SEBZE YETİŞTİRME TEKNİĞİ

... konulu sunumlar: "SEBZE YETİŞTİRME TEKNİĞİ"— Sunum transkripti:

1 SEBZE YETİŞTİRME TEKNİĞİ

2 SEBZE TOPRAĞI NASIL OLMALIDIR?
Üzerinde sebze üretimini gerçekleştirdiğimiz toprak canlı bir varlıktır. Sebze türlerine göre ufak tefek farklılıklar göstermekle birlikte ideal bir yetiştiricilik için toprakta bulunması gereken özellikler: - Sıcak olmalı - Nemli ve süzek olmalı - Derin ve gevşek olmalı - Yumuşak ve humusça zengin olmalı. - Besin maddelerince zengin olmalı

3 İdeal bir sebze bahçesi toprağı senelerce düzgün ve düzenli şekilde işlenmiş, gübrelenmiş, münavebe uygulanmış, kumlu-tınlı ve % 4 kireç ihtiva eden topraklardır. Başlangıçta toprak ne kadar iyi hazırlanacak olursa, sonradan alınacak neticelerde o kadar iyi olur. Ekilecek tohumların çimlenmesi ve sürmesi, dikilecek fidelerin tutması, toprağın tezeksiz ve yumuşak olarak işlenmesine bağlıdır.

4 ERKENCİLİK İÇİN KUMLU TOPRAKLAR
Eğer erkencilik isteniyorsa; Hafif bünyeli, Kumlu ve milli topraklar tercih edilmelidir. Böyle topraklar kolay ısınıp havalanır, ilkbaharda dengeyi kısa sürede sağlar. Ancak bu topraklara kuvvetli gübreleme yapılmalıdır. Yüksek verim isteniyorsa; Biraz daha ağır bünyeli, Tınlı ve killi-tınlı,alüvyonlu topraklar tercih edilmelidir. Bu toprakların bitkileri besleme gücü fazla olup, su tutma yeteneği yüksektir. Özellikle yazlık yetiştiricilikte, su tutma yetenekleri nedeniyle tercih edilirler.

5 SEBZELERİN TOPRAK TERCİHİ
Taşlı topraklar: Sebze tarımı açısından uygun olmayan topraklardır. Su tutamazlar ve besin maddelerince fakirdirler. Fakat içinde % 50 den fazla toprak bulunan taşlı topraklarda erkenci domates, kabak, hıyar, biber ve patlıcan tarımı yapılabilir. Kumlu topraklar: % 60 dan fazla kum içeren topraklardır. Besin maddelerince fakirdirler ve su tutma kabiliyetleri azdır. Ancak yanmış sığır gübresi ile gübrelenerek sebze yetiştiriciliği için uygun hale getirilebilirler. Bu topraklarda kuşkonmaz, kökleri yenen sebzelerden havuç, turp, pancar, kereviz ve ayrıca kavun, karpuz ve hıyar yetiştirilebilir.

6 Tınlı topraklar: Sıcak ve hafif topraklardır
Tınlı topraklar: Sıcak ve hafif topraklardır. İyi su tutar ve havalanırlar. Sebzecilik açısından en ideal topraklardır. Bu topraklarda bütün sebzeler özellikle ıspanak, hıyar ve bezelye iyi yetişir. Killi topraklar: % 50 den fazla kil bulunur. Su ve besin maddesi tutma kabiliyetleri yüksektir. Ancak ahır gübresi kireç ve kum verilerek yapıları daha uygun hale getirilebilir. Bu topraklarda lahana, pırasa, domates ve enginar gibi çok su ve azot isteyen bitkiler yetiştirilir.

7 TOPRAK İŞLEME Hasat sonrası bitki kalıntılarının toprağa karıştırılarak çürümesini sağlar Toprak canlılığının devamı için gereklidir Tohum yatağı hazırlığı ve Fide dikimi için toprağın uygun hale getirilmesi toprak işleme ile mümkündür.

