İSKENDERUN KAYMAKAMLIĞI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

... konulu sunumlar: "İSKENDERUN KAYMAKAMLIĞI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ"— Sunum transkripti:

1 İSKENDERUN KAYMAKAMLIĞI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
MADDE KULLANIMI VE BAĞIMLILIĞI T.C. İSKENDERUN KAYMAKAMLIĞI İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ÖĞRETMENLER İÇİN MADDE BAĞIMLILIĞI EĞİTİMİ 1

2 BAĞIMLILIK NEDİR? Madde Bağımlılığı nedir?
Kimler Risk Grubunda yer almaktadır? Sigara, alkol ve uyuşturucuya alışma nedenleri nelerdir? Nasıl Önlenir? Öğretmenler ve Anne-Babalar, Gençlere nasıl yaklaşmalı?

3 Kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanımına devam etmesi,
kullandığı maddeyi uzun süre bırakamaması, sürekli madde arayışı içinde olması, kullandığı maddenin dozunu giderek arttırması ile karakterize edilen bir tablodur. BAĞIMLILIK 3

4 BAĞIMLILIĞIN NEDENLERİ???
Biyolojik nedenler Sosyo-ekonomik Bireysel faktörler

5 BİYOLOJİK NEDENLER Genetik yatkınlık:Bağımlılıkta en büyük risk faktörü ebeveynlerden birinin ya da ikisinin bağımlı olmasıdır. Örneğin; Alkol bağımlılarının çocuklarında da alkol bağımlılığı görülme sıklığı 4-5 ka daha fazladır Tolerans Gelişimi: Toleransı önlemek için kullanıcılar giderek artan dozlarda madde almaya başlarlar Bağımlılık Yapan Maddeyi Kullanmak İçin Duyulan Arzu (Craving): Dürtüler organizmadan köken alan gerçekleşmek için sürekli baskı uygulayarak derhal tatmin isteyen gereksinimlerdir. Dürtüler, madde bağımlılığı olan kimseye hemen doyum sağlamak için sürekli baskı uygular.

6 Kaotik ve stresli aile yapısı Arkadaş çevresi
SOSYO-EKONOMİK NEDENLER Kaotik ve stresli aile yapısı Arkadaş çevresi Bağımlı ile aynı ortamda yaşamak(1. derecede akrabalarında alkol bağımlılığı olanların bağımlı olma riski 7 kat daha fazladır) Sosyal değerlere yabancılık Tutarsız ve ya disiplinli olmayan aile Alkol veya maddenin sosyal ilişkileri kolaylaştırdığı algısı, İlk kullanımda bağımlılık yapmayacağı beklentisi, Yetersiz bilgilendirme ve eğitim

7 Bireysel başetmede yetersizlik Sosyal ve kültürel değerlere yabancılık
BİREYSEL FAKTÖRLER Öz değerlilik Kişilik yapısı(anti-sosyal kişilik%30,mükemmelliyetçilik, sosyal fobi(alkol b.%19, madde bağ%13) Davranış bozukluğu Bireysel başetmede yetersizlik Sosyal ve kültürel değerlere yabancılık Yasalara karşı koymak Heyecan arayışı Toplum dışına itilmek

8 Bağımlılık Sürecini Belirleyici Etmenler
4. Temin edilebilirlik 5. Akran grubu 6. Aile 7. Ulaşılabilirlik 8. Toplumsal Çevrenin kültürel özellikleri (ödülleyici veya caydırıcı etki) Kullanan kişinin yapısal özellikleri (Kişilik bozuklukları alkol bağ, ALKOL BAĞ.KİŞ. boz. Yol açar A.B. %81 k.b görülür Dürtüsellik , A.S.K.B olanlarda %79 A.S.K.B olmayanlarda %30) 2. Yenilik-heyecan arama 3. Risk alma 8

9 MADDE ; Tıbbi amaçlar dışında kullanılması neticesinde, belirli dozda alındığı zaman; Kişinin sinir sistemi üzerine etki ederek, Akli, fiziki ve psikolojik dengesini bozan, Alışkanlık ve Bağımlılık yapan, Toplum içerisinde iktisadi ve sosyal çöküntü meydana getiren, Kanunlarca kullanılması, bulundurulması, taşınması ve satışı yasak olan maddelere; “UYUŞTURUCU MADDE” denir.

10 Sigara ABD’de yılda kişi sigara kullanımı nedeniyle yaşamını kaybetmektedir. Sigaranın neden olduğu hastalıklar: Kalp damarlarında tıkanıklık, Bronşların daralması sonucu akciğer rahatsızlıkları, Beyin damarlarında tıkanma ve buna bağlı felç, Ayak ve bacak damarlarında tıkanma, Bağımlılığı çok güçlüdür. Bırakmak çok zordur. Yağ dokusunda biriktiğinden sigara bırakıldıktan sonra da vücuttan atılması çok uzun sürer. Dünyada her 10 saniyede bir insan tütün kullanımı sonucu ölmektedir.

11 Sigara Sigara içenlerde; Gebelikte sigara ya da tütün kullanımı;
Akciğer kanseri olma riski 22 kat, Mesane kanseri riski iki kat, Bronşit riski 10 kat, Kalp hastası olma olasılığı 3 kat daha fazladır. Gebelikte sigara ya da tütün kullanımı; Erken doğuma Bebek ölümüne Düşük doğum ağırlığına neden olmaktadır. Sigara içenlerde içmeyenlere göre esrar kullanma riski 8 kat fazladır. 90’lı yıllarda tütün ve türevlerinin 3 milyon insanın ölümüne yol açtığı ve bu sayının giderek artacağı tespit edilmiştir. Şu anki kullanım durumu değişmezse bu rakamlar 2020’de 10 milyona varacak ve ölümlerin %70’i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelecektir.

