Saklı pay Saklı pay ve tasarruf oranı kavramları Birinci zümre ½

... konulu sunumlar: "Saklı pay Saklı pay ve tasarruf oranı kavramları Birinci zümre ½"— Sunum transkripti:

1

2 Saklı pay Saklı pay ve tasarruf oranı kavramları Birinci zümre ½
Ana ve baba ¼ ( kadar Kardeşler 1/8) Eş, birinci zümre ve ana ve baba ile birlikte mirasçı olursa yasal payın tamamı (1/1), diğerleri ile ise ¾ saklı payı olur.

3 Eşler arasındaki mal rejimlerinin saklı paya etkisi
Dikkat: Eşler arasındaki mal rejimi dikkate alınarak tereke hesaplanır. ‘Edinilmiş mallara katılma rejimi’ gereği eşlerin kural olarak payları ½ şeklindedir. Fakat eşler sözleşmesiyle başka bir esas kabul edilebilir. MK m. 237/2 göre bu tür anlaşmalar, eşlerin ortak olmayan çocuklarının ve onların altsoylarının saklı paylarını zedeleyemez. Mal ortaklığı rejiminde de ortaklık malları kural olarak yarı yarıya bölünür. Aksi kararlaştırılabilir. MK m. 276 Bu tür anlaşmalar altsoyun saklı paylarını zedeleyemez SORU: saklı payın ihlal edilmesi bu tür anlaşmaların geçerliliğini nasıl etkiler (s. 248 dp. 692 ve s dp. 698)

4 Terekenin hesaplanması
Tereke mevcudu = Malvarlığı(aktifler) + Eklenecek değerler – Çıkarılacak değerler Tereke özel malvarlığıdır. 1. Çıkarılacak değerler: Mirasbırakanın borçları Cenaze giderleri Mühürleme ve defter tutma masrafları Mirasbırakan ile bir arada yaşayan kişilerin üç aylık geçim giderleri 2. Eklenecek değerler: Tenkise tabi kazandırmalar Denkleştirmeye tabi kazandırmalar Üçüncü kişi lehine hayat sigortası (MK m. 567 ve 509)

5 Tenkise Tabi Kazandırmalar
Ölüme bağlı tasarruflar mirasçı atama, mal vasiyeti, vakıf kurulması) Sağlararası tasarruflar: Denkleştirme konusu iken iade dışı kalan kazandırmalar Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar, Dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde yapmış olduğu bağışlamalar, Mirasbırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.

6 Denkleştirme konusu iken iade dışı kalan kazandırmalar (MK m.565/1)
Mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, Mirasbırakanın denkleştirmeden muaf tuttuğu için denkleştirilmesi istenmeyen kazandırmalar Denkleştirme yapılamadığı için tenkis yapılır. MK m. 670 gereği denkleştirme yükümlüsü değişebilir. Bu durumda denkleştirme borçlusundan kazandırma kısmen ve ya tamamen alınamıyorsa tenkis davası açılabilir.

7 Miras haklarının önceden tasfiyesi maksadı ile yapılan kazandırmalar (MK m.565/2)
Mirastan feragat karşılığında alınan ivaz/ kazandırma kastedilmektedir. Mesela: Mirasbırakanın oğlu A’dan lira almak suretiyle mirastan feragat etmiştir. Tereke değeri liradır. Mirasbırakanın diğer iki çocuğu B ve C’nin saklı payı zedelenmiştir. Zira = Her bir çocuğun mira payı 8000 saklı payı 4000 liradır. Bu durumda B ve C’den her birinin 2000 lira tenkis talebine hakları vardır. Unutulmamalıdır ki, ivaz henüz ödenmemişse tenkis söz konusu olmaz.

8 Bir yılın hesaplanmasında ifa tarihi esastır
Dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde yapmış olduğu bağışlamalar (565/3) ‘Adet üzere verilen hediyeler’ kavramı, Ahlaki bir görevin ifası için verilen şeyler ve edilen yardımlar. Ölümünden önceki bir yıl içinde yapmış olduğu bağışlamalar Bir yılın hesaplanmasında ifa tarihi esastır Dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar Mesela; A’ya evini bağlanmış, fakat bu bağışlamadan dönme hakkını saklı tutmuşsa bu durumda 1 yıllık süre sınırlaması olmadan mirasçılar tenis talebinde bulunabilirler.

9 BK’daki özel durumlar BK m. 290/2: Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı olan bağışlamada, vasiyete ilişkin hükümler uygulanır Bunlar ölüme bağlı tasarruflar ile tenkise tabi olur BK m. 290/2 kıyasen bağışlama vaadi sözleşmelerine de uygulanacaktır. Ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde kazandırmanın tenkisi BK m. 615’de özel olarak düzenlenmiştir.

