KONU 6 yönetim organizasyon teorisinde klasik ekol: m. Weber, H

... konulu sunumlar: "KONU 6 yönetim organizasyon teorisinde klasik ekol: m. Weber, H"— Sunum transkripti:

1 KONU 6 yönetim organizasyon teorisinde klasik ekol: m. Weber, H
KONU 6 yönetim organizasyon teorisinde klasik ekol: m. Weber, H. Ford VE KLASİK EKOLÜN GENEL DEĞERLENDİRMESİ ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu bölümün sonunda Max Weber’in yönetim-örgüt teorisine katkılarını; Bürokrasi ve otorite kavramlarının içeriğini; Bürokrasinin özelliklerini; Bir sistem olarak bürokrasinin dayandığı ilkeleri; Parkinson Kanunu’nu; Peter İlkesini; Fordizm’in özelliklerini ve klasik ekole katkılarını; Klasik ekolün genel olarak değerlendirilmesini Öğrenmeniz hedeflenmektedir.

2 İçİndekİler MAX WEBER ve Bürokrasi kavramı Otorite kavramı
İdeal (saf) tip olarak bürokrasi Weber’e Göre bürokrasinin özellikleri Bürokrasinin ilkeleri Parkinson Kanunu Peter İlkesi Henry Ford ve Fordizm Klasik teorinin genel değerlendirmesi

3 - MAX WEBER ve Bürokrasi kavramı
Aslında bürokrasi Çin’de, Mısır’da, Orta Çağ Kilisesi’nde mevcut) Temel özelliği «büyüklük» Modern bürokrasilerin doğu Sanayi Devrimi Sonrası Weber’e göre nedenleri Hizmet arzının yoğunlaşması (devlet, siyasi partiler) Örgütlere atfedilen görevlerin niteliğinin genişlemesi ve yayılması Sistematik ve nesnel hukuk düzeninin yerleşmesi Kaynakların otoritenin elinde toplanması

4 Otorite karizmatik (örgüt) (peygamber, mesih, politikacı, bazen Firma, örn Ford), geleneksel (örgüt)(hanedanlar), akılcı-yasal (örgüt:bürokrasi) (güç, otorite farkı) İdeal (saf) tip olarak bürokrasi (akılcı-yasal örgüt tipi): bürokratikleşme derecesini belirlemede yardımcı model Akılcı çünkü: amaçlar belirli Amaçlar hiyerarşisinin ussallaştıırlması Yasal çünkü: otorite yasa, yönetmelik, yönerge, kurallara dayalı Bürokratik ya da bürokratik olmayan yapılar vs Az ya da çok bürokratik arasında değişen yapılar - Ölçütler: kademe sayısı; bürokratlaşma indeksi (Y/Ü)

5 Weber’e Göre Bürokrasinin Özellikleri
Kişisel olmayan bir uygulama Verimli ve etkili; Hesaplanabilirlik (hedefler dolayısıyla kurumsal performans) Öngörülebilirlik (doğru yanlış çalışan davranışı, «ne tür hizmet», «ne kapsamda», «ne zaman» belli) Hız, kesinlilik, belirlilik, süreklilik, belge ve kayıtlara dayanma, bütünlük, itaat, işbirliği…

6 Bürokrasinin İlkeleri
Fonksiyonel uzmanlaşmaya dayalı iş bölümü Açık seçik belirlenmiş hiyerarşik yapı Yetki ve görevlerin kurallarla önceden tespiti. İlke ve yöntemler (ayrıntılı, somut) Gayrişahsi ilişkiler Yazılı ilişkiler ve haberleşme (kayıt altına alın.) Teknik yetenek temelli personel seçim ve terfi sistemi Kaynakların kişisel çıkarlar için kullanılamazlığı Yasal otorite kullanımı (karizmatik ya da geleneksel otorite değil) Görev ve yetkiler kişisel değil biçimsel (pozisyonlara bağlı)

7 Weber: Az gelişmiş (rasyonelleşememiş) bürokrasi, fazla gelişmiş (fazla büyümüş, hantallaşmış) bürokrasi Parkinson Kanunu: Bir iş, daima, bitirilmesi için kendisine ayrılan sürenin hepsini kapsayacak şekilde uzar. Koçel: bürokratik personelin sayısı ile yapılacak iş sayısı ters orantılıdır) (Parkinson's Law: The Pursuit of Progress(Parkinson'un Yasası: Gelişme Arayışı) (Londra, John Murray, 1958)

8 Peter İlkesi kişilerin yeterli oldukları sürece daha yüksek bir pozisyona terfileri nedeniyle, eninde sonunda artık yeterli olmadıkları seviyeye (yetersizlik seviyesi) geleceklerini öngörmektedir. Kişiler ulaştıkları bu son noktada kalacak, artık yetersiz oldukları için daha yüksek pozisyonları elde edemeyeceklerdir. Bu önermenin doğal sonucu olarak; zamanla, bir organizasyondaki her pozisyon o pozisyona ait görevleri yerine getirebilecek yeterlilikte olmayan çalışanlarca doldurulacaktır ve görev henüz yetersiz olduğu pozisyona yükselmemiş olanlar tarafından yerine getirilecektir. Statükonun devamlılığı Araçların amaç haline gelmesi (kontrol) Bennis «İnsansız örgütler» Bürokratik sabotaj İnisiyatif Güncel örnekler Memur sınıfının doğuşu (?) Süreklilik arz eden kayıt sistemleri (akılcı sistemler)