12 Alkolün Etkileri Bağımlılık, Midede gastrit ve ülser,
Karaciğerde büyüme, yağlanma ve siroz, Bağırsaklarda vitamin emiliminin azalması ve beslenme bozuklukları, Sinir hücrelerinde hasar ve felç, Kas güçsüzlüğü ve Bunama Alkolün yarattığı fiziksel sorunlar: Gastrit, ülser gibi mide ve bağırsak sorunları Yutak borusu hastalıkları Pankreas iltihabı Karaciğerde yağlanma, hepatit, siroz Beslenme bozuklukları (vitamin eksiklikleri) Kansızlık Bağışıklık sisteminin baskılanması Sinir sistemi hastalıkları, bunama

13 Esrar Kahverengi, preslenmiş tabakalar halinde satılır.
Ot, joint, marihuana, gubar gibi isimlerle anılır ve sigara gibi içilir. Gevşeme, rahatlama, görme ve duyma duyularında artış, reflekslerde bozukluk ve dikkat dağınıklığına yol açar. Akciğer kanseri, bronşit ve unutkanlığa sebep olur. Bağımlılık yapar Genellikle diğer uyuşturuculara geçiş maddesidir. Genellikle ilk denenen yasa dışı uyuşturucu madde esrardır. Eroin, kokain gibi diğer bağımlılık yapan maddelere geçişe neden olabilir. Tıpkı sigara gibi yağ dokusunda birikir Sigaranın beden üstündeki olumsuz etkileri esrar için de geçerlidir. 412 ayrı kimyasal madde içerir. Bağımlılık potansiyeli vardır.

14 Uçucu Maddeler Tiner, bali gibi maddeler.
Çakmak gazı, kuru temizlemede kullanılan maddeler, benzin, Tipp-ex, uhu, oje gibi maddeler. Ciddi bir sarhoşluk, denge bozukluğu, yürüme güçlüğüne neden olabilirler. Baş ağrısı, bulantı, kusma, tıkanma ve boğulma, ani ölümler meydana gelebilir. Dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü, kavrama yeteneğinde bozulma gibi olumsuz etkileri vardır. Beyinin yapısını değiştirirler. İlk denemede bile boğulmaya ve kanamaya bağlı olarak ölüme neden olabilir. Madde etkisinde kişi agresif, öfkeli, saldırgan olabilir. Hafıza kaybı, konuşma bozukluğu gibi ciddi zihinsel tahribatlara yol açabilir. Genel yargının aksine, uçucu maddeler sadece sokak çocukları tarafından kullanılmazlar. Elde etmek ucuz ve kolay olduğundan yaygın olarak kullanılmaktadırlar.

15 Ecstasy Tablet ya da kapsüller halinde satılır. Üstünde kuş, fil, gülen surat, Mitsubishi amblemi gibi resimler vardır. Ex, İx, kanat, uçuş, balık gibi sokak adları vardır. Enerji artışı, canlılık, algıda artış, karşı cinse yakınlık hissi ortaya çıkar. Koordinasyon bozukluğu, vücut ısısında artış, kan basıncında artış, böbreklerde hasar, kalp ritminde bozukluğa neden olur. Ölüm vakaları genellikle yüksek ateş ve aşırı sıvı kaybından olmaktadır. Kişi bir süre sonra onsuz eğlenemediği için bağımlı hale gelir. Parti (club) uyuşturucusudur. Alındığı mekanın özellikleri olan kalabalık ve dans ısı artışını ve su kaybını hızlandırır. Bağımlılık potansiyeli vardır. Kişi bir süre sonra bu maddeyi almadan eğlenemez olur. Kişi aldığı hapın içinde hangi maddelerin olduğunu bilemediğinden zaman zaman ecstasy yerine başka şeyler alma olasılığı yüksektir.

16 Eroin Açık kahverengi renkte, toz halinde satılır
Toz, beyaz, H (eyç) adı verilir. Buruna çekilerek, damardan enjekte ederek (shot), buharını içe çekerek (kaydırma) ve sigara biçiminde (koreks) kullanılabilir. Gevşeme, hareket ve konuşmada yavaşlama, göz bebeklerinde küçülme, yüzde kızarıklık gözlenir. Etkisi 6-8 saatte geçtiği için gün içinde 3-4 kez kullanma zorunluluğu ortaya çıkar. Yüksek dozda alındığında solunum yavaşlar, koma hali başlar ve kişiyi öldürür. Alınmadığı zaman burun akıntısı, halsizlik, uykusuzluk, kas ağrıları ve kramplar görülür. Eroin afyon haşhaşından elde edilir. Alındıktan sonra kişide ağız kuruluğu, mide bulantısı, kusma ve kuvvetli bir kaşınma isteği ortaya çıkar. Konuşmada yavaşlama, dikkat ve bellek bozuklukları görülebilir. Enjektörlerin paylaşılmasından ya da aynı enjektörün tekrar tekrar kullanılmasından ve madde etkisindeyken korunmasız cinsel ilişkiye girmekten dolayı kullanıcılarda HIV virüsü, Hepatit C ve diğer enfeksiyon hastalıkları görülür.

