Strateji Geliştirme Başkanlığı / Ankara / 9 Aralık 2015

... konulu sunumlar: "Strateji Geliştirme Başkanlığı / Ankara / 9 Aralık 2015"— Sunum transkripti:

1 Strateji Geliştirme Başkanlığı / Ankara / 9 Aralık 2015
İÇ KONTROL KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ İÇ DENETİM Ahmet SANDAL İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi UzmanI Strateji Geliştirme Başkanlığı / Ankara / 9 Aralık 2015

2 İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi Uzmanı
İÇ KONTROL SİSTEMİ Ahmet SANDAL İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi Uzmanı

3 KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ
İç Kontrol Nedir? 5018 Sayılı Kanun Md.55 İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin; Etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, Varlık ve kaynaklarının korunmasını, Muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, Mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan; KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN İÇ DENETİMLİ İLGİLİ MADDELERİ/HÜKÜMLERİ                        Kanun Numarası            : 5018                      Kabul Tarihi                    :                      Yayımlandığı R.Gazete    : Tarih :    Sayı :25326 Üst yöneticiler Madde 11- Bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Ancak, Millî Savunma Bakanlığında üst yönetici Bakandır. Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, malî hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirirler. İç kontrolün tanımı Madde 55- (Değişik birinci fıkra: 22/12/ /10 md.) İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. Görev ve yetkileri çerçevesinde, malî yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, iç denetime ilişkin standartlar ve yöntemler ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenir, geliştirilir ve uyumlaştırılır. Bunlar ayrıca, sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir. İç denetim Madde 63- İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. (Düzenleme ikinci fıkra: 22/12/ /10 md.) İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. (Ek cümle: 22/12/ /10 md.) Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınmak suretiyle, İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilir. İç denetçinin görevleri Madde 64- Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır.  İç denetçi, aşağıda belirtilen  görevleri yerine getirir: a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin  yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. d) İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. e) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. f) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak. g) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek. İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. İç denetçinin nitelikleri ve atanması Madde 65- İç denetçi olarak atanacakların, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilenler ile aşağıdaki şartları taşıması gerekir:   a) İlgili kamu idaresinin özelliği de dikkate alınarak İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen alanlarda en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş olmak.  b) Kamu idarelerinde denetim elemanı olarak en az beş yıl veya İç Denetim Koordinasyon Kurulunca belirlenen alanlarda en az sekiz yıl çalışmış olmak. c) Mesleğin gerektirdiği bilgi, ehliyet ve temsil yeteneğine sahip olmak. d) İç Denetim Koordinasyon Kurulunca gerekli görülen diğer şartları taşımak. Kamu idarelerine iç denetçi olarak atanacaklar, İç Denetim Koordinasyon Kurulu koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığınca iç denetim eğitimine tâbi tutulur. Eğitim programı, iç denetçi adaylarına denetim, bütçe, malî kontrol, kamu ihale mevzuatı, muhasebe, personel mevzuatı, Avrupa Birliği mevzuatı ve mesleki diğer konularda yeterli bilgi verilecek şekilde hazırlanır. Bu eğitimi başarıyla tamamlayanlara sertifika verilir. İç denetçi adayları için uygulanacak eğitim programının süresi, konuları ve eğitim sonucunda yapılacak işlemler ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanarak Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.  (Değişik ilk cümle: 22/12/ /10 md.) İç denetçiler, bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usûlle görevden alınır. İç denetçilerin kamu idareleri itibarıyla sayıları, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunca hazırlanarak, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. İç Denetim Koordinasyon Kurulu Madde 66- Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, yedi üyeden oluşur. Üyelerden biri Başbakanın, biri Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri İçişleri Bakanının, başkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisi üzerine beş yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanır. Bunların 67 nci maddede belirtilen görevleri yapabilecek niteliklere sahip olması şarttır. Maliye Bakanı tarafından önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, işletme alanlarından birinde doktora derecesine sahip öğretim üyeleri arasından olması şartı aranır. Üyeler, bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler. Gerekli görülen hallerde İç Denetim Koordinasyon Kurulu, oy hakkı olmamak kaydıyla teknik yardım almak ve danışmak amacıyla uzman kişileri de toplantılara davet edebilir. Kurulun çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İç Denetim Koordinasyon Kurulunda görevlendirilenlerin asli görevleri devam eder. Başkan ve üyelerine, ayda dörtten fazla olmamak üzere her toplantı günü için (3000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutar üzerinden toplantı ücreti ödenir. İç Denetim Koordinasyon Kurulunun görevleri Madde 67- İç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu idarelerinin  iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek üzere aşağıdaki görevleri yürütür:  a) İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberlerini  hazırlamak ve geliştirmek. b) Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliştirmek. c) Kamu idarelerinin denetim birimleri ile işbirliğini sağlamak. d) Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak. e) Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak. f) İç denetçilerin eğitim programlarını düzenlemek. g) İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak. h) İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak. i) (Değişik: 22/12/ /10 md.) İşlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek. j) İç denetçilerin atanmasına ilişkin diğer usulleri belirlemek. k) İç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek. l) (Ek: 22/12/ /10 md.) Kalite güvence ve geliştirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek.                      Geçici Madde 5- (Değişik: 22/12/ /9 md.) tarihi itibarıyla; ………….            c) Sayıştay Denetçisi, Başbakanlık Müfettişi, Yüksek Denetleme Kurulu Denetçisi, Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı, Bütçe Kontrolörü, Muhasebat Kontrolörü, Gelirler Kontrolörü, Millî Emlak Kontrolörü, Tasfiye İşleri ve Döner Sermaye İşletmeleri Kontrolörü, Hazine Kontrolörü kadrolarında çalışmakta olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevlerde bulunanlar, kamu idarelerinde İç Denetçi, d) Bakanlık, Müsteşarlık, Başkanlık ve Genel Müdürlüklerde Müfettiş veya Kontrolör olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevlerde bulunanlar, kendi idarelerinde, özel bütçeli idarelerde, mahallî idarelerde ve sosyal güvenlik kurumlarında İç Denetçi, e) Muhasebe, Millî Emlak ve Vergi Denetmenleri ile bu görevlerde daha önce en az beş yıl bulunanlar, özel bütçeli idareler ile mahallî idarelerde; Belediye Müfettişi ve Hesap İşleri Murakıbı olanlar ile bu görevlerde daha önce en az beş yıl bulunanlar, mahallî idarelerde İç Denetçi, Olarak tarihine kadar atanabilirler. …………. (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen görevlere atananlar bu Kanunun öngördüğü sistemin uygulanmasına yönelik eğitime tâbi tutulurlar. Atamalarda ilgilinin ve idaresinin muvafakati alınır.  ……………           Geçici Madde 16 – (Ek: 25/4/ /5 md.) Geçici 5 inci maddenin birinci fıkrasının (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen kadrolarda 31/12/2006 tarihi itibarıyla çalışmakta olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevde bulunanlar da anılan madde hükümlerine göre iç denetçi kadrolarına atanabilirler. İç denetçi kadrolarına atanma Geçici Madde 21 – (Ek: 3/4/ / 39 md.) Merkezî yönetim kapsamındaki idarelerde ve sosyal güvenlik kurumlarında mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil, denetçi, müfettiş, kontrolör, sigorta denetleme uzmanı, sigorta denetleme aktüeri, yasama uzmanı, düzenleyici ve denetleyici kurumlarda murakıp ve uzman ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesinin “II-Tazminatlar” kısmının “A- Özel Hizmet Tazminatı” bölümünün (ğ) bendinde yer alanlardan merkez teşkilatına ait uzman unvanlı kadrolarda en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, kamu idarelerinin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Bu Kanun kapsamındaki idarelerde mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil mali hizmetler uzmanı olarak en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, kendi idareleri, yükseköğretim kurumları ve mahalli idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil il eğitim denetmeni, muhasebe denetmeni, millî emlak denetmeni, sosyal güvenlik denetmeni veya mahalli idarelerde müfettiş olarak en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, yükseköğretim kurumları ve mahalli idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Geçici 5 inci ve geçici 16 ncı maddelere göre atanan iç denetçiler, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, diğer idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar naklen atanabilirler. Bunlar, daha önce kendilerine verilen Kamu İç Denetçi Sertifikalarını kullanmaya devam ederler. Bu Kanun kapsamındaki idarelerde başvuru tarihi itibarıyla öğretim üyesi, tabip, diş tabibi, eczacı, veteriner, biyolog, hukuk müşaviri, Hazine avukatı, avukat, mühendis unvanlı kadrolarda en az beş yıl çalışmış olanlardan, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olanlar, belirli dönemlerde yapılacak sertifika eğitimlerine 31/12/2015 tarihine kadar doğrudan katılabilirler. Bu eğitimler sonucunda yapılacak sınavlarda başarılı olanlar kamu idarelerinin iç denetçi kadrolarına atanabilirler ve bunlara atandıkları idarede geçerli Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. İdarelerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bu fıkrada sayılan unvanlar dışında ilave unvanlar belirlemeye, mühendislere ilişkin olarak lisans mezuniyetine göre bölüm şartı getirmeye, bu fıkra kapsamındaki sertifika eğitimleri ve sınavlarına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve idarelerin özelliklerini göz önünde bulundurarak bu fıkraya göre atananların bir başka idareye naklen atanmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemeye İç Denetim Koordinasyon Kurulu yetkilidir. Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralara göre atananlar İç Denetim Koordinasyon Kurulu koordinatörlüğünde Maliye Bakanlığı tarafından en az iki aylık sertifika eğitimine tabi tutulur ve eğitim tamamlandıktan sonra bunlara atandıkları idarede geçerli Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. Fiilen en az üç yıl iç denetçilik yaptıktan sonra İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belli dönemlerde yapılacak sertifika sınavına girerek başarılı olanlara, bu Kanun kapsamındaki bütün idarelerin iç denetçi kadrolarına naklen atanmalarına imkân verecek nitelikte Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. Bu maddeye aykırı bir şekilde iç denetçi kadrolarına atananların atamaları ile verilmiş ise Kamu İç Denetçi Sertifikası iptal edilir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve tereddütleri gidermeye İç Denetim Koordinasyon Kurulu yetkilidir. Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından veya Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavından en az elli puan almış olanlar da bu maddede aranan yabancı dil şartını yerine getirmiş sayılır.