8 Toprak işlemede kombine işleme aletlerinin kullanımı hem maliyeti azaltır ve hem de iş gücü ve zamandan tasarruf sağlar. Ekim veya dikim zamanından çok öncesinde toprak işlemeden kaçınılmalıdır. Tarla ıslak ve çamurlu iken asla toprak işleme yapılmamalıdır. Genel bir uygulama yerine yetiştirilecek sebze türüne göre en uygun toprak işleme sistemi belirlenmeli ve uygulanmalıdır.

9 SEBZECİLİKTE GÜBRELEME
Gübre: Toprağının yapısını düzeltmek ve bitkilerin gelişmeleri ile verimlerini artırmak amacıyla, bitkilerin yetiştirildikleri ortamlara verilen maddeye GÜBRE, yapılan bu işleme ise GÜBRELEME denir. Tarımsal yetiştiricilikte kullanılan gübreler başlıca 2 gruba ayrılır. 1-İşletme gübreleri (Organik gübreler veya çiftlik gübreleri 2-Ticaret gübreleri (Kimyevi gübreler)

10 İŞLETME GÜBRELERİ (ÇİFTLİK GÜBRELERİ)
-Ahır gübresi -Komposto -Yeşil gübre -Şerbet At, koyun ve kümes hayvanlarının gübreleri kuru olduğundan sıcak, buna karşın sığır gübreleri fazla sulu olduğundan soğuk gübreleri oluşturur.

11 GÜBRELEMEDE TOPRAK YAPISI
Ahır gübresi ile yapılacak gübrelemede toprağın yapısına dikkat edilmelidir. HAFİF, KUMLU topraklara gübre azar azar ve sık sık, AĞIR KİLLİ topraklara bol fakat seyrek verilmelidir. Genel olarak soğuk topraklara sıcak, sıcak topraklara soğuk gübre verilmelidir.

12 AHIR GÜBRESİ NE FAYDA SAĞLAR?
1- Toprağın işlenmesini kolaylaştırır. 2- Toprağın su tutma kabiliyetini artırır. 3- Toprağın havalanmasını sağlar. 4- Toprakta yaşayan canlılarının faaliyetini artırır. 5- Çok ağır veya çok hafif toprakların yapısını düzelterek daha elverişli hale getirir. 6- Toprağa besin maddesi sağlar.

13 Ahır gübresinin içindeki besin maddelerinin kaybolmaması için mümkünse üstü kapalı yerlerde muhafaza edilmeleri gerekir. Özellikle yağmur ve kar suları gübrenin içindeki besin maddelerinin yıkanarak kaybolmasına neden olur. Kompost: Çeşitli bitki artıkları ve hayvan menşeli besin artıkları bir araya toplanarak ve çürümeye terk edilerek elde edilen gübredir. Bu maksat için ağaç yaprakları, sebze artıkları (kök, yaprak, gövde), bozuk yemler, mutfak artıkları, mezbaha artıkları (kan,deri,tırnak,kemik,et) kullanılır. Toprağa besin maddesi verir ve organik maddece zengin tutar.

14 YEŞİL GÜBRELER AZOT KAYNAĞIDIR
Fiğ, bakla, soya fasulyesi, taş yoncası gibi bitkilerin çiçek döneminde iken toprağa gömülmesi işlemine yeşil gübreleme ve bu amaçla kullanılan bitkilere de yeşil gübre denir. Yeşil gübreler toprağa bol miktarda azot vererek toprağı besin maddelerince zenginleştirir ve toprağın yapısını düzeltir daha iyi havalanmasını sağlar. Çiftlik gübreleri toprak analizine göre ve sonbaharda hasadı bitmiş olan tarlaya gübreyi serperek ve daha sonra pulluk ve kültivatör geçirerek toprağa karıştırmak şeklinde verilir. Bu gübreler mutlaka iyice ayrışmaları ve toprağa karışmaları gerekir.