17 İlaç Olarak Kullanılan Ancak Bağımlılık Yapabilecek Maddeler
Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlardır. Diazem, Nervium, Xanax, Tranxilene, Ativan, Rivotril, Akineton, Rohypnol ve Lomotil gibi... Alındıkları zaman rahatlama ve gevşemeye yol açarlar. Reflekslerde zayıflama ve uyku hali belirir. Alkol ile alındıklarında etkileri daha da artar. İlaç, doktor tavsiyesiyle kullanılan tedavi amaçlı kimyasaldır. Belirtilen miktar, süre ve doktor kontrolünde kullanıldığında amacına ulaşır. Bunun dışında kalan kullanımlar kötü kullanımdır. Bu ilaçlar “Roş” ve “Papik” adı ile anılmaktadır. Rohypnol Türkiye’de satılmamaktadır. Sadece yeşil reçeteli haplar değil, öksürük şurupları, kilo verdirme hapları, kas geliştiren ve doping içeren haplar, kas gevşetici spreyler de bağımlılık yapabilir. Akineton akıl hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkilerini gidermek için verilen bir ilaçtır ve bağımlılık yaratan etkisi vardır. Alındıktan sonra vücutta gevşemeye ve uykuya sebep olurlar. Heyecan gideren, sakinleştirici etkiye sahiptirler. Ecstasy, kokain, eroin kullanıcıları tarafından kullandıkları maddelerin etkilerini değiştirmek veya o maddeyi bulmadığı zaman yerine kullanmak suretiyle de alınırlar.

18

19

20 Önleyici ve Risk Yaratan Faktörler
Dinleyici gruba ilk önce “Sizce madde kullanma riskini arttıran faktörler neler olabilir?”sonra da “Peki sizce madde kullanmayı önleyecek etkenler nelerdir?”diye sorun.

21 Bireysel öz geçmiş Aile ve sosyal çevre Psikopatoloji Aile öyküsü
RİSK FAKTÖRLERİ Cinsiyet Erkeklerde Psikopatoloji Bipolar Şizofren Sosyal fobi Panikbozukluğu TSStepkisi Aile öyküsü Erkeklerde Genetik kalıtım Aile ve sosyal çevre Deprivasyon Alternatif pekiştiriciler Maddeye ulaşabilirlik Maliyet Bireysel öz geçmiş Diğer maddelere bağımlılık Madde kullanımının pozitif pekiştirici etkisi Çocukluk çağı travmalarız Kültür Kişilik İçe dönük Risk alma Anti-sosyal kb

22 Risk Yaratan Faktörler
Ruhsal sorunları ya da bağımlılığı olan ebeveynin bulunduğu kaotik aileler, Doğru olmayan yetiştirme yolları, Ebeveyn-çocuk arasında bağlanma ve ilgi eksikliği, Sınıfta aşırı utangaçlık ya da şiddet içeren davranışlar, Okul başarısında düşüş, Sosyal becerilerin zayıf olması, Sapkın davranışlar sergileyen arkadaşlarla “takılma”, Okul, iş, aile ortamlarında uyuşturucu kullanımının onaylanması. Ailede alkol alan veya ruhsal sorunu olan birinin ailedeki sağlıklı iletişimi bozarak dengesizliğe sürüklemesi, Tutarsız, aşırı kontrolcü, yada aşırı ilgisiz aile tutumları, Şiddet içeren davranışların sık olması, Düzenli ders çalışmanın olmaması sonucu okuldaki başarısının düşmesi, Bir arkadaş grubuna girme, “hayır” diyebilme, sorunlarla başa çıkabilme gibi sosyal becerilerin yokluğu, Başkalarını rahatsız etmek, canını yakmak, zor kullanarak istediklerini elde etmek gibi davranışlar sergileyen kişilerle arkadaşlık etme, Gazete ve televizyonlarda bilinçsizce gösterilen ve uyuşturucuyu onaylar tarzdaki haberler çocukların kafasını karıştırdığından risk faktörleri olarak sayılmaktadır.

23 Önleyici Faktörler Güçlü ve pozitif aile bağları,
Ebeveynlerin çocuklarının yaşamlarına ilgili olmaları, Ebeveynlerin çocuklarının arkadaşlarından ve neler yaptıklarından haberdar olması, Aile içi kuralların açık olması ve herkesin bunlara uyması, Okulda başarılı olma; okul, kulüpler gibi kurumlarla kurulmuş güçlü bir bağ, Uyuşturucu kullanımı ile ilgili doğru bilgilenme. İnançlar (Müslüman, Musevi, Hıristiyan) Aile üyelerinin birbirlerini yargılamadan, sözlerini bitirinceye kadar dinlemeleri, sorun yaşadığında birbirlerine destek olmaları (sorunu kişinin adına çözmek değil!), günlerini nasıl geçirdiklerini paylaşarak yaşamlarına ortak etmeleri güçlü ve pozitif aile bağlarını destekler. Anne-babaların çocuklarına maddelerin etkileriyle ilgili doğru bilgiler aktarmaları gerektiğinden ilk önce kendileri bilgilenmelidir. Çocuklarının maddeler hakkındaki düşüncelerini öğrenmek ve onları bilgilendirmek için uygun zaman ve ortamlar yaratmalılar. Konuşmalar asla bir veya iki defa ile sınırlı kalmamalı. Okuldaki ya da çeşitli dernek ve vakıflarla bağlantılı faaliyetlere katılmalarına destek olunmalıdır.

24 BAĞIMLILIK, ZOR DA OLSA TEDAVİSİ MÜMKÜN OLAN BİR DURUMDUR.
BAĞIMLILIK TEDAVİSİ BAĞIMLILIK, ZOR DA OLSA TEDAVİSİ MÜMKÜN OLAN BİR DURUMDUR.

25 Sigaraya başlama nedenleri...
Büyümenin bir sembolü olarak görülmesi Reklam ve filmlerin özendirici etkisi Kız çocuklarında erkeksi olma hevesi Meydan okuma tarzı Arkadaş grubuna ayak uydurma çabası Televizyon ve reklamlarda popüler kişilerin sigara kullandığının gösterilmesi “onlar gibi olmak” isteyen gençler tarafından taklit edilmektedirler. Kız çocukları sigarayı daha erkeksi ve bağımsız gözükmek amacıyla deneyebilmektedir. Sigara kullanan arkadaş gruplarındaki baskıya dayanamama ve “onlardan biri olma/gruba ait olma” isteğiyle sigara denemeye başlayabiliyorlar ve sonra sürekli kullanıcı haline geliyorlar. Aileden, filmlerden ya da arkadaşlardan alkol, kahve, çay ile sigara içmenin daha keyif verici olduğu izlenimini edinip daha fazla haz almak için başlayabiliyorlar.

