkiler sonucu mitokondri ve kloroplast büyük hücrelere katılmıştır. Çok hücreli ilk canlılar 1.2 milyar yıl evvel oluşmuştur.(Koloniler) Yaklaşık 500 milyon yıl evvel karalar bitki hayvan ve mantarlar tarafından istila edilmiştir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com ARKEA Bakteriler gibi prokaryot olmalarına rağmen genetik açıdan bakımından onlardan farklıdırlar. Aşırı tuzlu ,asitli ve çok sıcak ortamda yaşayabilirler.Bu yüzden yeryüzünde ilk meydana gelmiş canlı örnekleri olarak kabule edilirler. Çekirdek zarları yoktur ve DNA sitoplazma içinde dağılmış bir durumdadır.Hücre zarları bileşikleri yönünden bakterilerden ayrılırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com MONERA ALEMİ (BAKTERİLER) Kapsül Pili Plazma zarı Ribozom Nükleoid Kamçı Dünyanın değişik bölgelerinde yaşayabilen prokaryotik tek hücreli canlılardır. Ribozom dışında gelişmiş hücre organelleri yoktur , onların görevlerini yapabilen basit sistemlerine sahiptir. Bazı bakterilerde kamçı sil gibi hareketi sağlayan yapılarla birlikte bazı bakterilerde hücre zarının dışında bir koruyucu kapsüle sahiptir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Çubuk (Bacillus), yuvarlak(Coccos),spiral(Spirullum), ve virgül(Vibrio) olmak üzere şekil yönünden 4 değişik biçime ayrılırlar. Gram boyasıyla boyanan bakteriler gram+(Mavi,Mor) ,boyayla pembe renge boyananlar ise gram- olarak adlandırılır.Fark hücre çeperindeki polimerlerden kaynaklanır. Mezozom adı verilen mitokondri benzeri yapılar enerji sentezlemede kullanılırken bazı bakterilerde fotosentezden sorumlu pigmentler vardır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com ÜREME Bakteriler genelde bölünerek ürerler. Zor ortam şartlarına dayanabilmek için endospor oluştururlar.Bakteri öldükten sonra ortam şartları normale döndüğünde spordan yeni bir bakteri oluşur. Bakteri genetik yapısı çembersel yapıda tek bir kromozomdur.Ayrıca bazı bakteriler plazmid adı verilen ek genetik maddeler içerir bu yapılar çeşitli antibiyotiklere karşı direnç genleri olabilir. Bakterilerin birbirlerine sitoplazmik bir köprü yardımıyla genetik madde aktarmalarına konjugasyon denir.Yeni özellikler bu yolla diğer, aynı tür bakterilere yayılır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com BESLENME Saprofit bakteriler besinlerini çürümekte olan maddelerden sağlarlar ve madde döngüsünü gerçekleştirirler.(Azot devrini gerçekleştiren bakteriler) Bir kısım bakteri parazit olarak başka canlılar üzerinden beslenir ve çeşitli hastalıkların kaynağıdırlar. Anaerobik yaşayan bakteriler oksijensiz ortamda yaşarlar yan ürün olarak alkol laktik asit,sirke gibi maddeler oluştururlar.(Fermantasyon yapan bakteriler) Besinlerini dışarıdan alan bakterilerin yanısıra kendi besinlerini yapan bakterilerde vardır.Fotoototrof bakteriler enerji kaynağı olarak güneşi kullanırken , kemoototrof bakterile enerji kaynağı olarak kimyasal maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan enerjiyi kullanırlar. FeCO + O + H O Fe(OH) + CO +Enerji 3 2 2 3 2 Demir bakterileri Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com CYANOBAKTERIA (MAVİ YEŞİL ALGLER) Hücreler Sporlar Fotoototrof olan bu bakteriler fotosentez sonucu oksijen üretirler.Koloni halinde çoğalarak durgun su birikintilerinin üstlerini kaplarlar. Bazı türleri azot bağlayıcı özelliklere sahiptir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com PROTİSTA Çoğu tek hücrelidir. Zarla çevrili çekirdek ve diğer organelleri vardır. Tam bitki ya da hayvan ayırımı yapılamaz. Protozoa lar , bir hücreli algler