15 GÜBRELEMEDEN ÖNCE TOPRAK ANALİZİ ŞART
Sebzeler, diğer birçok kültür bitkisine göre, topraktan daha fazla besin maddesi kaldırırlar. Bu nedenle düzenli ve bol ürün alabilmek için mutlaka ihtiyaç duyulan besin maddeleri toprağa verilmelidir. Gübrelemede en önemli nokta mutlaka TOPRAK ANALİZİ yapılmasıdır. Yapılan analiz sonuçlarına göre, bitkilere istedikleri miktarda besin maddesi verilerek, hem gübre israfından kaçınılmış hem de insan sağlığını tehdit eden gereksiz kimyasallar insanlar tarafından tüketilmemiş olur.

16 FAZLA GÜBRELEMEDEN KAÇINMALI
Unutulmamalıdır; fazla gübre her zaman fazla ürün sağlamaz. Çoğu zaman toprağı çoraklaştırmakta, bitkilerde birikim yaparak bunları tüketen insanların sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca içme sularına karışarak insanlar ve hayvanlar için zehirli etkiler göstermektedir.

17 GÜBRELERİN VERİLME ZAMANI
Gübrelerin Verilme zamanına etki eden faktörler şunlardır. 1- TOPRAK TİPİ: Toprağın yapısı ve geçirgenliği önemlidir. Kumlu ve hafif, geçirgenliği fazla topraklarda gübre ekim veya dikimden sonra verilirken; ağır bünyeli, geçirgenliği az olan topraklarda ekim veya dikimden önce verilmelidir. Hafif bünyeli topraklarda yıkanma ile besin kaybı hızlı olduğu için gübreler partiler halinde birkaç seferde verilmeli, ağır bünyeli toprakların besin maddelerini tutma gücü fazla olduğu için gübrelerin tamamı bir seferde verilebilir.

18 2- İKLİM: Yağış ve sıcaklık gübre verilme zamanını etkileyen bir diğer faktördür. Yağışı fazla ve sık sulama yapılan yerlerde besin maddeleri çabuk yıkanıp kaybolacağı için gübreler partiler halinde ekim veya dikimden sonra, yağışın ve sulamanın az olduğu yerlerde ekim veya dikimden önce toprağa verilerek karıştırılmalıdır. 3- GÜBRE ÇEŞİDİ:Gübre verilme zamanları gübre çeşitlerine göre de farklılıklar göstermektedir. Azotlu gübreler 2-3 parti halinde verilmelidir. İlk parti ekim veya dikimle beraber, 2. ve 3. partiler ise sebze türüne ve gelişme durumuna göre sonraki dönemlerde verilir. Fosforlu gübreler bir seferde son toprak işlemesinde pulluk altına, Potaslı gübreler ise; ekim veya dikimle birlikte bir seferde veya iki seferde verilmelidir.

19 SEBZECİLİKTE SULAMANIN ÖNEMİ
Sebzeler bünyelerinde türlere göre değişmekle beraber %60-97 arasında su ihtiva ederler. Bu nedenle sulama sebzecilikte çok önemlidir. Ancak önemli olan suyun bitkilerin ihtiyaç duyduğu dönemlerde ve ihtiyaçları kadar verilmesidir. Susuz sebzecilik yapılamaz. Başarılı sebzecilik yıllık yağış miktarı mm olan yerlerde yapılır. Bitkiler, verdiğimiz besin maddelerinden ancak suda erimiş olarak faydalanabilirler.

20 HER TÜRLÜ SU SULAMADA KULLANILMAZ
Sulama suyunu kullanabilmek için önce bu suyun sulamada kullanılıp kullanılmayacağının bilinmesi gerekir. Sebzelerde kullanılacak suda aranan vasıflar. 1- Sulama suyu soğuk olmamalı 2- Sulama suyu havalanmış olmalı 3- Sulama suyunun içinde bitkilere zarar verecek yabancı maddeler ve madensel tuzlar bulunmamalı.

21 SU KAYNAKLARIMIZ Sebze üretiminde kullanılan su kaynaklarını şöyle sıralayabiliriz:. 1- Yağmur suları 2- Akarsular 3- Kuyu suları 4- Memba suları 5- Durgun sular Tarımsal açıdan en uygun sular yağmur sularıdır. Saf oldukları için temiz ve havalanmış olup bileşiminde zararlı tuzlar bulunmamaktadır. Ülkemizde oldukça fazla miktarda sulama amacı ile yaralanılan akarsular da sulama açısından uygun sulardır.