26 Madde kullanmaya başlama nedenleri
Akran etkisi Merak Sorunlara çözüm aramak Sorunlardan kaçmak Beğeni toplamak Eğlenmek Bu alanda yapılan çalışmalarda kişinin madde kullanmaya başlamasının başta gelen nedeninin merak olduğu belirlenmiştir. Bunu sorunlardan kaçmak ya da onların üstesinden gelme isteği ile madde kullanmak takip etmiştir. Özellikle ergenler (arkadaşlıklar ve gruplar büyük önem kazandığından); arkadaşlarının beğenisini kazanmak, onların dikkatini çekmek ve eğlenmek için madde kullanmaya başlayabiliyorlar. Hedonistik bakış açısı (hazcılık).

27 Bağımlılık süreci “Belki kullanabilirim” “Korku ve merak”
“Bir kereden bir şey olmaz” “Bıraktım, bir daha başlamam” “Bir daha asla!” “Artık bırakacağım” Kişi önce maddeye karşı merak duyar. Kullansam acaba neler olur diye merak eder ama aynı zamanda maddenin etkilerinden korkar. Merak korkuyu yener ve kişi “Bir kereden bir şey olmaz” diyerek kullanmaya başlar. Bundan sonraki her kullanışı son kullanışı olacaktır ama beklenen son hiç gelmez. Bağımlı olduğunu inkar eder ve maddeyi kontrol edebileceğini iddia eder. Kişi dibe vurduğunda artık bırakmak zorunda olduğunu anlar. Bir süre temiz kalır. Fakat kişi kendine güven kazandıkça madde ile ilgili sıkıntılarını unutacak ve tekrar “bir kere” deneyecektir. Bir kere denemekle kalmayıp kullanımı eskisi gibi olacaktır (“Battı balık yan gider” mantığıyla). Böylece bağımlılık bir kısır döngü haline gelecektir. “Ben bağımlı olmam” “Bırakmak zorundayım!” “İstersem bırakırım” “Bu meret bırakılmaz ki!”

28 Bağımlı kişide... Madde kullanımını kontrol etmekte güçlük çekme,
Giderek kullanılan maddenin dozunun artırma, Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam etme, Aile, iş ve çevre ilişkilerinde bozulma, Başarısız bırakma girişimleri, Bıraktığı zaman ruhsal ya da fiziksel yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması (huzursuzluk, uykusuzluk vb) gözlenebilir. Kişi bir kadeh içip masadan kalkmayı hedeflerken kullanımını kontrol edemediğinden bir şişeyi bitirip kalkar. Vücut alınan maddeye tolerans geliştirdiğinden (alıştığından) aynı etkiyi elde edebilmek için zaman içinde alınan miktarın arttırılması gerekir. Okul başarısı, arkadaşlık ilişkileri ya da sağlığı olumsuz yönde etkilense bile madde kullanmaya devam eder. Zamanının çoğunu madde arayarak ya da kullanarak geçirdiğinden aile, arkadaş ya da işe ayıracak vakit yoktur. Kullanımı saklamak için bu kişilerden kaçınması gerekir. Kendi kendine bırakmayı deneyip başarısız olurlar. Madde alımını bıraktığında ya da miktarı azalttığında kullandığı maddenin yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Yoksunluk döneminde madde alma isteği çok güçlüdür.

29 Madde kullanan kişiyi öğretmen nasıl anlar?
Dikkati yoğunlaştırmada güçlük çeker. Sözel iletişiminde farklılaşma gözlenebilir. Hafif uykulu, halsiz ve yorgun gözükebilirler. Daha sinirli olabilirler. Okula devamı azalmaya, başarısı düşmeye başlar. Kendisine olan özeni azalabilir, çevre ve arkadaşlar eski önemlerini yitirebilirler. Okuldaki arkadaş grubu değişebilir. En kesin yöntem kan ve idrar testleridir. Devamsızlığın artması ya da notların belirgin biçimde düşmesinin bir nedeni de kişinin madde kullanmaya başlaması olabilir. Giyimine, görünüşüne özenmemesi, hareketlerinde yavaşlama ve sürekli yorgun olması, derste uyuklamaya başlaması ya da aşırı sinirli olması, arkadaş ve öğretmenleriyle daha sık kavga etmesi ipucu niteliği taşımaktadır. Çocukların ne gibi arkadaş gruplarında yer aldığını bilmek, grupların davranış kalıplarından haberdar olmak ipucu verebilir.

30 Öğrencilerin madde kullanmaya başlamasını önlemek için neler yapabilirsiniz?
Madde kullanımını önlemek için neler yapabileceklerini dinleyici gruba sorun.

31 Rolünüzü “iyi” oynayıp, “model” olabilirsiniz...
Öğretmen Eş Anne Baba Çocuk Mesleğiniz öğretmenlik, ama siz aynı zamanda anne/baba, eş ve kendi anne-babanızın çocuğusunuz. Maddelerle ilgili bilgilendirme yaparken öğretmenlik rolünüz kadar diğer rollerinizi de hatırlamanız önemlidir.

32 Örnek olun “Sigara zararlıdır çocuklar!”
Okul içinde, sigara kullanımınızı sınırlayın. Özellikle küçük yaştaki öğrenciler davranışlarınızı örnek alabilir. Unutmayın; herhangi bir maddeye bağımlılık, bir başkasının kullanımını kolaylaştırır. “Sigara zararlıdır çocuklar!”