9 - Henry Ford ve Fordizm Henry Ford dindar bir adam Fabrikasında ilk insan kaynakları departmanı var «sosyoloji departmanı» Çalışanların özel hayatları ile ilgileniyor bu departman Taylorizmin tamamlayıcısı Üretim alanında yeni olan: hareket halinde montaj hattı (mezbahadan esinlenmiş) Zaman kaybını minimize ediyor (728 dkdan 93 dk ya düşüyor) Vasıfsız işçi

10 Bir birikim rejimi (accumulation regime)
Fabrika içi düzenlemelerin ötesinde, iktisadi ve siyasi yönleri var ABD’de, talep yoğun, fiyatlar yüksek o dönemde Mass production, mass consumption; standart ürün Ford da yüksek ücret veriyor Tam kapasite ve tam istihdam ile karlılık devamlı Sendikalaşmanın öncülü 1929 buhranı sonrasında Keynes’in talep yanlı politikalarının hayata geçirilmesinde araç oluyor (II. Savaş sonrası dönemde Fordist Refah Devleti ortaya çıkıyor) arasında kapitalizm altın çağını yaşıyor Kirz atlatılmış, işçiler örgütlü, sermaye birikimi devam ediyor, bir tür konsensüs söz konusu

11 KLASİK TEORİNİN GENEL DEĞERLENDİRMESİ
Klasik teorinin ortaya çıkışı Klasik firma teorisinin etkisi Ekonomik insan varsayımı Işbölümü yoluyla verimlilik artışı Karar verici konumundaki girişimci rolü Işletme yönetiminde rekabet ve kar odaklılık Çağdaşlık (aynı sosyo-ekonomik koşulların etkisi altında)

12 Özetle üç sorunun yanıtı:
Yönetimin temel fonksiyonları nelerdir? Örgütün verimli ve etkili işleyişi için davranışlar nasıl kontrol edilmelidir? Örgüt yapısı nasıl düzenlenmelidir? Klasik yönetim düşüncesinin felsefesi verimlilik ve evrensellik normatif (açıklayıcı ya da betimleyici değil); bilimsel yönetim mikro, diğerleri makro

13 Klasik teorinin varsayımları
Üretim: üretilen herşey satılır Kaynaklar: Kaynaklar kullanıma hazır ve benzer nitelikte Örgütün amaçları: amaçlar önceden belirli; kişisel amaçlar ile örgütün amaçları arasında çelişki bulunmaz Yapı: Planlama ve kontrol temelli biçimsel örgüt; “mekanik”, “kapalı” bir sistem (önceden rasyonel temelde düzenlenmiş) Kapalı sistem, klasik firma teorisi etkisinde Belirlilik esas: tüm değişkenler biliniyor, örgütün yönelimi tahmin edilebilir Çevresel değişkenler “veri” olarak kabul ediliyor

14 Insan modeli: makinenin parçası olarak insan (standartlaştırılmış, bir diğerinin yerine geçebilir; insansız örgüt) akılcı iktisadi davranış Çıkar maksimizasyonuna yönelik hesaplı davranış (alternatifleri bilir, hesaplar, seçer) Kişisel çıkar peşinde Çalışanların davranışları kurallarla belirlenmiş (Primle motivasyon, hiyerarşik kontrol, kararların yukarıda alınması, detaylı planlama, sıkı kontrol vb.)

15 Klasik yönetim teorisinin özellikleri
Geleneksel yönetim uygulamalarına karşı (israf ve kayıplar; patrimonyal aile işletmesinin sanayileşmeyi engellediği fikri;evrensel ilkelerin yokluğu) akılcı yaklaşımlar Başarı ölçütü: Ekonomik-teknik verimlilik (üretim sürecinin akılcılaştırılması) Otoritenin kaynağı dışsal: bilimsel yöntemler; ussal yetkinin toplumsal meşruluğu; evrensel ilkeler

16 Eleştiriler Akılcı iktisadi insan Makine örgüt, makinenin parçası insan Sadece biçimsel örgüt odaklılık Insansız örgüt: insan davranışları veri, etkisiz Insan tabiatı ve motivasyon ile ilgili kabuller Normatiflik (ilke ve varsayımların ampirik olarak denenmemiş olması) Kapalı sistem (çevre?)

17 DEĞERLENDİRME SORULARI
M. Weber’in klasik yönetim organizasyon teorisine katkıları nelerdir? Bürokrasi ve otorite kavramları nasıl tanımlanabilir? Bir sistem olarak bürokrasinin özellikleri nelerdir? Bürokratik ilkeler nelerdir? Henry Ford’un klasik yönetim organizasyon teorisine katkısı nedir? Fordizm ne demektir? Klasik yönetim organizasyon teorisi nasıl değerlendirilebilir? Bu ekolün karşılaştığı en temel eleştiriler nelerdir?