4 KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ
organizasyon, yöntem, süreç, iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür. 

5 Devamlılık esasına dayanan bir süreçtir
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Özellikleri nelerdir? Devamlılık esasına dayanan bir süreçtir İdareyi hedeflerine ulaştırma amacı taşıyan bir yönetim aracıdır Hedeflere ulaşabilmek için makul güvence sağlar Risk esasına dayanır

6 Yönetimin sorumluluğundadır
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Yönetimin sorumluluğundadır Mali ve mali olmayan tüm işlemlerini kapsar. Sadece yazılı dokümanlara (broşür, form, belge, el kitabı vb.) dayanmaz Bütün görevlileri kapsar Yılda en az bir kez değerlendirilir

7 Amaçları nelerdir? 5018 Sayılı Kanun Md.56
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Amaçları nelerdir? 5018 Sayılı Kanun Md.56 Kamu gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerinin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesini, Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesini,

8 KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ
Her türlü mali karar ve işlemlerde usulsüzlük ve yolsuzluğun önlenmesini, Karar oluşturmak ve izlemek için düzenli, zamanında ve güvenilir rapor ve bilgi edinilmesini, Varlıkların kötüye kullanılması ve israfını önlemek ve kayıplara karşı korunmasını sağlamaktır.

9 İç Kontrolde Sorumlular kimler?
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ İç Kontrolde Sorumlular kimler? 5018 Sayılı Kanunun 11.,60., 63. ve 64. maddeleri Üst Yönetici – Müsteşar Harcama Birimleri –Müdür, Daire Başkanı Mali Hizmetler Birimi (Strateji Geliştirme Başkanlığı) İç Denetim Birimi – İç Denetçiler

10 Müsteşar, mali yönetim ve iç kontrol sisteminin; Kurulması İşleyişi
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Müsteşar, mali yönetim ve iç kontrol sisteminin; Kurulması İşleyişi Gözetilmesi İzlenmesi konusunda sorumludur. Müsteşar, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, mali hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirir.

11 KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ
Harcama yetkilileri görev ve yetki alanları çerçevesinde; İdari ve malî karar ve işlemlere ilişkin olarak iç kontrolün işleyişinden sorumludurlar.

12 Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı Kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapmak İç kontrol ve ilgili diğer mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine gerekli bilgileri sağlamak ve danışmanlık yapmak Ön mali kontrol hizmetlerini yürütmek

13 İç kontrol sistemini denetlemek
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ İç Denetim Birimi İç kontrol sistemini denetlemek İç kontrol sisteminin yeterliliği, etkinliği ve işleyişi ile ilgili olarak yönetime, bilgi sağlamak, değerlendirme yapmak ve önerilerde bulunmaktan sorumludur.

14 Güvence Beyanının Kapsamı;
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ İç Kontrol Güvence Beyanı Güvence Beyanının Kapsamı; Tahsis edilen kaynakların planlanmış amaçlara ve iyi mali yönetim ilkelerine uygun olarak kullanıldığı Uygulanan iç kontrol sisteminin işlemlerin yasallık ve düzenliliği konusunda yeterli güvenceyi sağladığı Bilgilerin doğruluğu

15 Güvence Beyanı Verecek Olanlar;
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ Güvence Beyanı Verecek Olanlar; Üst Yöneticiler Harcama yetkilileri Mali hizmetler birimi yöneticisi

16 Üst yöneticinin gözetiminde,
KAMU İÇ KONTROL SİSTEMİ İç kontrol sisteminin oluşturulması çalışmaları, Üst yöneticinin gözetiminde, Mali Hizmetler Biriminin teknik desteği ve koordinatörlüğünde, Harcama Birimlerinin bizzat katılımıyla ve uygulamasıyla, İç Denetim Biriminin danışmanlık desteğiyle yürütülmesi gerekmektedir.

17 KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI

18 Standartlar, kontrol sürecinde en önemli faktör
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI Standartlar, kontrol sürecinde en önemli faktör Maliye Bakanlığınca çıkarılan tebliğde; 5 bileşen altında toplam 18 standart ve her bir standart için gerekli 79 genel şart belirlenmiştir

19 Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı
İÇ KONTROL Kurumların yöneticileri ve çalışanları tarafından uygulanan, kurumun Faaliyetlerinin etkinliği ve verimliliği Raporlama sisteminin güvenirliği Yasa ve düzenlemelere uygunluğu Varlık ve kaynaklarının korunması Hedeflerine ulaşması için gereken makul güvenceyi sağlamak amacıyla tasarlanmış bir süreçtir.

20 Bir maksat değil hedefe ulaşmak için bir araçtır.
BİR SÜREÇTİR Bir maksat değil hedefe ulaşmak için bir araçtır. KİŞİLER TARAFINDAN UYGULANIR Sadece prosedürlerden oluşmaz kurumun her düzeyindeki personeli kapsar BİR SÜREÇTİR: bir maksat değil hedefe ulaşmak için bir araçtır. KİŞİLER TARAFINDAN UYGULANIR: sadece prosedürlerden oluşmaz kurumun her düzeyindeki personeli kapsar YÖNETİME MAKUL GÜVENCE SAĞLAR HEDEFLERE ULAŞMAYA YÖNELİKTİR

21 Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı
İÇ KONTROLÜN MAKSATLARI İDARENİN; Faaliyetlerinin Kanunlara Düzenlemelere İlgili Mevzuata UYGUNLUĞUNU SAĞLAMAK 5018 Sayılı Kanun/56. Md.