33 Dinleyin “Anlat, anlat dinliyorum” Onu DİNLEYİN.
Eğer sizinle konuşmak istediği sırada bir işle meşgulseniz işinize ara verin, göz kontağı kurun. Söylediği şeyleri doğru anladığınızdan emin olmak için sorular sorun. Sorular anlattığı şey hakkında daha fazla bilgi edinmek için değil, ona dinlenildiğini hissettirmek için sorulmuş olsun. “Sanırım arkadaşının seni beklememesine çok içerlemişsin” gibi... “Anlat, anlat dinliyorum”

34 Öğrenmesine yardım edin
Öğrenmesine yardım etmek onu bilgilere boğmak anlamına gelmemelidir. Yaşına uygun bilgileri, ihtiyacı olduğu kadar vermek doğru olacaktır. “Şunları oku, gel...”

35 “Hayır” demesini öğretin
Israrlarla başa çıkması için onlara “Hayır” demeyi öğretmeniz gerekli. Önemli olan nokta verdiği kararlarda arkadaş grubunun baskısının nasıl rol oynadığını ve sadece bu baskıya göre karar verdiğinde olumsuz sonuçlar yaşayabileceğini fark etmesidir. Bazı hayali zor durumlar üzerinde konuşup değişik çözüm yolları ve onların sonuçlarının neler olabileceği üzerinde konuşmanız –ancak yorum yapmayıp sadece vurgu yapmanız önemli-faydalı olabilir. “Hayır, teşekkür ederim” birkaç kere tekrarlanması; “Ya başka işim vardı, kusura bakma ya..” bahane uydurma; “Başka sefere belki, sağol” atlatma; “Hayır, sağol; ha bu arada sen o işi bitirdin mi?” konu değiştirme; “Hayır, sağol; ben gitmeliyim, görüşürüz sonra” ortamdan uzaklaşmak gibi yöntemleri denemesini teşvik etmek işinize yarayacaktır.

36 Yargılamayın “Sen zaten hep böylesin”
İstediğiniz gibi davranmadığında bu sizi kızdırabilir; hemen yaptığı davranışla ilgili etiket yapıştırmayın; davranışının başka ne gibi nedenleri olabileceğini düşünün. “Sen zaten hep böylesin”

37 “evladım, bütün dünya biliyor, sen hala...”
Konferans vermeyin “evladım, bütün dünya biliyor, sen hala...” En sevdiğimiz şeylerden biri kendi geçmişimizden bahsetmek: “Evladım, bütün dünya biliyor, sen hala...” Deneyimlerinizi paylaşmanız önemli ancak bunlar nasihat tarzında olduğunda karşınızdaki kişinin iletişim kanalları kapanıyor ve iletişiminiz daha başlamadan bitmiş oluyor.

38 Tehdit etmeyin “Eğer dediğimi yapmazsan...”
“Hele bir dediğimi yapma..” Tehdit o an için sadece onu korkutur; ama etkili olmaz çünkü “tehdit”dir. Söylediğiniz olumsuz sonuç gerçekleşmediğinde yaptığınız her türlü uyarının zamanla ciddiye alınma olasılığı düşer. “Eğer dediğimi yapmazsan...”

39 Sorgulamayın “Kim, nerede, nasıl, niçin, ne zaman, neden...”
Onun hayatı hakkında bilgi sahibi olmanız önemli; ancak bunları öğrenmenin yolu sorgulama, hesap sorma şeklinde olmamalı. Unutmayın niyetiniz “paylaşmak”. Eğer o anda size cevap vermiyorsa “Şu anda konuşmaya çok hazır değilsin; ama istediğin zaman ben seni dinlemeye hazırım” şeklinde karşılık vermeniz kendisiyle ilgilendiğinizi anlamasını sağlayacaktır. Çocuk zaman geçtikçe sizinle iletişim kurmak isteyecektir. “Kim, nerede, nasıl, niçin, ne zaman, neden...”

40 Teşhis koymayın “Bence sen...”
Çocuk bir sorunundan bahsettiğinde hemen etiket koymak yerine onu dinleyin. O anda ne hissediyor, ne yaşamış, neye ihtiyacı var, bunları anlamaya çalışın. “Bence sen...”

41 Ahlak derslerinden kaçının
“Bu yaptığın çok ayıp.” “Bunlar hiç uygun davranışlar değil; ne yapıyorsun sen?” “Büyüklerine saygılı ol!” “Her istediğin olmaz, öğrenemedin mi daha bunu?” Yapılmaması gereken bir şeyi yapmış olsa bile bunu ahlak dersi verir tarzda değil; yaptığının olumsuz sonuçlarını (nelere yol açtığını) ve uyandırdığı duyguları dile getirmeniz yerinde olacaktır. “ “Bunun böyle olması gerek, bu olmazsa olmaz”

42 Emir vermeyin “Ne diyorsam onu yap, soru sorma”
Siz kendinizi düşünün, biri size emir verdiğinde ya da o tarzda konuştuğunda neler hissediyorsunuz? Ondan bir şey istediğinizde bunun sebebini çocuğa da anlatmanız sizi daha iyi anlamasını sağlayacaktır. “Ne diyorsam onu yap, soru sorma”

43 İyi bir öğretmen olarak YAPABİLECEKLERİNİZ ....
Sorunu küçümsemeyin “Benim sınıfımda böyle şey olmaz” Ön yargılarınızın farkında olun. Bilgi sahibi olun. Açık, samimi ve inandırıcı olun. Konuşması için bir fırsat verin. Genellemeler yapmaktan kaçının. Söylediği şeylere ani tepki vermeyin. Korkularınıza dayanarak konuşmayın. Özendirmemeye dikkat edin. Merakı arttırmayın. Öğüt vermeyin. Sorunu küçümsemek problemin daha da büyümesine yol açacağından bu alanda yapabileceklerinizi öğrenip konuya hazırlıklı olmak yerinde olacaktır. Önyargılar iletişiminizi bloke eder, önyargılarınızın farkına varın ve onlarla ilgili gerçek bilgiler edinin. Öğüt vermek (“Ben senin yaşındayken” diye başlayan cümleler) iletişiminizin kesilmesine yol açacağından kaçınmak gerekir.

