Ağrı Tanım, Sınıflama ve Patofizyoloji Dr. U. Hale Dobrucalı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Anesteziyoloji.

... konulu sunumlar: "Ağrı Tanım, Sınıflama ve Patofizyoloji Dr. U. Hale Dobrucalı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Anesteziyoloji."— Sunum transkripti:

1 Ağrı Tanım, Sınıflama ve Patofizyoloji Dr. U. Hale Dobrucalı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Kliniği Anesteziyoloji ve Reanimasyon Kliniği

2 Ağrının tanımı - Var olan veya olası doku hasarına eşlik eden veya bu hasar ile tanımlanabilen hoşa gitmeyen duysal ve emosyonel deneyim. - Var olan veya olası doku hasarına eşlik eden veya bu hasar ile tanımlanabilen hoşa gitmeyen duysal ve emosyonel deneyim. IASP-International Association for the Study IASP-International Association for the Study of Pain of Pain - Ağrı her zaman subjektiftir. Eğer hastalar bir duyuyu ağrı olarak tanımlıyorlarsa bu ağrı olarak kabul edilmelidir - Var olan veya olası doku hasarına eşlik eden veya bu hasar ile tanımlanabilen hoşa gitmeyen duysal ve emosyonel deneyim. - Var olan veya olası doku hasarına eşlik eden veya bu hasar ile tanımlanabilen hoşa gitmeyen duysal ve emosyonel deneyim. IASP-International Association for the Study IASP-International Association for the Study of Pain of Pain - Ağrı her zaman subjektiftir. Eğer hastalar bir duyuyu ağrı olarak tanımlıyorlarsa bu ağrı olarak kabul edilmelidir

3 Allodini: Normalde ağrılı olmayan bir uyarının ağrıya neden olması Analjezi: Normalde ağrılı olan bir uyarıının ağrı meydana getirmemesi Anestezia dolorosa: Anestezik bir vücut bölgesinde kendiliğinden ağrının ortaya çıkması Ağrı ile ilgili terimler (1) Hiperpati: “Özellikle tekrarlayan bir uyarana karşı eşiğin yükselmesi ile birlikte ağrı cevabının artması

4 Kozalji: Travmatik bir sinir lezyonundan sonra ortaya çıkan sürekli yanma, allodini ve hiperpati oluşumu sonucu trofik değişikliklerin de meydana geldiği sendrom Nevralji: Bir veya birden fazla sinirin dağılım bölgesinde duyulan ağrı Disestezi: Kendiliğinden veya uyarı ile ortaya çıkan hoş olmayan duygu Ağrı ile ilgili terimler (2) Hiperestezi: Özel duyular haricinde uyarana karşı duyarlılığın artması

5 Hiperaljezi: Normalde ağrılı olan uyarana karşı verilen cevabın artması Hipoaljezi: Normalde ağrılı olan uyarana karşı ağrı cevabında meydana gelen azalma Ağrı ile ilgili terimler (3) Parestezi: Kendiliğinden veya uyarılmış olarak ortaya çıkan anormal duyu Nöropati: Sinirde fonksiyonel bir bozukluk veya patolojik bir değişiklik meydana gelmesi

6 Noksiyöz uyaran: Doku harabiyetine yol açan uyarı Nosiseptör: Özellikle ağrılı uyaranlar veya uzaması halinde ağrılı olacak uyaranlara karşı duyarlı reseptör Nörit: Bir veya birden fazla sinirin inflamasyonu Ağrı tolerans düzeyi: Kişinin tolere edebileceği en şiddetli ağrı düzeyi Ağrı ile ilgili terimler (4)

7 Ağrı eşiği: Verilen bir uyarının ağrı oluşturduğu an Ağrının giderilmesi Uyku Gevşeme Sempati Ruhsal durumun düzeltilmesi Ağrının giderilmesi Uyku Gevşeme Sempati Ruhsal durumun düzeltilmesi Yorgunluk Uykusuzluk Öfke Korku Anksiete Depresyon Yorgunluk Uykusuzluk Öfke Korku Anksiete Depresyon Ağrı eşiğini yükselten faktörler Ağrı eşiğini düşüren faktörler

