DURMUŞALİ TOKSOY İLKOKULU REHBERLİK SERVİSİ

... konulu sunumlar: "DURMUŞALİ TOKSOY İLKOKULU REHBERLİK SERVİSİ"— Sunum transkripti:

1 DURMUŞALİ TOKSOY İLKOKULU REHBERLİK SERVİSİ
1

2 AKRAN ZORBALIĞI NEDİR? “ Bir ya da bir grup insanın kasıtlı olarak tekrarlayan bir biçimde diğer bir kişiye ya da bir gruba karşı acı vermek, korkutmak, sindirmek ya da yıldırmak amacıyla yapılan davranışların tümü olarak” tanımlanabilir. Akran baskısı, gücü elinde bulunduran bireylerin, kendi kazanç ve çıkarları için, karşı koyacak gücü olmayanlara karşı fiziksel, psikolojik, sosyal veya sözel düzlemde gerçekleştirdikleri, mağdura stres ve acı veren ve tekrarlanma özelliği gösteren saldırılardır. 2

3 BİR EYLEMİN ZORBALIK OLARAK TANIMLANABİLMESİ İÇİN ÜÇ TEMEL ÖLÇÜTÜN OLMASI GEREKMEKTEDİR
Kasıtlı olarak zarar verme amacı güden saldırgan davranışlar olması, Süreklilik özelliği taşıması, bir başka deyişle zorbanın bu tür eylemleri bir kez değil devamlı olarak yapması, Zorba ve kurban arasında fiziksel ya da psikolojik güç dengesizliğinin olması; zorbaca eyleme uğrayan kurbanın, zorbaya karşı kendisini çaresiz ve savunamayacak durumda hissetmesi gerekir. 3

4 ZORBALIK TÜRLERİ Fiziksel Saldırı: itme, vurma, eşyalarına zarar verme, eşyalarını izinsiz olarak alma, çalma gibi fiziksel nitelikli davranışlar yoluyla ortaya konulan istismarı ifade etmektedir. Sözel Saldırı: tehdit etme, alay etme, hakaret etme, olumsuz isimler takma gibi sözel ifadeler yoluyla ortaya konulan istismarı ifade etmektedir. Sosyal Saldırı: çocuğun sosyal ilişkilerinin saldırgan tarafından kasıtlı olarak bozulduğu durumları kapsamaktadır. 4

5 ZORBACA DAVRANIŞLARIN BİÇİMLERİ
Davranış kategorileri Endişe edilmesi gereken davranışlar Ciddiyetle endişelenilmesi gereken davranışlar Fiziksel saldırganlık İtme Dürtme Vurma Tükürme Tekmeleme Silahla tehdit etme Mala zarar verme Hırsızlık Sözel saldırganlık Alay etme İsim takma Kötü bakma Sataşma Telefonla korkutma Ait kimliğiyle, cinsel eğilimleriyle alay etme Başkasını tehlikeli işlere cesaretlendirme Mala karşı sözel tehdit oluşturma(çalmakla kırmakta tehdit etme vb) Sözel olarak şiddet tehdidi oluşturmak ve başkasının bedenine zarar vermesini dayatmak Baskı kurma Haraç alma Sosyal yalıtım Dedikodu yayma Utandırma Diğer öğrencilerin ona aptalmış gibi bakmasını sağlama önünde küçük düşürme Kötü niyetli söylentiler yayma Hakkında söylenti yayma Gruptan dışlama Kine kışkırtma Irkçı, cinsiyet ayrımcı yalıtım Diğerlerinin suçlamasını sağlamak Toplum 5

6 ARAŞTIRMALARA GÖRE Çocukların % 10’u mağdur, % 5’i zorbadır.
Her yedi öğrenciden biri belli bir süre kurban veya zorba olarak bu deneyimi yaşamaktadır. Küçük yaşta ve bedence daha zayıf öğrenciler daha sıklıkla buna maruz kalmaktadır. 6