22 Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı
İÇ KONTROLÜN MAKSATLARI İDARENİN; Gelir Gider Varlık Yükümlülük Etkili Ekonomik Verimli Bir şekilde yönetmek

23 İÇ KONTROLE İLİŞKİN MEVZUAT
Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı İÇ KONTROLE İLİŞKİN MEVZUAT 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu tarih ve sayılı Resmi Gazete İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar tarih ve sayılı 3. mükerrer Resmi Gazete Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği tarih ve sayılı Resmi Gazete Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Eylem Planı Rehberi tarih

24 İç Kontrolün Bileşenleri
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI İç Kontrolün Bileşenleri Kontrol Ortamı Risk Değerlendirmesi Kontrol Faaliyetleri Bilgi ve İletişim İzleme

25 The Committee of Sponsoring Organizations
 of the Treadway Commission (COSO) 

26 KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI
Kontrol Ortamı Etkili bir iç kontrol sistemi için, uygun bir organizasyonel yapı içinde görev, yetki ve sorumlulukları belirlenmiş birimlerle, yeterli ve yetkin personel tarafından görevlerin yürütülmesi Risk Değerlendirmesi Amaç ve hedeflerin belirlenmesi ve bunların gerçekleşmesini etkileyebilecek riskler ile fırsatların belirlenmesi

27 Kontrol Faaliyetleri Bilgi ve İletişim İzleme
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI Kontrol Faaliyetleri Riskleri yönetmek ve fırsatlardan yararlanmak için uygun kontrol strateji ve prosedürlerinin belirlenmesi ve uygulanması Bilgi ve İletişim Etkin bir bilgi ve iletişim sisteminin tüm bu faaliyetleri destekleyecek yeterlikte kurulması ve işletilmesi İzleme Tüm bu faaliyetlerin izlenmesi ve geliştirilmesi

28 I. Kontrol ortamı standartları
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI I. Kontrol ortamı standartları Etik değerler ve dürüstlük Misyon, organizasyon yapısı ve görevler Personelin yeterliliği ve performansı Yetki devri II. Risk değerlendirme standartları Planlama ve programlama Risklerin belirlenmesi ve programlanması

29 III. Kontrol faaliyetleri standartları
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI III. Kontrol faaliyetleri standartları Kontrol stratejileri ve yöntemleri Prosedürlerin belirlenmesi ve belgelendirilmesi Görevler ayrılığı Hiyerarşik kontroller Faaliyetlerin sürekliliği Bilgi sistemleri kontrolleri

30 IV. Bilgi ve iletişim standartları
KAMU İÇ KONTROL STANDARTLARI IV. Bilgi ve iletişim standartları Bilgi ve iletişim Raporlama Kayıt ve dosyalama sistemi Hata, usulsüzlük ve yolsuzlukların bildirilmesi V. İzleme standartları İç kontrolün değerlendirilmesi İç denetim

31 KURUMSAL RİSK YÖNETİMİ
Ahmet SANDAL İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi Uzmanı

32 Riskin Tanımı Risk, kurumun stratejik, mali ve operasyonel hedeflerini gerçekleştirmesini engelleyecek, her türlü olayın gerçekleşme olasılığıdır. (IIA Tanımı) Riskler gerçekleşme olasılığı ve risklerin gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak sonuçların etkileri göz önünde bulundurularak ölçülür. Tehdit, kurumu muhtemel riske sokabilecek eylem veya olaydır. (IIA : Institute of Internal Auditors) 32

33 Rİskİn tanImI Öte yandan risk, kamu idarelerinin kuruluş amaçları ile stratejik hedeflerine ulaşmasına ve görevlerinin ifasına engel olabilecek veya beklenmeyen zararlara yol açabilecek durum ya da olaylardır[1]. [1] İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Madde 4 33

34 Riskin tanımlanabilmesi için amaçların belirlenmiş olması gerekir.
Riskin Belirlenmesi Riskin tanımlanabilmesi için amaçların belirlenmiş olması gerekir. Amaçlar belirlendikten sonra amaçlara ulaşılmasını engelleyebilecek riskler tanımlanır, değerlendirilir ve alınacak tedbirler kararlaştırılır.