8 Akut ağrı 1-Değerlendirme ve reçete yazma daha az zaman alır 2-Ağrı yararlı bir sinyaldir 3-Anksiyete ile birliktedir 4-Kısa süre ilaç kullanılır 5-Bireysel bir sorundur 6-İlaçtan tedavi başarısı beklenir 7-İlaç ile hedefe ulaşılır Akut ağrı 1-Değerlendirme ve reçete yazma daha az zaman alır 2-Ağrı yararlı bir sinyaldir 3-Anksiyete ile birliktedir 4-Kısa süre ilaç kullanılır 5-Bireysel bir sorundur 6-İlaçtan tedavi başarısı beklenir 7-İlaç ile hedefe ulaşılır Kronik ağrı 1-Daha çok zaman alır 2-Davranış ve yaşam şeklini etkiler 3-Panik ve korku vardır 4-Uzun süre ilaç kullanımı gerekir 5-Başkalarını da etkiler 6-İlaçla tedavi başarısı daha azdır Kronik ağrı 1-Daha çok zaman alır 2-Davranış ve yaşam şeklini etkiler 3-Panik ve korku vardır 4-Uzun süre ilaç kullanımı gerekir 5-Başkalarını da etkiler 6-İlaçla tedavi başarısı daha azdır Akut ve kronik ağrı arasındaki farklar

9 Taksonomi ve ağrı sınıflaması Taksonomi: Canlı organizmaların sınıflandırıl- ması anlamına gelir. Klinik uygulamada ise nesnelerin sistematik olarak sınıflandırılmasıdır -IASP 5 eksenli sınıflaması -Multi aksiyel sistem (Multi axiel assesment of pain –MAAP) -Tıbbi ağrı sınıflaması Taksonomi: Canlı organizmaların sınıflandırıl- ması anlamına gelir. Klinik uygulamada ise nesnelerin sistematik olarak sınıflandırılmasıdır -IASP 5 eksenli sınıflaması -Multi aksiyel sistem (Multi axiel assesment of pain –MAAP) -Tıbbi ağrı sınıflaması

10 1 Ağrının yer aldığı Ağrının yer aldığı vücut bölgesi 1 Ağrının yer aldığı Ağrının yer aldığı vücut bölgesi IASP 5 eksenli ağrı sınıflamasıIASP sınıflaması 2 Ağrının etkilediği sistem 2 5Etyoloji5Etyoloji 3 Ağrının oluşum süresi ve karakteristiği karakteristiği 3 Ağrının oluşum süresi ve karakteristiği karakteristiği 4 Ağrı şiddetinin derecesi ve ağrı başlangıcından beri geçen zaman beri geçen zaman4 Ağrı şiddetinin derecesi ve ağrı başlangıcından beri geçen zaman beri geçen zaman

11 IASP sınıflamasının avantaj ve dezavantajları Avantajları Avantajları Bulguların ve araştırma sonuçlarının kaydedilmesini Bulguların ve araştırma sonuçlarının kaydedilmesini Ağrı tedavi şekillerinin standardizasyonunu sağlar Ağrı tedavi şekillerinin standardizasyonunu sağlar Avantajları Avantajları Bulguların ve araştırma sonuçlarının kaydedilmesini Bulguların ve araştırma sonuçlarının kaydedilmesini Ağrı tedavi şekillerinin standardizasyonunu sağlar Ağrı tedavi şekillerinin standardizasyonunu sağlar Dezavantajları Hastaların farklı etnik ve dilsel kökenli olmaları Sistemin kullanımının zor olması ve uzmanlık gerektirmesi Dezavantajları Hastaların farklı etnik ve dilsel kökenli olmaları Sistemin kullanımının zor olması ve uzmanlık gerektirmesi

12 Multi Aksiyel Sistem (MAP) Kronik ağrılı hastaların psikososyal durumlarının ve davranışlarının da göz önünde bulundurulduğu çok eksenli ve güvenli bir değerlendirme yöntemidir. Kronik ağrılı hastaların psikososyal durumlarının ve davranışlarının da göz önünde bulundurulduğu çok eksenli ve güvenli bir değerlendirme yöntemidir.