7 ARAŞTIRMALARA GÖRE Zorbalık gelişimsel bir risk faktörü olarak görülmektedir 14 yaşına kadar çocukların kendilerine uygulanan davranışın zorbalık olduğunu ayırt edemedikleri tespit edilmiştir. Kimi araştırmalar da yaşla birlikte zorbalığın değil, zorbalığa maruz kalmaya ilişkin bildirim oranının azaldığı belirtilmektedirler. 7

8 ARAŞTIRMALARA GÖRE Okul zorbalığı yapan ve zorbalığa uğrayan öğrencilerin büyük bir bölümünü erkek çocukları oluşturmaktadır. Erkek öğrenciler diğer erkek öğrenciler tarafından genellikle dövülme, itilme, tekmelenme gibi fiziksel zorbalığa maruz kalmaktadırlar. Kız öğrenciler ise hem erkek hem de kız öğrenciler tarafından isim takma, dalga geçme, alay etme, söylenti çıkarma gibi sözel zorbalığa maruz kalmaktadırlar ve sosyal olarak dışlanmaktadırlar. 8

9 ARAŞTIRMALARA GÖRE Kız öğrenciler zorbalık eylemlerinden daha fazla etkilenmekte ve yaşamlarının sonraki dönemlerinde duygusal gelişimleri daha olumsuz etkilenmektedir. Zorbalığa uğrayan kızlar bunları ailesine ve en yakın arkadaşlarına anlatabilmelerine karşın erkekler bunları kimseyle paylaşmamaktadırlar. 9

10 OKUL ZORBALIĞI Bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden daha güçsüz öğrencileri kasıtlı ve sürekli rahatsız etmesiyle sonuçlanan ve kurbanın kendisini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türüdür (Pişkin, 2002). 10

11 ZORBALIK NERELERDE OLUR?
Sınıfta Koridorda Okul çevresinde Oyun alanında Servislerde İletişim araçlarında Aynı mahallede 11

12 ZORBALIK OLAYLARINA KARIŞAN ÖĞRENCİLER VE ÖZELLİKLERİ
Zorbalar Kurbanlar Hem zorba hem de kurban olanlar Seyirciler 12

13 ZORBALIK OLAYLARINA KARIŞAN ÖĞRENCİLER VE ÖZELLİKLERİ
Zorbalar: Kendilerinden daha güçsüz olan öğrencilere zorbaca davrananlar. Kurbanlar: Kendilerinden daha güçlü öğrencilerin zorbalıklarına uğrayanlar. Hem zorba hem de kurban olanlar: Zaman zaman zorbalık yapan, bazen de başkalarının zorbalığına uğrayanlar. Seyirciler, dört ayrı tipte sınıflandırılmıştır; Pekiştiriciler Pasif izleyiciler Asistan tip katılımcılar Savunucular 13

14 AKRAN BASKISI UYGULAYAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ (ZORBALAR)
Saldırgandırlar, çabuk öfkelenirler, kin tutarlar Hakimiyet ve baskı kurmaya güçlü ihtiyaçları vardır Kurbanlarından daha güçlüdürler, otokontrolleri daha düşüktür Özsaygıları düşüktür ve empati yapma yetenekleri yok denecek kadar azdır Kendilerine bakışları olumludur Madde kullanımına ve küfürlü konuşmaya meyillidirler Psikiyatrik problemler yaşarlar, mutlu değillerdir Otoriter ebeveynlere sahiptirler, sorunlu aile ve çevreden gelirler Okulu sevmezler, okul ve ders başarıları düşüktür, okul uyumları zayıftır Kurallara uymazlar, disiplin anlayışı gelişmemiştir ve engellenmeye karşı toleransları düşüktür. Aileleri, çok sıkı veya çok gevşek disiplin uygulamıştır. 14