ve cıvık mantarlardan oluşurlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com PROTOZOA Rhizopoda(Kök ayaklılar) Yalancı ayaklarıyla aldıkları besinleri besin kofullarıyla sindrirler. Kötü şartlarda kist oluştururlar.Ortam şartları düzelince kistler eski hallerine dönerler. Entamoeba coli insan bağırsağında yaşar genelde zararsızdır. Amoeba protus Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com BESLENME VE GELİŞME Ciliata(Silliler) Plazma zarının sertleşöesiyle oluşan pelikulasından siller çıkar Kontraktıl ve besin ve besin kofulları vardır. Paramecium,Vorticella,stentor en bilinen örnekleridir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Sporozoa(Sporlular) Parazit tek hücrelilerdir. Hareket organelleri yoktur. Plazmodyum Malaria insanda sıtma hastalığına neden olur.İnsanda ve sivrisinekde hayat evresini tamamlar Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Flagellata(Kamçılılar) Tatlı su ve denizlerde yaşarlar , parazit çeşitleri bulunmaktadır. Öglena bitkisel özellikde bir kamçılıdır.Fotosentez yapar. Parazit kamçılılar (Trypanosoma) çeşitli hastalıklara sebep olur. (Uyku hastalığı) Kontraktıl kofullarıyla fazla suyu dışarı atarlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com BASİT ALGLER Sularda yaşarlar ,hücre çeperi ve kloroplasta sahiptirler. Eşeyli ya da eşeysiz olarak üreyebilirler. Bitkisel fitoplanktonları oluştururlar. Çok hücreli formlarıda vardır. Bazı algler tek hücreli mantarlarla simbiyotik ilişki kurarak likenleri oluşturur. Diatomlar Kahverengi algler Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com BASİT MANTARLAR Bir balığı çürüten su küfleri Çürümekte olan besinler üzerinde ya da parazit yaşayan mantar benzeri canlılardır. İpliksi uzantıları çok çekirdekli bir yapı gösterir. Salgıladıkları enzimler canlıları parçalar ve bunlardan beslenirler. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com KOLONİLER (Yeşil algler) Ana koloni Somatik hücreler Üreme hücreleri Yeşil alg grubuna ait bazı tek hücreli protist canlılar bir araya gelerek koloniler oluşturur. Koloni şeklinde görülen ortak yaşam çok hücreli canlılara bir geçiş basamağı Kolonide bulunan tek hücreli canlılar aralarında bir iş bölümü yaparak çevre şartlarına karşı dayanıklı hale gelirler. Volvox kolonisi Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com MANTARLAR Bütün mantarlar heterotrofdur. Hücre duvarı ve birden çok çekirdek içerebilirler. Salgıladıkları enzimlerle parçaladıkları besinleri absorbe ederek beslenirler. Parazit , çürükçül ya da simbiyoz biçimde yaşarlar. Miselyum adı verilen ağsı bir yapıdan oluşur.İpliksi hifler temel yapıdır. Eşeyli ya da eşeysiz olarak çoğalırlar. Küf mantarları, maya ,pas ve şapkalı mantar bölümlerine ayrılırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Yeşil algler(Su yosunları) Damarsız bitkiler(Kara yosunları,Ciğer otları) Damarsız Damarlı (420 myö) Kara bitkileri (475 myö) Damarlı tohumsuz bitkiler(Eğrelti ,kibrit otları,at kuyrukları) Tohumsuz Tohumlu (360 myö) Açık tohumlular(Kozalaklı bitkiler) BİTKİLER Tek çenekliler Çift çenekliler Kapalı tohumlular Kara bitkileri yeşil suyosunlarından gelişmiştir.Genetik ve yapısal açıdan onlarla benzer özelliklere sahiptir. Bitkiler ototrof canlılardır.Kloroplast taşırlar ,fotosentezi gerçekleştirirler.Kendilerine özgü depo maddesi genelde nişasta ve selülozdur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com ALGLER(Su yosunları) Genelde tropik bölgelerde birçok çeşidi bulunan gerçek kök ,gövde gibi yapılara sahip olmayan fotosentez yapabilen