13 Tıbbi ağrı sınıflaması (1) Nörofizyolojik mekanizma Nörofizyolojik mekanizma Nosiseptif Nosiseptif Somatik Somatik Viseral Viseral Nöropatik (nonnosiseptif) Nöropatik (nonnosiseptif) Psikojenik Psikojenik Süre Süre Akut Akut Kronik Kronik Nörofizyolojik mekanizma Nörofizyolojik mekanizma Nosiseptif Nosiseptif Somatik Somatik Viseral Viseral Nöropatik (nonnosiseptif) Nöropatik (nonnosiseptif) Psikojenik Psikojenik Süre Süre Akut Akut Kronik Kronik

14 Etyoloji Etyoloji Kanser ağrısı Kanser ağrısı Artrit Artrit Postherperik nevralji Postherperik nevralji Bölgesel ağrı Bölgesel ağrı Baş ağrısı Baş ağrısı Yüz ağrısı Yüz ağrısı Pelvik ağrı Pelvik ağrı Bel ağrısı gibi Bel ağrısı gibi Etyoloji Etyoloji Kanser ağrısı Kanser ağrısı Artrit Artrit Postherperik nevralji Postherperik nevralji Bölgesel ağrı Bölgesel ağrı Baş ağrısı Baş ağrısı Yüz ağrısı Yüz ağrısı Pelvik ağrı Pelvik ağrı Bel ağrısı gibi Bel ağrısı gibi Tıbbi ağrı sınıflaması (2)

15 Nosiseptif ağrı: Nosiseptif ağrı: Nosiseptörler sinir sistemi dışında tüm doku ve organlarda bulunan reseptörlerdir. Ağrı olarak algılanan uyarıları ileten lifler omurilik vasıtasıyla talamusa ve oradan da serebral kortekse ulaşır Nosiseptörler sinir sistemi dışında tüm doku ve organlarda bulunan reseptörlerdir. Ağrı olarak algılanan uyarıları ileten lifler omurilik vasıtasıyla talamusa ve oradan da serebral kortekse ulaşır Viseral ağrı: Viseral ağrı: Sempatik liflerle taşınır, yaygın bir alanda hissedilir ve zor lokalize edilir Sempatik liflerle taşınır, yaygın bir alanda hissedilir ve zor lokalize edilir Nosiseptif ağrı: Nosiseptif ağrı: Nosiseptörler sinir sistemi dışında tüm doku ve organlarda bulunan reseptörlerdir. Ağrı olarak algılanan uyarıları ileten lifler omurilik vasıtasıyla talamusa ve oradan da serebral kortekse ulaşır Nosiseptörler sinir sistemi dışında tüm doku ve organlarda bulunan reseptörlerdir. Ağrı olarak algılanan uyarıları ileten lifler omurilik vasıtasıyla talamusa ve oradan da serebral kortekse ulaşır Viseral ağrı: Viseral ağrı: Sempatik liflerle taşınır, yaygın bir alanda hissedilir ve zor lokalize edilir Sempatik liflerle taşınır, yaygın bir alanda hissedilir ve zor lokalize edilir

16 Somatik ağrı Somatik ağrı Duysal liflerle iletilir, daha yoğun ve acı vericidir ve daha iyi lokalize edilir Duysal liflerle iletilir, daha yoğun ve acı vericidir ve daha iyi lokalize edilir Nöropatik ağrı Nöropatik ağrı Nörolojik bir yapı veya işlevin değişmesi ile ortaya çıkar Nörolojik bir yapı veya işlevin değişmesi ile ortaya çıkar Psikojenik ağrı Psikojenik ağrı Somatik ağrı Somatik ağrı Duysal liflerle iletilir, daha yoğun ve acı vericidir ve daha iyi lokalize edilir Duysal liflerle iletilir, daha yoğun ve acı vericidir ve daha iyi lokalize edilir Nöropatik ağrı Nöropatik ağrı Nörolojik bir yapı veya işlevin değişmesi ile ortaya çıkar Nörolojik bir yapı veya işlevin değişmesi ile ortaya çıkar Psikojenik ağrı Psikojenik ağrı

17 Ağrının fizyopatolojisi Ağrı nörofizyolojisi Ağrı nörofizyolojisi Ağrılı uyaranın iletimi Ağrılı uyaranın iletimi Ağrı nörofizyolojisi Ağrı nörofizyolojisi Ağrılı uyaranın iletimi Ağrılı uyaranın iletimi