10 Saklı payı ihlal etmek kastı ile yapılan bağışlamalar
MK m. 565/3’den farkı 1 yıllık bir sınırlama yoktur, ayrıca burada saklı payı ihlal kastı aranıyor. İvazsız sınırlı ayni hak tesis eden işlemlerde bu kapsamda değerlendirilir. Yarg tarihli bir kararında (7574/7266) miras bırakanın tasarrufu yaptığı sırada saklı pay mirasçısı yoksa bu durumda saklı payı ihlal etme maksadından söz edilemeyeceği ifade etmiştir.

11 Saklı payı ihlal etmek maksadı ile yapılan kazandırmalar(MK m.565/4)
Saklı payın ihlal edildiği açık olması gerekir. Genel olarak kabul edilen saklı payı ihlal etmesi bilmesi aranıyor. Federal mahkemesine göre saklı payı ihlal etmiş olmasının muhtemel olması yeterlidir. Bu madde kapsamına, Bağışlamalar, Karma bağışlamalar Muvazaalı temlikler

12 Karma bağışlamalar Karma bağışlamada, kısmen ivazsız temlikler söz konusudur. Makul bir nedenle malını değerinin altında satarsa bağışlama olmaz. Aradaki nispetsizdik ve değer farkı temlikin yapıldığı anda mevcut olmalıdır. Unutulmamalıdır ki, temlikin yapıldığı sırada saklı pay ihlal edilmiyorsa daha sonra ortaya çıkan sebeplerden dolayı saklı payı ihlali sebebi ile tenkis talebi ileri sürülemez.

13 Muvazaalı temlikler Muvazaalı işlemler hükümsüzdür, fakat gizli bulunan işlem geçerli bir bağışlama ise tenkise tabi olur. Unutulmamalıdır ki, eğer saklı tutulan işlem geçersiz olursa bu durumda tenkis söz konusu olmaz. Şekle aykırılığı sert şekilde uygulanmaması gerekir. Yargıtay’a (E: 2010/1-295 K: 2010/333) göre, miras bırakanın sağlığında mal varlığının tamamını veya bir kısmını mirasçıları arasında hoşgörü ile karşılanabilecek makul ölçüler içerisinde paylaştırmışsa, mirasçısından mal kaçırma iradesinden söz etme olanağı yoktur. Soru: mirasbırakanın bütün mirasçılar için değil birkaç mirasçı için muvazaalı işlem yapmış olsa bu durumda geçersizliği iddiası ileri sürülebilir mi? Muvazaalı işlem bir borç ikrarı şeklinde de olabilir.

14 Tenkis kavram ve Hukuki niteliği
Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Yenilik doğuran bir haktır. Dava şahsi nitelik taşır, dava açılırsa tenkise tabi tasarruf mirasın açıldığı tarihten etkisiz olur. Eda davası niteliğinde olup olmadığı tartışılmalıdır

15 Mirasta denkleştirme ve Tenkis
Denkleştirme ile ilgili kurallar tamamlayıcı Tenkis ile ilgili kurallar ise emredicidir. Denkleştirmede bozulan eşitliğin korunması tenkiste ise saklı pay sahiplerini korunması söz konusudur. Denkleştirme kazandırmanın tamamı ve Tenkis ise saklı payı aşan hissesi indirilir. Denkleştirme sadece sağlararası kazandırmalarda söz konusu.. Tenkis sadece saklı pay mirasçıları isteyebilir… Denkleştirme borçlusu sadece kanuni mirasçıdır… Talep süreleri bakımından farklılık arz etmeketedir.

16 Davacılar(2/1): Saklı pay mirasçıları :
1. Mirasbırakanın ölümü anında mirasçı olmalıdır 2. Saklı payına tecavüz edilmiş olmalıdır. Tenkis davası açma hakkı, kişiye bağlı bir haktır. TMK m. 560 2. İflâs idaresi veya bu alacaklılar Soru: Saklı pay sahibi tenkis davası açmada ölürse tenkis hakkı onun mirasçılarının geçer mi?