canlılardır.Yeşil , kırmızı kahverengi ,esmer agler olarak ayrılırlar. Tatlı sularda ve denizlerde yaşarlar tek hücreli formlarıda bulunur. Üremeleri vejetatif, sporla ya da eşeylidir. Üremelerinde döl almaşı görülür.Yani hayat evrelerinde eşeysiz ve eşeyli üreme düzenli olarak birbirini takip eder. Üreme hücreleri birbirlerine eşit büyüklüktedir. (İzogami) Kırmızı algler. Bossiella orbigniana Yeşil algler. Ulva lactuca Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com KARAYOSUNLARI Damarsız bitkilerdir.Nemli yerlerde yaşarlar.Hayat evrelerinde döl almaşı(Metagenez) görülür. Gerçek yaprakları yoktur.Rizoid leri ile toprağa tutunurlar. Fotosentez yaparak beslenirler. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com EĞRELTİ OTLARI İlk damarlı kara bitkileridir.Döl almaşı ile ürerler.Karayosunlarına göre sporofit evre daha gelişmiştir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com AÇIK TOHUMLULAR Her zaman yeşil kalan çoğu iğne yapraklı çok yıllık bitkilerdir. Tohum taslakları ovaryum tarafından örtülmemiştir. Erkek ve dişi organ genellikle farklı çiçeklerde bulunur. Endosperm ise döllenme olmadan gelişir ve haploid kromozomludur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com KAPALI TOHUMLULAR Tohumları meyva içinde bulunur ve ovaryum tarafından örtülmüştür. Otsu ve odunsu çeşitleri vardır. Tek ve çift çenekli olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Tek çenekli bitkilerin otsu gövdelerinde kambiyum dokusu bulunmaz. Çift çenekli bitkilerin çoğu odunsu ve çok yıllıkdır. Odunsu gövde kambiyum tarafından oluşturulur. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com HAYVANLAR Çok hücreli heterotrof canlılardır. Hücrelerinde çeper bulunmaz , kloroplast ve klorofil taşımazlar. Sünger ve mercanlar grubu dışındaki hayvanlar aktif olarak hareket ederler. Büyüme ve gelişmeleri sınırlıdır. İskelet yapılarına göre omurgasızlar ve omurgalılar olmak üzere iki bölüme ayrılırlar. Yaklaşık 1.3 milyon hayvan türü vardır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com OMURGASIZ HAYVANLAR SÜNGERLER Tatlı sularda ve denizlerde yaşarlar. Gerçek doku ve organları yoktur. Porlardan giren su süzülür ve osculumdan dışarı atılır.Besinler kamçılı hücreler tarafından yakalanır ve sindirilir. Minerallerden oluşan sert spikül iğneleri süngerlere sertlik sağlar. Hermafrodit canlılardır yumurta ve sperm aynı canlı tarafından meydana getirilir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com SÖLENTERLER Deniz anası ,hidra ve mercanlar bu grubu oluşturur.Ağız ve anüs tek bir açıklıktır. Vücut dokusu iki sıra hücre tabakasından oluşur.Yakıcı kapsüllere sahiptir.Eşeyli ve eşeysiz üreme (metagenez) özelliklerine sahiplerdir. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com SOLUCANLAR Sularda ve nemli kara ortamlarında yaşarlar Yassı , yuvarlak ve halkalı olmak üzere üç sınıfa ayrılırlar. Yassı solucanlardan planaria karaciğer kelebeği ve tenyalar parazit olarak yaşarlar ,hermafrodit canlılardır. Yuvarlak solucanlar olan bağırsak solucanı , kancalı kurt parazit Halkalı solucanlar olan toprak solucanı ve sülük de kapalı dolaşım sistemi görülür.Sindirim sistemi gelişmiştir. Halkalı toprak solucanı Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com YUMUŞAKÇALAR Sularda ve karalarda yaşarlar.Salyangoz,midye,mürekkep balığı ve ahtopot bu sınıfa girer. Baş , kaslı yapıda bir ayak ve iç organlar kütlesinden oluşmuş bir yapı gösterirler.Dişli bir radula ile sindirim sistemleri başlar.Dolaşım sistemi açıktır. İç organlar kütlesi manto adı verilen bir