18 Ağrı nörofizyolojisi Nosiseptör Nosiseptör Tahrip edici bir uyaran vücudun deri gibi hassas bir bölgesini uyardığında dokunun ağrıyı algılamasını sağlayan reseptörlere nosiseptör denir. Tahrip edici bir uyaran vücudun deri gibi hassas bir bölgesini uyardığında dokunun ağrıyı algılamasını sağlayan reseptörlere nosiseptör denir. Nosiseptör Nosiseptör Tahrip edici bir uyaran vücudun deri gibi hassas bir bölgesini uyardığında dokunun ağrıyı algılamasını sağlayan reseptörlere nosiseptör denir. Tahrip edici bir uyaran vücudun deri gibi hassas bir bölgesini uyardığında dokunun ağrıyı algılamasını sağlayan reseptörlere nosiseptör denir.

19 Ağrı algılamasının aşamaları Persepsiyon (Üst merkezler) Modülasyon (Spinal kord) Transmisyon (Perifer) Transdüksiyon (Perifer)Transdüksiyon Duyusal bir reseptörün belirli bir uyarana cevap vermesini bir enerji biçiminden diğer bir enerji biçimine dönüştürmesidir. Transmisyon Nosiseptörler tarafından algılanan ağrı bilgisinin daha üst merkezlere iletimidir Modülasyon Medulla spinaliste ağrılı uyaranın değişime uğraması ve ağrının daha üst merkezlere iletilmesidir. Persepsiyon Omurilikten geçen uyarının çıkan yollar aracılığı ile üst merkezlere iletilip ağrının algılanmasıdır.

20 Nosiseptörlerce algılanan uyarının spinal korda kadar iletimi iki çeşit lifle sağlanır; Nosiseptörlerce algılanan uyarının spinal korda kadar iletimi iki çeşit lifle sağlanır; -Myelinli A delta lifleri -Myelinli A delta lifleri Hızlı iletim, mekanik ve ısıya uyarımına hassas (Mekanotermal nosiseptörler) Hızlı iletim, mekanik ve ısıya uyarımına hassas (Mekanotermal nosiseptörler) -Myelinsiz C lifleri -Myelinsiz C lifleri Yavaş ileti, mekanik, termal ve kimyasal uyaranlara hassas (Polimodal) Yavaş ileti, mekanik, termal ve kimyasal uyaranlara hassas (Polimodal) Nosiseptörlerce algılanan uyarının spinal korda kadar iletimi iki çeşit lifle sağlanır; Nosiseptörlerce algılanan uyarının spinal korda kadar iletimi iki çeşit lifle sağlanır; -Myelinli A delta lifleri -Myelinli A delta lifleri Hızlı iletim, mekanik ve ısıya uyarımına hassas (Mekanotermal nosiseptörler) Hızlı iletim, mekanik ve ısıya uyarımına hassas (Mekanotermal nosiseptörler) -Myelinsiz C lifleri -Myelinsiz C lifleri Yavaş ileti, mekanik, termal ve kimyasal uyaranlara hassas (Polimodal) Yavaş ileti, mekanik, termal ve kimyasal uyaranlara hassas (Polimodal)

21 Nosiseptörlerin uyarılmasıyla dokuda yapısal ve kimyasal değişikllikler ortaya çıkar; Vazodilatasyon İkincil vazodilatasyon Ödem Hassasiyet artışı Hiperaljezi Dokudan kimyasal madde salgılanımı

22 Ağrının ortaya çıkmasını kolaylaştırıcı (aljezik) maddeler Dokudan salgılanana maddeler Serotonin, histamin, bradikinin, potasyum, araşidonik asit, lökotrienler, prostoglandinler Dokudan salgılanana maddeler Serotonin, histamin, bradikinin, potasyum, araşidonik asit, lökotrienler, prostoglandinler Plazmadan salgılanana maddeler Kininler Plazmadan salgılanana maddeler Kininler Sinir uçlarından salgılanana maddeler P maddesi Sinir uçlarından salgılanana maddeler P maddesi

23 Histamin Serotonin Bradikinin Asetilkolin Potasyum Prostoglandinler Prostoglandinler Kimyasal ve fiziksel uyarılara karşı ağrı iletimini kolaylaştırırlar Nöronlardan salgılanır Kapiller permaabiliteyi ve aljezik maddelere duyarlılığı artırır P maddesi Yüksek eşik değerde ince aferent lifleri aktive ederler. Lokal verildiklerinde ağrıya yol açarlar