17 Davacılar(2/1) İflâs idaresi veya bu alacaklılar (MK m562)
Saklı payı zedelenen mirasçı olmalıdır Alacaklıların mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunmalıdır. İhtarda bulunmuş olması gerekir. İhtara rağmen tenkis davası açılmazsa İflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mirasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler. Soru: süre neye göre belirlenecektir? (BK m.123 ve 124 kıyasen uygulanabilir mi?) Mirasçılıktan çıkarılanın çıkarma tasarrufuna itiraz etmemesi durumunda da iflâs idaresi veya alacaklılar, aynı koşullarla tenkis davası açabilirler

18 Davalılar () Ölüme bağlı ve ya sağlararası tasarruftan yararlanan kişi veya kişiler Kanuni ve ya atanmış mirasçı olabileceği gibi vasiyet alacalısı da olabilir. Davanın bütün kazanalarına karşı açılması gerekir.

19 Tenkisle yükümlü bulan kişinin seçimlik hakkı (TMK m. 564)
Tenkise tabi malın eğer tenkisi mümkün değilse vasiyet alacaklısı: tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın verilmesini, tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilir. Karar günündeki değerinin para olarak ödetilmesine karar verilir. ‘Sabit tenkis oranı’ tespit edilir. Mesela: M değerindeki evini Ü’ye vasiyet etmiştir. M’terekesi açıldığında ev dışında lira değerinde bir malvalığı vardır. M’nin tek mirasçısı A’nın saklı payı bu durumda liradır. A’nın saklı payı değerinde bir ihlal edilmiştir. Bu oran 25/100 yani ¼’dir. Eğer karar tarihinde dairenin değeri olursa…yine ¼ oranında tenkise tabi olur Soru: Seçim hakkının vasiyet alacaklısı kullanmazsa bunun sonucu ne olur?

20 Sağlararası kazandırmanın tenkisi halinde iade borcunun kapsamı (TMK m
İyiniyetli ise, sadece mirasın geçmesi anında kazandırmadan elinde kalanı geri vermekle yükümlüdür; İyiniyetli değilse, iyiniyetli olmayan zilyedin geri verme borcuna ilişkin hükümlere göre sorumlu olur. Soru: Tenkis konusunun III kişiye devri durumunda ona karşı dava açılabilir mi?: Yargıtay: İBK T: İvazlı miras sözleşmelerinde kendisine verilen ivaz tenkise tabi tutulan kişi, mirasbırakana verdiği karşılığın tenkis oranında geri verilmesini isteyebilir.

21 Üçüncü kişi yararına hayat sigortası alım bedeli (TMK m. 509 ve 567)
Mirasbırakanın kendi ölümünde ödenmek üzere üçüncü kişi lehine hayat sigortası alma yetkisi vermesi halinde tenkise tâbi olur. Mirasbırakanın ölümü zamanındaki satınalma değeri esas alınır. Bağışlamaya ile aynı hukuki statüde kabul edilmiştir. Unutulmamalıdır ki, bu kazandırma ivazsız olmalıdır.

22 İntifa hakkı veya irat bakımından (TMK m .568)
Tahmin edilen devam sürelerine göre sermayeye çevrilmeleri hâlinde tasarruf edilebilir kısmı aşan intifa hakkı veya irat borcu söz konusu olursa Saklı pay mirasçıları isteyebilirler: İntifa hakkının veya irat borcunun tenkisini ya da Tasarruf edilebilir kısmı vererek bu yükümlülüğün kaldırılmasını

23 Tenkise Uygulanacak Usul (TMK m.570)
Tenkisin hesaplanmasında TMK m. 570, 561 ve 563 hükümleri esas alınarak hesaplama yapılır. Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar: Ölüme bağlı tasarruflardan; Sağlararası kazandırmalardan Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir. Vasiyetname ile kanuni sıra değiştirilemez.

24 Bağışlamaların Tenkisinde Sıra (TMK m. 570)
Ayni zamanda ifa olunmuşsa orantılı olarak tenkis edilir. En yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır. Soru: Bu kuralın gerekçesi nedir? Kural tamamlayıcı hukuk kuralıdır mirasbırakan bu sırayı değiştirebilir.

25 Tenkiste sıra (TMK m. 653) Kural: Tenkis, kazandırmaların tamamında orantılı olarak yapılır. Unutulmamalıdır ki MK m. 563 hükmü tamamlayıcı hukuk kuralıdır. Mirasbırakan orantılı tenkis kuralının aksine bir kural koyabilir. Lehine kazandırma yapılan kimse, bazı vasiyetleri yerine getirmekle yükümlü kılınmışsa, vasiyet borçlarının da aynı oranda tenkis edilmesini isteyebilir. Mesela: M lira değerindeki evini A’ya bağışlaması ve B’ye lira ödemekle yükümlü tutulması