44 Önleme: Okul Öncesi Dönem...
Onaylamalarınızın büyük ödül değeri taşıdığı ve öğretilerinizin şartsız bir bağlılıkla alındığı dönem; Model olun. Zararlı maddeleri tanıtın. Hem kendi başına hem de bir başkasının vereceği ilaçları almamasını öğretin. Karar verme alışkanlığını kazandırın. Zararlı –yararlı yiyecekleri tanıtın. Kendi sağlığına ilişkin girişimlerini övün. Bu yaştaki çocuklar madde kullanıcıları değillerdir ve bu konular hakkında bilgi vermek gereksizdir. Ancak bu dönemdeki onaylamalarınızın büyük ödül değeri taşıması ve öğrettiğiniz şeylerin sorgulanmadan kabul edilmesi önemlidir. Bu nedenle: Sizin alkol ve sigara kullanmanız onların da bunu yapabileceği yönünde bir mesaj gönderiyor. Onların önünde bu alışkanlıkları sergilememeye özen gösterin. Zararlı maddeleri çocukların kolaylıkla erişemeyeceği yerlerde saklayın. İlaçların gereksiz yere alınınca zararlı olduğunu anlatın ve siz izin vermediğiniz sürece şişeyi eline dahi almamasını öğretin. Yabancılardan ilaç almamaları gerektiğini de öğretin. Karar verme alışkanlığını kazanmaları için onlara fırsatlar tanıyın; sabahları kalkınca ne giyeceğine kendinin karar vermesi gibi. Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirin (diş fırçalamak, el yıkamak, uyku, beslenme). Çizgi filmler, dergiler ve diğer araçlardan yararlanabilirsiniz. Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan da bahsedin.

45 Zihinsel ve sosyal becerilerinin geliştiği bir dönem;
Önleme: Okul Çağı... Zihinsel ve sosyal becerilerinin geliştiği bir dönem; Kuralları öğrenmelerini sağlayın. Sağlıklı olmanın önemini gündeme getirin. Sigara ve alkolün zararlarından bahsedin. Reklamlarda satış için izlenen yolları açıklayın. “Hayır” demesini öğretin. Bu yaştaki çocuklar büyüdükleri için sevinçlidirler. Öğrenmeleri hala deneme-yanılma metoduna dayanmaktadır. Öğrenmeye merak saldıklarından farklı şeylerin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bilmek isterler. Bu dönmede sigara, alkol ve uçucu maddeler ve zararları hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır. Kendi kendisine yanlış bilgiler edinmesine engel olmak çok önemlidir.

46 Ergenlik dönemi özellikleri
Arayış içinde olma Dış görünüşün önem kazanması Özerk olma çabası Ailenin geri plana düşüp arkadaşların ön plana gelmesi Bir gruba ait olma gayreti Cinselliğinin farkına varma Asi olma Çabuk öfkelenme Endişeli hal Kendine dönüklük Çabuk heyecanlanma Ruh halinde sürekli iniş-çıkışlar yaşama İlgi alanları ve zevklerin hızla değişmesi Ergenlik çocukluktan çıkış ve erişkinliğe giriş dönemi olarak adlandırılabilir. Bu dönemin de kendine has özellikleri vardır. Ergenler çocukluklarına göre çok daha çabuk sinirlenebilirler. Hemen hemen her şeye karşı gelip, isyankar bir tutum sergileyebilirler. Bir gülüp bir ağlayan, tutkuları hemen hemen her gün değişen, ayna karşısında çok uzun saatler vakit geçiren biri olurlar. Ergenlerin çözümlemesi gereken en büyük problemleri kimliklerini bulma çabasıdır. Bu kimlik arayışı onları endişeli, gergin, öfkeli yapabilmektedir.

47 Önleme: Ergenlik dönemi...
Sınıf içindeki gruplaşmalara ve grupların niteliklerine dikkat edin. Maddeler ve olumsuz etkileri hakkında korkularınıza değil, gerçeklere dayalı bilgilere dayanarak konuşun. Kendilerini ifade etmeleri için fırsatlar yaratın. Sorumluluklarını alması için destekleyin, sınıf içinde görevler verin. Bu dönemde akran grupları büyük önem kazanmıştır. Arkadaşlarının fikirlerine bağlı olarak davranışlarına yön vermeye başlarlar ve grup tarafından kabul görme sonlar için her şeydir. “Grup”, ne giyeceklerini, hangi müzikleri dinleyeceklerini, hangi aktiviteleri gerçekleştireceklerini belirler. Bu açıdan bakıldığında arkadaş grubu değerlerinin gencin hayatındaki önemi aileler için tehdit edici gibi gözükebilir.

48 Önleme: Ergenlik dönemi...(2)
Maddelerin sağlığı, görünüşü, spor ve diğer aktiviteleri üzerinde nasıl etki yapacağını vurgulayın. Kurallarınızda tutarlı olun. “Hayır” demesini öğretmeye devam edin. Spor ve diğer sosyal faaliyetlere (sinema, tiyatro, resim, müzik vb) yönlendirin. Bu dönemde yaşayabileceği çatışmaların çözümünde destek olmak önemlidir. Bunu talep etmese bile en azından her zaman dinlemeye açık olduğunuzun farkında olması olumludur.