22 KUYU SUYUNU TAHLİL YAPTIRMADAN VE DİNLENDİRMEDEN KULLANMAMALI
Sulama amacı ile fazla miktarda kullanılan bir diğer su kaynağı olan kuyu sularının içlerinde bitkilere zarar verebilecek maddeler bulunabileceğinden kullanılmadan önce mutlaka tahlillerinin yapılması gerekir. Ayrıca bu sular soğuk ve havasız olduğu için mutlaka 24 saat dinlendirildikten sonra kullanılmalıdır. Memba suları da soğuk ve havasızdırlar. Tahlilleri yapılarak ve dinlendirilerek kullanılmaları gerekir. Durgun sular ise tarımsal amaçlı sulama suyu olarak hiçbir zaman kullanılmamalıdır. Bu sular belirli çukurlarda suların toplanması ile meydana gelirler. İçlerinde birçok hastalık ve zararlı olabileceği için bitkiler için çok tehlikelidirler.

23 SULAMA ŞEKİLLERİ Sebzecilikte kullanılan çeşitli sulama şekilleri vardır. 1- Salma (taşırma,tava) sulama 2- Sızdırma (karık,tahta,masura) sulama 3- Yağmurlama sulama 4- Damla sulama SALMA,TAŞIRMA SULAMA: İklimi sıcak, suyu bol ve toprağı kumsal olan yerlerde uygulanır. Bu sulama yönteminde sebze bahçesi tavalara ayrılır. Tavaların genişlikleri 3-5m olmalı ve tavalar birbirinden 25-30cm yüksekliğinde yapılan setlerle ayrılmalıdır. Tavadaki suyun yüksekliği bitkinin gelişme durumuna göre ayarlanmalı,. eğer bitki yeni çimlenmiş ise su bir uçtan diğer uca ulaşınca kesilmelidir.

24 Şayet bitkiler büyümüş ve boylanmış ise, tavalara 10cm yüksekliğe ulaşıncaya kadar su ile doldurulmalıdır. Bu sulama şekli soğan, ıspanak, maydanoz ve dereotu bitkilerinde uygulanabilmektedir. SIZDIRMA, KARIK SULAMA: Ülkemizde en çok kullanılan sulama yöntemidir. Bu yöntem domates, biber, patlıcan gibi yazlık ve suya gereksinimi fazla olan sebzelerin yetiştirilmesinde kullanılır cm genişliğindeki tahtaların arasına cm genişliğinde ve cm derinliğinde karıklar açılır. Karıkların uzunluğu m olmalıdır. Karık uzunluğu arttıkça sızma şeklinde meydana gelen su kayıpları artmaktadır. Karıkların uzunluğuna yetiştirme şekli ve toprak yapısı etki etmektedir.

25 Ayrıca karıklar meyilli arazilerde meyile dik olacak şekilde yapılarak düzenli bir sulama ve erozyon kontrolü sağlanmış olur. YAĞMURLAMA SULAMA: Bu sistem özellikle suyu bol olan işletmelerde ve suya hassas olmayan bitkilerde kullanılır. Yağmurlama sulama yaprağı ve kökü yenen sebzelerin verim ve kalitesine olumlu etki yapmaktadır. Ancak yağmurlama sıcakta yapılmamalıdır. Yağmurlama sulama ile topraktaki potasyum ve azot yıkanarak kaybolduğundan gübrelemede bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.