15 AKRAN BASKISINA UĞRAYAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ (KURBANLAR)
Kendine güvenleri zayıftır ve kaygılıdırlar ayrıca hassas ve sessizdirler. Arkadaş edinmede zorlanırlar. Fiziksel olarak zorbalardan daha zayıf ve cılızdırlar, Genellikle ağlama ve geri çekilme şeklinde tepkiler verirler, özsaygıları düşüktür. Diğer öğrencilere göre daha duyarlı ve alıngandırlar. Kendilerini başarısız ve utangaç olarak algılarlar. İletişim başlatmakta diğer çocuklardan zayıftırlar. Üçte ikisi pasif ve itaatkardırlar. Diğer çocuklardan daha az popülerdirler ve sosyal yönleri de zayıftır. Yeterince fırsat vermeyen, daha az sorumluluk veren ve daha az destekleyen ailelere sahiptirler. İlgisiz aileden gelirler. Okula yönelik ilgileri ve ders başarıları düşüktür. 15

16 HEM HEDEF OLAN, HEM DE UYGULAYAN ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ
Diğer çocuklara göre daha fazla oranda duygusal stres içindedirler. Diğer çocuklara göre daha düşük benlik saygısına sahiptirler. Diğer çocuklara göre çok daha fazla oranda arkadaşları tarafından reddedilmektedirler. Bu çocuklar genellikle derslerde dikkatlerini toplamakta güçlük çekmektedirler ve akademik başarıları da düşüktür. Bu çocuklarda, kullandıkları başa çıkma stratejileri ile ilişkili intihar riski, madde kullanımı, risk alma daha yaygındır. İntihar fikri, risk alma ve uyuşturucu kullanımı diğer çocuklara göre daha yüksek oranda görülmektedir. 16

17 ÇOCUKLAR NEDEN ZORBALIK DAVRANIŞLARI SERGİLERLER?
17

18 AİLESEL NEDENLER Ebeveynlerinin sözel ve fiziksel saldırı, ad takma gibi davranışlarını model alarak akranlarıyla ilişkilerinde bu model çerçevesinde davranabilmektedirler. Ailenin büyüklüğü, Kardeşlerin ve ebeveynlerin yaşları, Anne-baba tutumları (annenin aşırı koruyucu davranışları, babadan görülen şevkat eksikliği) Parçalanmış aileden gelme, Evdeki maddi problemler, Ebeveynlerin evlilik çatışmaları Aile içindeki sağlık problemleri gibi etkenlerin tümü akran istismarında önemli faktörler olarak görülmektedir. 18

19 OKULA AİT NEDENLER Okullarda meydana gelen akran baskısı olaylarını iyi anlayabilmek için istismarın okulun hangi bölgelerinde yaygın olarak meydana geldiğini saptamak önemlidir. Ülkemizde ise öğrencilerinin en fazla sınıfta istismara uğradıkları, bunu koridor ve okul dışındaki yerler ile oyun alanının izlediği belirtilmektedir. Okul ortamında, özellikle oyun alanları, okul bahçesi ve okul yolundaki yetersiz denetimler. denetim akran istismarı sorunlarının artmasına neden olabilir. 19

20 ZORBALIĞIN BELİRTİLERİ
Okula gitmede isteksizlik veya reddetmek Sabahları hasta olduğunu söylemek Okuldan kaçmak Derslerinin zayıf olması İçine kapanma, kekelemeye başlama, özgüven kaybı Ağlayarak uyuma, kabus görme Para istemeye veya çalmaya başlama(kendisini sıkıştıran kişiye vermek için) Ne olduğunu anlatmada isteksizlik Vücudunda sebebini açıklamadığı morluk, kesik ve çizikler Başka çocuk ve kardeşine karşı istismar davranışında bulunmak. 20

21 ZORBALIĞA İLİŞKİN YANLIŞ ALGI, İNANÇ VE DÜŞÜNCELER…
Öğrenciler arasındaki zorbalık olayları büyütülecek kadar ciddi değildir. Bizim okulda zorbalık yoktur. Zorbalık büyüme ve gelişmenin doğal bir parçasıdır. Başkalarını kızdırmak bazen eğlencelidir. Zorbalık yapıldığında bunu yetişkinlere anlatmak ispiyonculuktur. 21