35 örnekleri yardımcı olabilir:
Risklerin tanımlanmasında aşağıda verilen soru örnekleri yardımcı olabilir: Amaca ulaşma yolunda neler yanlış gidebilir? Sorun nedir? Hangi tür işlemler başarısız olmamıza neden olabilir? Zayıf olduğumuz alanlar neler? Hangi varlıkları daha çok korumalıyız? Hırsızlık ya da yolsuzluk alanları neler olabilir? Faaliyetlerimiz hangi durum ya da olaylar karşısında aksayabilir? En kritik bilgi kaynaklarımız neler? En fazla harcama yaptığımız alanlar hangileri? Takdire dayanan kritik kararlar hangileri? Hangi faaliyet ya da süreçler daha karmaşık? Cezai yaptırımlara maruz kaldığımız alanlar hangileri?

36 İş hayatImIzdan örnekler
Maksadımız: Birimimizde iş sürekliliğinin sağlanması Risk: Aynı dönemde bir çok personelin yıllık izin kullanması nedeniyle işlerin aksaması Kontrol : İşlerin yoğun olduğu dönemlerde izinlerin belli bir süre önce talep edilmesi ve buna göre bir takvim çerçevesinde izin kullandırılması Sonuç: Vatandaşların ve diğer yararlanıcıların memnuniyeti

37 Riskin Temel Özellikleri
Riskin iki temel özelliği vardır. Bunlar; (1) Belirli bir sonuca ulaşamama olasılığı ya da istenmeyen bir olayın oluşma olasılığı Possibility of Occurence (Meydana Gelme İhtimali) (2) Riskin oluşması durumunda, bu durumların sonuca etkisinden oluşur. Severity of Loss (Kaybın Büyüklüğü) 37

38 Riskin Temel Özellikleri (2)
OLASILIK NEDİR? ETKİ NEDİR? 38

39 Risk Değerlendirmesi: Olasılık ve Etki Analizi
Orta Risk Yüksek Risk Çok Düşük Risk Yüksek Orta Düşük Etki Düşük Orta Yüksek

40 Risk Yönetimi Aksiyon (Önlem) Modeli
Olasılık Risk Yönetimi Önlemleri Yüksek Önemli derecede risk yönetimine ihtiyaç duyulmaktadır Riskler yönetilmeli ve gözetim altında tutulmalıdır Geniş kapsamlı risk yönetimi gereklidir Orta Riskler gözetim altında olmak kaydıyla kabul edilebilir Risk, yönetim faaliyetlerine değecek düzeydedir. Risk Yönetimi faaliyetlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Düşük Riski kabul et Riski kabul et, fakat riskleri gözlemle Riski yönet ve gözlemle Etki

41 Risk = Etki x Olasılık Risk değerlendirmesi, zarara sebebiyet verebilecek aktivite veya olayların önceden tespit edilmesi ve ilgili risklerin gözden geçirilmesine imkan verir. Risk odaklı denetimde maksat, denetim kaynaklarının riskin etki ve olasılık bileşiminin en yüksek olduğu alanlara yoğunlaşmasıdır Risk odaklı denetim; denetim kaynaklarının sınırsız olmadığı, denetlenecek birim faaliyetlerinin farklı risklerle karşı karşıya olduğu, denetlenecek birim faaliyetlerinin göreceli olarak farklı önem derecesine sahip olduğu varsayımlarına dayanır