24 Ağrı uyaranının iletimi Nörotransmitterler MSS ve periferik afferent sinirler arasındaki sinapslarda uyarı iletiminde rol oynayan kimyasal maddelerdir. Nörotransmitterler MSS ve periferik afferent sinirler arasındaki sinapslarda uyarı iletiminde rol oynayan kimyasal maddelerdir. Primer afferent sinapsta bulunmalıdır Primer afferent sinapsta bulunmalıdır Ağrılı uyaranla serbestleşmelidir Ağrılı uyaranla serbestleşmelidir Primer afferent nöronda yaptığı etkiyi diğer nöronlarda da göstermelidir Primer afferent nöronda yaptığı etkiyi diğer nöronlarda da göstermelidir Antagonisti bulunmalıdır Antagonisti bulunmalıdır Nörotransmitterler MSS ve periferik afferent sinirler arasındaki sinapslarda uyarı iletiminde rol oynayan kimyasal maddelerdir. Nörotransmitterler MSS ve periferik afferent sinirler arasındaki sinapslarda uyarı iletiminde rol oynayan kimyasal maddelerdir. Primer afferent sinapsta bulunmalıdır Primer afferent sinapsta bulunmalıdır Ağrılı uyaranla serbestleşmelidir Ağrılı uyaranla serbestleşmelidir Primer afferent nöronda yaptığı etkiyi diğer nöronlarda da göstermelidir Primer afferent nöronda yaptığı etkiyi diğer nöronlarda da göstermelidir Antagonisti bulunmalıdır Antagonisti bulunmalıdır

25 Primer afferent nosiseptörler spinal arka boynuzunda 3 guruba ayrılır; Primer afferent nosiseptörler spinal arka boynuzunda 3 guruba ayrılır; Projeksiyon nöronları Projeksiyon nöronları Bilgiyi daha üst merkezlere iletir Bilgiyi daha üst merkezlere iletir Eksitatör nöronlar Eksitatör nöronlar Ağrılı uyaranı spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletir Ağrılı uyaranı spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletir İnhibitör nöronlar İnhibitör nöronlar Nosiseptif uyarı kontrolü Nosiseptif uyarı kontrolü Primer afferent nosiseptörler spinal arka boynuzunda 3 guruba ayrılır; Primer afferent nosiseptörler spinal arka boynuzunda 3 guruba ayrılır; Projeksiyon nöronları Projeksiyon nöronları Bilgiyi daha üst merkezlere iletir Bilgiyi daha üst merkezlere iletir Eksitatör nöronlar Eksitatör nöronlar Ağrılı uyaranı spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletir Ağrılı uyaranı spinal refleksleri uyaran motor nöronlara iletir İnhibitör nöronlar İnhibitör nöronlar Nosiseptif uyarı kontrolü Nosiseptif uyarı kontrolü

26 Ağrılı uyaran A delta ve myelinsiz C lifleri ile arka köklerdeki spinal ganglionlarda bulunan birinci nörona gelir. 2 tür çıkan yol tanımlanmıştır; Ağrılı uyaran A delta ve myelinsiz C lifleri ile arka köklerdeki spinal ganglionlarda bulunan birinci nörona gelir. 2 tür çıkan yol tanımlanmıştır; 1-Spinotalamik yol 1-Spinotalamik yol Ağrının yer, şiddet ve zaman gibi boyutlarının algılanmasını sağlar Ağrının yer, şiddet ve zaman gibi boyutlarının algılanmasını sağlar 2-Paleospinotalamik yol 2-Paleospinotalamik yol Ağrının ızdırap verici özelliğinin algılanmasının temelini oluşturur Ağrının ızdırap verici özelliğinin algılanmasının temelini oluşturur Ağrılı uyaran A delta ve myelinsiz C lifleri ile arka köklerdeki spinal ganglionlarda bulunan birinci nörona gelir. 2 tür çıkan yol tanımlanmıştır; Ağrılı uyaran A delta ve myelinsiz C lifleri ile arka köklerdeki spinal ganglionlarda bulunan birinci nörona gelir. 2 tür çıkan yol tanımlanmıştır; 1-Spinotalamik yol 1-Spinotalamik yol Ağrının yer, şiddet ve zaman gibi boyutlarının algılanmasını sağlar Ağrının yer, şiddet ve zaman gibi boyutlarının algılanmasını sağlar 2-Paleospinotalamik yol 2-Paleospinotalamik yol Ağrının ızdırap verici özelliğinin algılanmasının temelini oluşturur Ağrının ızdırap verici özelliğinin algılanmasının temelini oluşturur