49 Madde eğitiminde yararlanacağız yollar...
Madde kullanımının bireyin tüm yaşamını (kişilik, sağlık, ekonomik, okul, arkadaş ve aile) etkilediğini, Bağımlılığın ömür boyu sürdüğünü, Arkadaş baskısına karşı nasıl tepki verileceğini, Sağlıklı bir yaşamın nasıl korunacağını, Sorunları çözmek için başka yollar olduğunu anlatın Maddenin olumsuz etkilerinden söz edin. Bağımlılıktan kurtulmanın mümkün olmadığını; ömür boyu süren ve kişinin kontrol altında tutması gereken bir şey olduğunu anlatın. Arkadaş baskılarına karşı nasıl hayır diyeceklerini öğretmek için örnek durumlar vererek sonuçlar hakkında konuşabilirsiniz. Maddenin sorunları çözmediğini, kişinin problemlerini daha da arttırdığını anlatın.

50 Sık Sorulan Sorular Yalnız iradesiz kişiler mi bağımlı olur?
Uyuşturucu bazı ülkelerde neden serbest? Bağımlılar iyileşebilir mi? Uyuşturucu herkesi aynı mı etkiler? Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla bağımlı olunur mu? Ottur zararı yok mudur? Maddelerden bahsetmek kullanımı teşvik eder mi? Kimler bağımlı olur? Sadece damar yoluyla alınan maddeler mi uyuşturucudur? Madde kullanımının irade ile bir ilişkisi yoktur. Zaten kişiler “Ben kontrol edebilirim” düşüncesiyle başlayıp, bağımlı hale gelmiş kişilerdir. Bu kişiler “Benim iradem güçlüdür” gibi yanlış bir inançla yola çıkmışlardır. Ancak maddeler, bedende bir takım değişikliklere yol açabilmekte ve tolerans (oranı giderek arttırma) geliştirmektedirler. Bu yüzden kişi maddeyi kontrol altında tuttuğunu, hiç dozu aşmadığını iddia etse de aslında aynı etkiyi bulmak için kullandığı dozu arttırmakta ve gittikçe bağımlı hale gelmektedir. Bu yüzden bireysel özellikler ile madde kullanımı arasında bir sebep sonuç ilişkisi kurmak yanlıştır. Esrar sadece Hollanda’da, diğer uyuşturucuların kullanımını azaltmak için serbest bırakılmıştır. Böylece esrar alırken diğer uyuşturucu maddelerin deneme riskinin azaltılması hedeflenmiştir. Bağımlılık ömür boyu süren bir hastalıktır. Tıpkı şeker hastalığı gibi sürekli kontrol altında tutulmalıdır. Maddelerin etkileri, etki süreleri kişiler arasında farklılıklar gösterse de özünde hepsi kişinin hayatını olumsuz yönde etkiler. Madde kullanmayan kişilerde mutlu ve üretken yaşayanların oranı madde kullananlara oranla daha fazladır. Kokain gibi bazı maddeleri bir kere bile kullanmak tekrar kullanmayı gerektirir. Esrar ve benzeri maddeleri kullanma kişideki “Bunu denersen ölürsün” gibi korkuları giderdiği için bir daha deneme olasılığını arttırır. İlk başlarda zararsız gibi gözüken bu maddeler daha sonra diğer ağır maddelerin kullanımına yol açabildiğinden “geçiş kapısı” olarak da bilinirler. Bu nedenle ne türlü bir madde olursa olsun bir kere denemek bile bağımlılığa götüren bir adımdır.

51 Sık Sorulan Sorulara Yanıtlar
Bağımlılığın irade ile ilgisi yoktur. Hiç kimse yola “Ben bağımlı olacağım!” diye çıkmaz. Uyuşturucu olarak sadece Esrar Hollanda da, diğer uyuşturuculara geçişi engellemek için serbesttir. Bağımlılık tam olarak iyileşmez ama düzelir. Bağımlılık ömür boyu süren bir hastalıktır. Uyuşturucu herkesi farklı etkiler. Etkilerin ortaya çıkış süresi ve yoğunluğu bireyler arası farklılık gösterir. Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla bağımlı olunur. Bağımlılığın ilk adımı bir kere kullanmaktır. Bağımlılık potansiyeli düşük olmakla beraber esrar da bağımlılık yapar. Maddelerden bahsetmek kullanımı teşvik etmez. Hayır, çocukların bakış açınızı öğrenmelerini ve doğru bilgilenmelerini sağlar. Herkes bağımlı olabilir. Her madde bağımlılık yapabilir. 6. Esrar, bedende yağ dokusunda biriktiğinden hafıza kaybı, öğrenme ve solunum bozukluklarına neden olabilir. 7. Çocuğun gelişimine uygun, doğru bilgiler verilmesi kullanıma teşvik etmez. Bu çocuğun arkadaşlarından, medyadan yanlış bilgiler edinmesinden daha sağlıklıdır. 8. Herkes bağımlı olabilir. Hiç kimse ben bağımlı olacağım diye madde kullanımına başlamaz. Fakat kişisel özelliklerin bağımlı olmada ya da olmamada bir rolü yoktur. 9. Doğal ya da sentetik, bağımlılık yapan her madde uyuşturucu maddedir.

52 İçerken yakaladığınızda...
Gerilimi azaltın. “Aa, sigara mı içiyorsun?”, Kuralları hatırlatın. “Biliyorsun okulda içmek yasak, bu yüzden ceza alabilirsin...” Kararın sorumluluğunu ona verin. “Paketi bana verebilirsin ya da içebilirsin, ama kuralları biliyorsun karar senin.” Gerilimi azaltmak için “Hangi sigarayı içiyorsun?” , “X sigarasını mı içiyorsun?”, “Nereliydin sen?” , “Ne zamandır içiyorsun?” gibi sorular sorun. “Kuralları biliyorsun ama tabii karar sana ait” diyerek sorumluluğu ona bıraktığınızı vurgulayın. Kuralları hatırlatırken “Ben söylemiyorum bunları, yönetmelikte öyle yazıyor biliyorsun”, “O yüzden benimle çatışmaya girme!” gibi sözler söyleyebilirsiniz.