26 Hadise Olay-1 M’nin bir oğlu O ve lira değerinde serveti bulunan miras bırakan oğluna hiç bir şey bırakmayarak A’ya B’ye lirqa vasiyet etmiştir. Olayda O’nun saklı payı liradır. Bu miktar ölüme bağlı kazandırmaların tamamı üzerinde orantılı olarak tenkis edilir. T (tenkis miktarı) =B (münferit bağışlama miktarı) X SP (saklı payın tamamlanması için gereken miktar)/ TB (Bağışlamaların toplamı) A’dan X / = B’den X30.000/60.000= Olay- 2: Terekesi lira olan M’nin yasal mirasçısı olarak sağ kalan eşi S ve anası A hayattadır. M B’ye , C’ye , D’ye lira vasiyet etmiştir. Soru: Tenkis edilecek oranları tespit ediniz

27 Bağışlamalar saklı pay mirasçıları lehine yapılmışsa (TMK m. 561)
Saklı payı aşan kısım tenkise tabi olur. Mesela: M’nin lira değerinde serveti vardır miras bırakan C’ isimli oğluna hiç bir şey bırakmayarak diğer oğulları A’ya B’ye lira vasiyet etmiştir. Soru: TMK m. 653 hükmünün tamamlayıcı bir hüküm olduğu madde açıklanmış olduğu halde TMK m.651’de böyle bir hüküm yoktur. Miras bırakan TMK m.651’de öngörülenden başka şekilde bir tenkis usulü belirleyebilir mi?

28 Süresi ve Yetkili mahkeme
Mahkeme: Mirasbırakanın son yerleşim yeri Asliye hukuk mahkemesi İspat: davacının üzerindedir. Süre: Öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.

29 Hadise: Terekesi lira olan mirasbırakan , vasiyetnamesinde, eşi (S) ye 6.000, üç oğlundan (A) ya 4.000, (B)ye lira verilmesini bildirmiş, üçüncü oğlu (C) den hiç söz etmemiştir. Mirasbırakan ayrıca kardeşi (D)ye ve arkadaşı (E) ye de lira verilmesini vasiyet etmiştir. Burada, eş (S) nin saklı payı 4.000, çocuklardan her birinin saklı payı ise 2.000’er liradır. Böylece, tenkis için esas olan bağışlamaların toplamı lira olacaktır.

30 Hadise: (S)’nin saklı payını aşan miktar 2.000, (A)nın saklı payından fazla olan miktar 2.000, (B)nin saklı payının üstündeki miktar ise liradır. (C)nin saklı payı olan lirayı alabilmesi için yapılması gereken tenkiste (S)ye yapılan vasiyetten , (A)ya yapılandan 2.000, (B)ye yapılandan lira alınacak ve bunun yanında (D) ve (E)ye yapılan ve liralık vasiyetlerin tamamı bunların toplamına eklenecektir.

31 Tenkis Defi (TMK m. 571/f.3.) Tenkis iddiası, def'i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.

32 Ölüme bağlı tasarruf Tasarruf= ölümden sonra hüküm ifade edecek emirler, karalar. Ölüme bağlı kazandıra mı yoksa sağlararası kazandırma mı sayılacağı tartışmalı olan kazandırmalar bakımından uygulanacak hükümler net değildir. Bir işlemin sağlararası mı yoksa ölüme bağlı işlem mi olduğu hususunda dikkate alınacak ölçülerle ilgili farklı görüşler mevcuttur. En önemli kıstas tarafların iradesi kıstası: ki taraflı hukuki işlemlerde tarafları iradeleri esas alınmalıdır. Taraf sağlığında malvarlığından mı yoksa öldükten sonra terekeden mi çıkmasını istiyor? Zaman kıstası: Sonuçlar hangi anda ortaya çıkacaktır ona bakılır.

33 Ölüme bağlı bağışlama Ölüme bağlı bağışlama ile ölüme bağı tasarruf karıştırılmamalıdır. Yerine getirilmesi bağışlayanın ölümüne bağlı olan bağışlamada, vasiyete ilişkin hükümler uygulanır(BK m. 290/II) Sağlararası olup, ölüme bağlı tasarrufun hükümleri uygulanır. Bunun sonucu, şekil, ehliyet, temsil yasağı ve saklı pay ile ilgili hükümler uygulanması gerekir.

34 Örnek M’nin geride oğlu O kalmış, dostlarından D , B’ye ise lira vasiyet etmiştir. Toplam tereke mevcudu ’dir. O’nun saklı payı ’dir Ölüme bağlı tasarruf = saklı pay ihlal edilmiştir. Tenkis talebi: D’ye /3 = 10000 B’ye /3 = 15000