27 Ağrı iletiminde rol oynayan supraspinal sistemler; Ağrı iletiminde rol oynayan supraspinal sistemler; Medüller retiküler formasyo Medüller retiküler formasyo Mezensefalik retiküler formasyo Mezensefalik retiküler formasyo Diensefalon Diensefalon Korteks Korteks 1-Ağrılı uyaranın duyulması ve algılanması 1-Ağrılı uyaranın duyulması ve algılanması 2-Ağrıya karşı reaksiyon ve ağrının bilinçli olarak 2-Ağrıya karşı reaksiyon ve ağrının bilinçli olarak algılanmasını sağlar algılanmasını sağlar Ağrı iletiminde rol oynayan supraspinal sistemler; Ağrı iletiminde rol oynayan supraspinal sistemler; Medüller retiküler formasyo Medüller retiküler formasyo Mezensefalik retiküler formasyo Mezensefalik retiküler formasyo Diensefalon Diensefalon Korteks Korteks 1-Ağrılı uyaranın duyulması ve algılanması 1-Ağrılı uyaranın duyulması ve algılanması 2-Ağrıya karşı reaksiyon ve ağrının bilinçli olarak 2-Ağrıya karşı reaksiyon ve ağrının bilinçli olarak algılanmasını sağlar algılanmasını sağlar

28 MSS ağrı kontrol mekanizmaları Spinal kord düzeyinde primer afferent nöronları deprese ederek ağrılı uyaranı kontrol altında tutan sistemler ‘inen kontrol sistemleri’ olarak adlandırılır. Spinal kord düzeyinde primer afferent nöronları deprese ederek ağrılı uyaranı kontrol altında tutan sistemler ‘inen kontrol sistemleri’ olarak adlandırılır. Bu sistemlerin çalışmasıyla çeşitli kimyasal maddeler salgılanır. MSS ile endokrin sistem arasında iletişimde rol oynayan bu maddelere ‘nöroregülatuar maddeler’ denir. Bu sistemlerin çalışmasıyla çeşitli kimyasal maddeler salgılanır. MSS ile endokrin sistem arasında iletişimde rol oynayan bu maddelere ‘nöroregülatuar maddeler’ denir. Spinal kord düzeyinde primer afferent nöronları deprese ederek ağrılı uyaranı kontrol altında tutan sistemler ‘inen kontrol sistemleri’ olarak adlandırılır. Spinal kord düzeyinde primer afferent nöronları deprese ederek ağrılı uyaranı kontrol altında tutan sistemler ‘inen kontrol sistemleri’ olarak adlandırılır. Bu sistemlerin çalışmasıyla çeşitli kimyasal maddeler salgılanır. MSS ile endokrin sistem arasında iletişimde rol oynayan bu maddelere ‘nöroregülatuar maddeler’ denir. Bu sistemlerin çalışmasıyla çeşitli kimyasal maddeler salgılanır. MSS ile endokrin sistem arasında iletişimde rol oynayan bu maddelere ‘nöroregülatuar maddeler’ denir.

29 Nörotransmitterler Aminoasit yapısında olanlar GABA Glisin Glutamik asit Aspartik asit Aminoasit yapısında olanlar GABA Glisin Glutamik asit Aspartik asit Amin yapısında olanlar Dopamin Noradrenalin Adrenalin Serotonin Asetilkolin Histamin Amin yapısında olanlar Dopamin Noradrenalin Adrenalin Serotonin Asetilkolin Histamin Peptid yapısında olanlar P maddesi VİP Somatostatin Endojen opioid peptidler Peptid yapısında olanlar P maddesi VİP Somatostatin Endojen opioid peptidler