53 Madde kullanan öğrenciye nasıl yaklaşabilirsiniz?(1)
Onu etiketlemekten kaçının, çünkü “kullanıcı olarak” etiketlenen öğrenciye yaklaşmak çok zordur “Keş bu...” Önyargılarınızın farkına varın, böylece iletişimi aksatma olasılığını azaltırsınız “Bunlar iflah olmaz” Amacınızın ne olduğunu üstüne basarak vurgulayın. Ona destek ve yardımcı olmak istediğinizi anlatın. Her zaman onun yanında olacağınızı hatırlatın.

54 Madde kullanan öğrenciye nasıl yaklaşabilirsiniz?(2)
Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise onunla bu durumda konuşmanın yararı olmaz. Kendinizi hazır hissetmeden onunla konuşmayın. Öfke duyabilirsiniz, sakinliğinizi korumaya çalışın. Kendinizi onun yerine koymayı deneyerek onun düşünce, yaşantı ve korkularını anlamaya çalışın. Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise düşünme, hareket etme gibi mekanizmalarında yavaşlama olduğundan sağlıklı tepki veremez. Bu yüzden madde etkisindeki öğrenciyi sessiz ve sakin bir ortama götürerek kendine gelmesini sağlamak gerekir. Çocuğun kendine zarar verme olasılığına karşı onu yalnız bırakmamanız yerinde olacaktır. Tıpkı diğer duygular gibi öfke duymak da doğal bir tepkidir. Ancak bunun çocuğa yansıması onda anlaşılmadığı duygusunu uyandıracağından ve iletişimin kesilmesine neden olacağından sakinleşmek için yollar aramanız yerinde olacaktır. Yaptığını tek bir nedene bağlamak yerine kendinizi onun yerine koyarak neler yaşıyor olabileceğini ve duygularını anlamaya çalışmak çocuğa ulaşmanızı kolaylaştıracaktır.

55 Madde kullanan öğrencinin anne-babasına nasıl yaklaşabilirsiniz?
Eğer sadece şüpheleniyorsanız önce kuşkularınızı destekleyecek bilgiler edinin. Konuşmanın özel olduğunu ve mutlaka gelmeleri gerektiğini dile getirin. Size güvenmelerini sağlayın. Gencin evdeki davranışları, arkadaşlarıyla ilgili bilgi alın. Geldiklerinde genel olarak madde bağımlılığından söz ederek konuya girin. Genç hakkındaki endişelerinizi ve bunları destekleyecek bilgilerinizi aktarın. Aile ile endişelerinizi paylaşın, onlarla ilişkinizi kesmeyin. Ailenin bu konuda verebileceği tepki büyük bir paniğe ya da öfkeye kapılmak olabilir. Çünkü ne yapacaklarını ve nereye başvuracaklarını bilmemektedirler. Hayal kırıklığı yaşıyorlardır, destek olmak ve yardım alacakları yerlere yönlendirmek gerekir. Aile bunu inkar edebilir; büyük bir paniğe ya da öfkeye kapılabilir. Böyle durumlarda ısrarcı olmayın, konuşmayı bir başka zamanda yenilemek üzere erteleyin. Çocuğun ve ailesinin yardım alması için onları yönlendirin.

56 Acil Durumlarda ... Soğukkanlılığınızı koruyun.
Sakinleştirmeye ve ona güven vermeye çalışın. Eğer bilincini kaybetmişse yan yatırın ve soluk aldığından emin olun. Gerginlik hali ya da tepkisizliği devam ederse acil servisi (112) arayın. Kullandığı ilaçları, maddeleri ya da tozları toplayın ve doktoruna verin. Ailesine haber verin. Maddeler kişiyi birçok şekilde etkileyebilir; uyuşmalarına yada halüsinasyon görmelerine, çok panik olmalarına ve korkmalarına, sinirli saldırgan olmalarına yol açabilir. Derin ve uzun nefesler almasını sağlayın. İçinde bulunduğunuz ortamı sakinleştirin: Işıkları ve gürültüyü azaltın.

57 Disiplin Cezaları İlköğretimde disiplin kuruluna verilmemektedir.
Ortaöğretimde; Sigara içmeye: Uyarma, kınama, mahrumiyet Uyuşturucu ve alkol kullanma: Tasdikname ile uzaklaştırma Uyuşturucu madde ticareti: Sürekli uzaklaştırma cezaları verilir. Eğer öğrenci iyileşmeyi taahhüt eder ve buna dair kağıt imzalarsa disiplin cezası ertelenir. Bunu reddederse aileye haber verilir ve disiplin cezası uygulamaya konur. Bağımlı kişi hakkında takibat başlatılmadan tedavi isteğinde bulunursa hakkında kanuni işlem yapılmaz. Eğer bir öğrencinin madde kullandığı kesin olarak biliniyorsa onu tedavi olması için ikna etmeye çalışın. Tedaviyi kabul etmediği takdirde yönetmelik gereği uygulanacakları anlatın. Yine de kararın sorumluluğunun kendisine ait olduğunu vurgulayın.

58 Disiplin Cezaları Öğretmen bir öğrencisinin madde kullandığından şüpheleniyor ya da bundan emin ise; Çocukla kendisi konuşup onu yönlendirmeye çalışabilir ya da durumu direkt olarak idareye değil rehber öğretmene bildirir. Rehber öğretmen; görüşmesinde çocuğa okulda karşılaşabileceği problemleri anlatarak yardım alması için ikna etmeye çalışır, çocuğun izni dahilinde aileye bilgi verir, eğer konu idareye intikal etmiş ve çocuğun ceza alması gündemdeyse iyileşme taahhüdü imzalaması için onunla görüşür. Her hangi bir öğrenciden şüphelendiklerinde öğretmenlerin sorumluluğu o kişiyi rehber öğretmene yönlendirmektir.

59