22 ZORBALIĞA İLİŞKİN YANLIŞ ALGI, İNANÇ VE DÜŞÜNCELER…
Zorbaca davranışlar aslında çocuklar arasında yapılan masum şakalardır. Zorbalık yapanları görmezden gelirseniz sizi bırakırlar. Bir zorba ile baş etmenin en iyi yolu onunla kavga etmek ve intikam almaktır. Kurbanların çoğu zorbaları kışkırttıklarından zorbalığa uğrarlar. 22

23 ZORBALIĞA İLİŞKİN YANLIŞ ALGI, İNANÇ VE DÜŞÜNCELER…
Küçükken zorbalık yapanlar, büyüyünce olgunlaşırlar. Zorbalığa uğrayan öğrenciler yetişkinlerden yardım istememeli, sorunu kendi başına çözmelidir. Birine lakap takmak zorbalık sayılmaz. Bazı öğrenciler zorbalığı hak ederler. Sadece erkekler zorbalık yapar. 23

24 ZORBALIK DAVRANIŞININ SONUÇLARI
Zorbalık Davranışı Gösteren Çocuklar Yardım edilmezse ileriki yıllarda da başkalarının üzerindeki güçlerini kötüye kullanmaya devam eder ve başkaları için bir tehdit oluşturabilirler. Soyutlanabilir ve yalnız kalabilirler. Başkalarıyla işbirliğinin yarattığı mutluluk, manevi tatmin gibi olumlu duygulardan yoksun kalabilirler. 24

25 ZORBALIK DAVRANIŞININ SONUÇLARI
Davranışa Maruz Kalan Çocuklar Benlik saygısını yitirirler ve bunu geri kazanmak yıllarca sürebilir. Kendine ve diğerlerine olan güvenini yitirebilirler. Arkadaşlarından soyutlanabilir ve yalnız kalabilirler. Depresyona girebilirler. Devamsızlığı artabilir ya da okulu terk edebilirler. Öfkesini başka çocuklara yönlendirebilirler. 25

26 ZORBALIK DAVRANIŞININ SONUÇLARI
Zorbalık Davranışlarına Şahit Olan Çocuklar Kendilerini güvende hissetmeyebilirler. Kendilerini savunmak için sürekli tetik içinde bekleyebilirler. Etraflarında olup biten şiddet davranışlarından dolayı mutsuzluk, üzüntü, korku, umutsuzluk gibi olumsuz duygulara sahip olabilirler. 26

27 ZORBALIK DAVRANIŞLARINA MARUZ KALMA OLASILIĞI YÜKSEK OLAN ÇOCUKLAR
Pasif ve içine kapanık, “Hayır” deme, uygun kişiden yardım isteme, kendini savunabilme gibi sosyal becerilerden yoksun olan, Ürkek, kaygılı ya da girişken olmayan Genellikle fazla arkadaşı olmayan Duygusal olarak çabuk dağılabilen çocuklar 27

28 ZORBALIK DAVRANIŞLARINA MARUZ KALMA OLASILIĞI DÜŞÜK OLAN ÇOCUKLAR
Sosyal, iletişim ve çatışma çözme becerileri gelişmiş, Uzlaşabilen ve alternatif çözümler sunabilen, İnsanların duygularının farkında olan, Çatışmaları çözmede ve diğer çocukların yardım almalarında aktif rol üstlenebilen çocuklar 28

29 AİLELER NE YAPABİLİR? 29

30 ZORBALIK ORTAYA ÇIKMADAN ÖNCE …
Çocuklarınızın diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularınızı, çocuklarınıza yansıtmaktan kaçının. Çocuklarınızla daha fazla ortak zaman geçirin, onları dinleyin ve çocuklarınızla iyi ilişkiler kurun. Çocuklarınızın telefonda veya internet üzerinden kimlerle arkadaşlık yaptığını takip edin. Çocuğunuzun arkadaş çevresinde ya da size karşı davranışlarında değişiklik olup olmadığı konusunda dikkatli ve duyarlı olun. 30