26 DAMLA SULAMA: Ülkemizde son yıllarda geniş ölçüde kullanılmaya başlanan en iyi sulama sistemidir. Özellikle sulama suyunun kısıtlı olduğu ve toprak yüzeyinde fazla suya hassas olan bitkilerin yetiştirilmesinde idealdir. Bitkilerin bulunduğu sıraların üzerinden geçirilen çeşitli çaplardaki borulara açılan küçük deliklerle bitkilerin kök bölgesine damlalar şeklinde su verilmektedir. Bu yöntemin en büyük faydası suyu çok tasarruflu kullanması ve hastalıkların sulama yolu ile yayılmasının önlenmesidir. Bitkinin istediği miktardan fazla su verilmesi ile ortaya çıkan çeşitli problemler (çoraklaşma, tuzlanma) engellenmektedir. Ayrıca bu sistemle kimyevi gübrelerin sulama suyu ile birlikte verilmesi de mümkündür.

27 TOHUM EKİMİ Sebzelerin yetiştirilmesinde direkt tarlaya tohum ekilebildiği gibi, fide ile üretim de mümkündür. Bu tercihte bazı faktörler etkili olmaktadır. Bu faktörler yetiştirilecek türün ekolojik istekleri, tohumun pahalı olması, tarlanın uzun süre bir türe tahsis edilip edilmemesi, çimlenmede problemi olan türlerin seçilmesi, yoğun bir yetiştiricilik yapılması gibi faktörlerdir. Soğuk ve sıcağa hassas olmayan sebzelerin tohumları ekim zamanı düşünülmeden doğrudan tarlaya ekilerek yetiştirilebilir. Bu sebzeler havuç, maydanoz, ıspanak ve bezelyedir. Diğer grupta yer alan sebzeler iklim isteklerine göre uygun şartlar oluştuğunda ekilirler. Bu sebzeler soğan, salata ve marul, fasulye, bakla, hıyar, kavun, karpuz ve turptur.

28 HİBRİT ÇEŞİTLERİ FİDEDEN YETİŞTİRMELİ
Ancak günümüzde hibrit çeşitlerinin yaygınlaştığı domates, biber, patlıcan, hıyar, salata, marul, kavun, karpuz, ve soğan türlerinde tohumlarının pahalı olması nedeni ile fide ile üretim zorunludur. Domates ve biberin sanayi için üretimi düşünüldüğünde, direkt tarlaya tohum ekim yöntemi uygulanmalıdır.

29 SEBZECİLİKTE BAKIM İŞLERİ
İster tarlaya doğrudan ekilsin, isterse fide olarak dikilmiş olsun belli bir büyüklüğe erişen sebzelere birtakım bakım işleri gereklidir. Genel olarak sebzelere sulama, boğaz doldurma, budama, çapalama ve mücadele gibi bakım işlemleri uygulanır. CAN SUYU :Fide olarak dikilen sebzelerde ilk bakım işlemi can suyu verilmesidir. Daha sonra mevsim çok kurak geçmedikçe ilk meyveler görülene kadar bir daha su verilmez.

30 HEREK VERME ve İPE ALMA:Domates, bezelye, fasulye ve hıyar gibi türlerin sırık çeşitlerine herek vermek gerekir. Domates bitkileri uzadıkça her cm de bir hereğe bağlamak gerekir. Diğer türler sarılıcı olduklarından böyle bir uygulamaya gerek kalmaz. Bu türlerde bitkiler tek tek hereklere sardırılabildiği gibi, belli mesafelerde dikilen hereklerin arasına gerilen tellere bağlanan iplere de sardırılabilirler.

31 BUDAMA : Domateste budama, yaprak diplerinden çıkan ve koltuk adı verilen sürgünlerin bitkiden koparılması ile yapılır. Örtü altında yetiştirilen hıyar çeşitlerinde de budama, tepe alma ve sürgün koparılması şeklinde uygulanır.

32 ÇAPALAMA: Çapalamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz. -Sulama ve yağmurdan sonra oluşan kaymak tabakasının kırılması -Toprağın gevşetilip havalandırılması -Topraktaki nemin muhafaza edilmesi -Yabancı ot kontrolünü sağlaması BOĞAZ DOLDURMA: Dikimden sonraki ilk çapalama ile beraber boğaz doldurma işlemi de yapılır. Böylece bitki köklerinin gelişmesi teşvik edilerek kuvvetli bitki gelişimi sağlanmış olur.