30 Nöroregülatuar maddeler Nöroregülatuar maddeler 1-Nörohormonlar (Vazopressin, oksitosin) 1-Nörohormonlar (Vazopressin, oksitosin) Uzak mesafelere mesaj iletmek Sinir uçlarından Uzak mesafelere mesaj iletmek Sinir uçlarından salgılanır salgılanır 2-Nörotransmitterler (Nöromediatörler) 2-Nörotransmitterler (Nöromediatörler) MSS de nöronlar arasındaki ilişkiden sorumludur MSS de nöronlar arasındaki ilişkiden sorumludur Nöroregülatuar maddeler Nöroregülatuar maddeler 1-Nörohormonlar (Vazopressin, oksitosin) 1-Nörohormonlar (Vazopressin, oksitosin) Uzak mesafelere mesaj iletmek Sinir uçlarından Uzak mesafelere mesaj iletmek Sinir uçlarından salgılanır salgılanır 2-Nörotransmitterler (Nöromediatörler) 2-Nörotransmitterler (Nöromediatörler) MSS de nöronlar arasındaki ilişkiden sorumludur MSS de nöronlar arasındaki ilişkiden sorumludur

31 Ağrının klinik görünümü SomatikViseralDağılım İyi lokalize Kötü lokalize Karakter Keskin, belirli Yaygın, uzak bölgelere yansır Uyaranla ilişki Dış etkenlerle ilgili İç uyanlarla ilgili Zaman Genellikle sabit Peryodik, bazen şiddetlenir SemptomlarBulantı Bulantı, kusma, halsizlik

32 Viseral ağrı oluşturan nedenler İçi boş organlarda distansiyon, aşırı düz kas kasılması, gerilme ve yırtılma İçi boş organlarda distansiyon, aşırı düz kas kasılması, gerilme ve yırtılma İçi dolu organlarda kapsülün gerilmesi ve yırtılması İçi dolu organlarda kapsülün gerilmesi ve yırtılması Viseral kasın akut anoksemisi Viseral kasın akut anoksemisi Ağrıya yol açan maddelerin birikimi Ağrıya yol açan maddelerin birikimi Kimyasal maddelerin doğrudan etkisi Kimyasal maddelerin doğrudan etkisi İnflamasyon İnflamasyon Damar ve ligamanların gerilmesi ve baskısı Damar ve ligamanların gerilmesi ve baskısı Bazı dokularda nekroz (myokard, pankreas gibi) Bazı dokularda nekroz (myokard, pankreas gibi) İçi boş organlarda distansiyon, aşırı düz kas kasılması, gerilme ve yırtılma İçi boş organlarda distansiyon, aşırı düz kas kasılması, gerilme ve yırtılma İçi dolu organlarda kapsülün gerilmesi ve yırtılması İçi dolu organlarda kapsülün gerilmesi ve yırtılması Viseral kasın akut anoksemisi Viseral kasın akut anoksemisi Ağrıya yol açan maddelerin birikimi Ağrıya yol açan maddelerin birikimi Kimyasal maddelerin doğrudan etkisi Kimyasal maddelerin doğrudan etkisi İnflamasyon İnflamasyon Damar ve ligamanların gerilmesi ve baskısı Damar ve ligamanların gerilmesi ve baskısı Bazı dokularda nekroz (myokard, pankreas gibi) Bazı dokularda nekroz (myokard, pankreas gibi)

33 Yansıyan ağrı Viseral ağrı başka bölgelere yansıma şeklinde ortaya çıkabilir. Viseral ağrı başka bölgelere yansıma şeklinde ortaya çıkabilir. 1-Primer afferentin dallanması 1-Primer afferentin dallanması 2-Nosiseptörlerin refleks aktivasyonu 2-Nosiseptörlerin refleks aktivasyonu 3-Algılama-projeksiyon 3-Algılama-projeksiyon 4-Konverjans ve projeksiyon 4-Konverjans ve projeksiyon Viseral ağrı başka bölgelere yansıma şeklinde ortaya çıkabilir. Viseral ağrı başka bölgelere yansıma şeklinde ortaya çıkabilir. 1-Primer afferentin dallanması 1-Primer afferentin dallanması 2-Nosiseptörlerin refleks aktivasyonu 2-Nosiseptörlerin refleks aktivasyonu 3-Algılama-projeksiyon 3-Algılama-projeksiyon 4-Konverjans ve projeksiyon 4-Konverjans ve projeksiyon

34 Şişli Belediyesi Bando Okulu Şişli Etfal Hastanesi Migren ve Baş Ağrısı Kliniği (((((((((((((((( (((((((((((( ((((((((((((