31 ZORBALIK ORTAYA ÇIKMADAN ÖNCE …
Zaman zaman çocuklarınıza kendisini üzen veya kızdıran arkadaşları olup olmadığını ve bu durumun nasıl olduğunu sorun. Böylece çocuklarınızın zorbalığa kurban veya zorba olarak katılmasını önleyebilirsiniz. 31

32 ZORBALIK ORTAYA ÇIKMADAN ÖNCE …
Çocuklarınızın kimlerle vakit geçirdiğini öğrenme ve beğenmediğiniz arkadaşlarıyla iletişimlerini kesmeleri yönündeki müdahalenizi aşırıya kaçmadan yapın. Dozajı kaçan yönlendirmelerin çocukları olumsuz akran gruplarına yaklaştırabileceğini unutmayın. 32

33 ÇOCUĞUNUZ ZORBALIK OLAYINA KARIŞMIŞSA …
Öncelikle çocuğunuzu dikkatle dinleyin. Çocuğunuza nasıl yardım edebileceğiniz üzerinde düşünün ve okul ile işbirliği yapın. Olanak varsa okul dışındaki uzmanlardan da destek alarak çözüm üretmede işbirlikçi yaklaşımları kullanın. Zorba veya kurban olan öğrencilerin ailelerinin çocuklarıyla empati kurması ve durumu tartışmak yerine çocuklarının duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışması oldukça önemlidir. 33

34 ÇOCUĞUNUZ ZORBALIK OLAYINA KARIŞMIŞSA …
Çocuğunuz zorbalık yapıyorsa, ona bu davranışının nedenini sorun ve sonuçlarını anlatın. Zorbaca davranışların asla kabul edilmeyeceğini net bir biçimde ifade edin ve bazı ayrıcalıklarına son verin. Sorunu öğrendiğinizde sakin kalmaya ve durumu daha da güçleştirecek tutumlar sergilememeye çalışın. 34

35 ÇOCUĞUNUZ ZORBALIK OLAYINA KARIŞMIŞSA …
Çocuklarınızın rol yapmasını sağlayarak olayı tekrar canlandırmasını isteyin ve olay hakkında konuşmasını teşvik edin. Böylece çocuğunuzun kendini suçlama tutumunu azaltmada etkili olabilirsiniz. Çocuğunuzla yaşadığı olay karşısında ne hissettiği konusunda sevecen bir biçimde konuşun ve çocuğunuza bu tür durumlarda yetişkinlerden yardım istemeyi öğretin. Onu kavgaya karşılık vermemesi gerektiği konusunda ikna edin. 35

36 ÇOCUĞUNUZ ZORBALIK OLAYINA KARIŞMIŞSA …
Başka ebeveynlerle ve öğretmenlerle (eğer çocuk da istiyorsa veya aile çocuğunun kendini daha iyi hissedeceğini düşünüyorsa) konuşarak ortak çözüm yollar belirlemeye çalışın. Ancak çocuğunuzu bunun için zorlamamalısınız ve hazır olduğundan emin olduğunuzda bu çözüme başvurmalısınız. 36

37 Eleştiriler çocuğun kendini daha da kötü hissetmesine neden olacaktır.
Ailelerin çocuklarının düşünceleri, duyguları ya da sosyal tercihleri hakkında yargılayıcı olamaması gerekmektedir. Eleştiriler çocuğun kendini daha da kötü hissetmesine neden olacaktır. Ailelerin her davranışından önce kendisine “Ona nasıl yardımcı olabilirim?” diye sorması sorunun çözümü açısından etkilidir… 37

38 ÇOCUĞUNUZ ZORBALIK OLAYINA TANIK OLMUŞSA
Bir yetişkine haber vermesi gerektiğini söyleyin ve çocuğunuza zorbalığa maruz kalan kişiye iyi davranması gerektiğini anlatın. Ona asla bir zorbayı desteklememesi gerektiğini ve böyle bir davranışın onaylanmayacağını anlatın. 38

39 TEŞEKKÜRLER 39