örtü taşır.Solungaçlar sindirim ve boşaltım kanalı manto boşluğuna açılır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com EKLEMBACAKLILAR Anüs Ağ bezleri Yumurta Sperm kanalı Vücutları baş , gövde ve karından oluşur.Bacakları eklemlidir.Dolaşım sistemi açıktır. Erkek ve dişileri ayrıdır.Trake solunumu gerçekleştirirler.Vücut yüzeyi kitin adı verilen sert bir kabukla örtülüdür. Böcekler,örrümcekler ,kabuklular ve çok ayaklılar olmak üzere dört sınıfa ayrılırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com DERİSİDİKENLİLER Tümü denizlerde yaşarlar. Su boruları sistemi ile madreporlardan aldıkları suyu vücutlarında doşaltırırlar ve hareketi tüp ayaklarla sağlarlar. Kalker plaklardan oluşan dermal iç iskeletleri vardır. Ayrı eşeylidirler. Solunumları solungaç ve keselerle sağlanır. Deniz yıldızı ,deniz lalesi Deniz kestanesi, deniz hıyarı gibi sınıflara ayrılırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com İLKEL OMURGALILAR Denizlerde serbest veya bağlı olarak yaşarlar.Tulumlu canlılar da tunica adı verilen bir manto ile vücutları çevrilidir. Sırt ipliği adı verilen (Notokord) bir yapı iç iskelet görevi görür, yüksek omurgalılarda bu yapı kaybolur yerine omurga gelişir. Amphioxus deniz kıyılarında yaşar. Barsağın ön kısmı solunuma yarar. Sinir kordonu ile notokorda ergin bireyde devamlı kalır ve iç iskelet görevi görür. Ayrı eşeyli canlılardır. Amphioxus Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com OMURGALILAR BALIKLAR Omurgalı hayvanların gelişmiş iç iskeletleri vardır.Sırtta sinir kordonu bulunur. Dolaşımları kapalıdır.Solunum organları yutak ile bağlantılıdır.Ayrı eşeyli canlılardır. Balıklar iskeletlerine göre kıkırdaklı balıklar(Köpek balığı,vatos) ve kemikli balıklar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Üyeleri yüzgeç halinde olup , vücutları pullarla örtülüdür.Kalpleri iki odacıklıdır. Dış döllenme ile çoğalırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com KURBAĞALAR Kuyruklu kurbağalar (Salamander) Kuyruksuz kurbağalar Hem karada hem suda yaşarlar.Başkalaşım geçirirler.Larva döneminde solungaç ergin halde ise akciğer ve deri solunumu yaparlar.Kalpleri 3 odacıklı ve soğukkanlı canlılardır. Derilerinde salgı bezleri vardır.Kuyruklu ve kuyruksuz kurbağalar olarak iki gruba ayrılırlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com SÜRÜNGENLER Vücutları keratinli pullarla örtülü olup derileri pulludur. Soğukkanlı canlılardır. Timsahlar dışındaki grupların kalpleri 4 odacıklıdır. İç döllenme görülür. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com KUŞLAR Sıcakkanlı canlılardır.Kalpleri 4 odacıklıdır.Akciğerleri uçmayı kolaylaştıran hava keseleri ile bağlantılıdır. Yumurta ile çoğalırlar.Vücutları tüylü olup kanatları bulunmaktadır. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com MEMELİLER Gagalı Memeliler : Süt bezlerinden süt salgılamalarına karşın yumurtlayarak ürerler. Avustralya ve yeni ginede yaşarlar. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Keseli Memeliler Keseli memelilerde yavru anne karnından gelişmeden doğar ve gelişimini kese sütle beslenerek tamamlar.Örnek Kanguru,koala ve tasmanya şeytanı. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com

Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com Plasentalı Memeliler Sıcakkanlı canlılardır.Dört odacıklı bir kalbe sahiptirler. Akciğer solunumu yaparlar. Yavrularını sütle beslerler. Diyafram kası ve kulak kepçesine sahiptirler. Yavrular anne karnında gelişir. İç döllenme görülür. Serdar SARICI www.biyolojiokuryazari.com