42 RİSK MATRİSİ O L A S I K E T K İ 5 4 3 2 1 Yüksek riskli alan
O L A S I K 5 4 3 2 1 E        T       K        İ Yüksek riskli alan Orta riskli alan Düşük riskli alan

43 Risk = Etki x Olasılık

44 Etki Kriterleri Mali Etki: Hata, süreçlerdeki karmaşıklık, işlemlerin yoğunluğu, varlıklara yetkisiz erişim, yolsuzluk gibi nedenlerle kurum finansal varlıklarında oluşabilecek potansiyel kayıplar. Yasal Etki: Tabi olunan mevzuata kasıtlı veya kasıtsız olarak uyulmamasından kaynaklanabilecek etki. İtibar Etkisi: Hata, ihmal, yolsuzluk, sahtekarlık meydana gelmesi, bilgi güvenliği ve gizliliğine uyulmaması durumlarında, Bakanlık imaj ve itibarı üzerinde oluşabilecek olumsuz etki. Performans Etki: Potansiyel risklerin gerçekleşmesi halinde faaliyetlerin etkililiği ve verimliliği üzerinde oluşabilecek etki. Sosyal Etki: Toplumun ve ihtiyaç sahiplerinin hakları, menfaat ve memnuniyet düzeyleri üzerindeki oluşabilecek etki.

45 Olasılık (Riske Açıklık) Kriterleri
İç Kontroller: Mevcut iç kontrollerin yetersizliğinden, iç kontrol sisteminin işlerliği ve etkililiği ile ilgili zayıflıklardan kaynaklanan riske açıklık. Süreçlerin ve İşin Karmaşıklığı: Kurumun süreçleri ve faaliyetlerinin karmaşık doğası nedeniyle işlemlerin istenildiği şekilde yürütülememesi, tamamlanamaması ya da hatalı olması nedeniyle oluşan riske açıklık. Bilgi Teknolojileri: Süreç uygulamaları ve iş akışlarında, yedeklemelerde, işlemlerin kayıt altına alınmasında ve yetkilendirmedeki otomasyon seviyesi. İnsan Kaynakları: İnsan kaynaklarının nicelik ve nitelik olarak uygunluğu ve yeterliliği. Bütçe Büyüklüğü: Bütçeyle verilmiş kaynakların büyüklüğü.

46 Risk Yönetİmİ Nedir? Kurumun hedeflerini gerçekleştirebilmesi için makul bir güvence sağlamak üzere, olası olay veya durumların önceden belirlenmesi, değerlendirilmesi ve kontrol edilmesinden oluşan bir süreçtir. (IIA Tanımı) Risk yönetimi, potansiyel risklerin sistematik olarak değerlendirilerek, olası zararların etkisini azaltıcı yönde, verilere dayalı karar vermeyi sağlayan yönetimi ifade eder. (İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Madde 4) 46

47 Rİsk Yönetİmİne İlİşkİn Görev ve Sorumluluklar
Yönetim: Kurum yönetiminin temel sorumluluklarından birisi risk yönetimidir. Risk değerlendirme bir yönetim süreci olduğundan, harcama birimlerinin bu becerilere sahip olması şarttır. Strateji Geliştirme Başkanlığı:Temel risk yönetimi usulleri konusunda bilgi ve becerilerin geliştirilmesi ve bu becerilerin harcama birimlerine aktarılması için gerekli çalışmaları yapar, bilgi aktarımı ve koordineyi sağlar. Kurum personeli: Tüm çalışanlar, Kurumun amaçlarına ulaşmayı engelleyebilecek ya da hizmet sunumunu olumsuz etkileyebilecek risklerden sorumludur. Riskin herkesin sorumluluğunda olması nedeniyle, her bir çalışan görev tanımı çerçevesinde kendisine verilen iş/işlemleri etkin ve verimli bir şekilde mevzuata uygun olarak yürütmek zorundadır. Aynı zamanda, faaliyetlere ilişkin problemleri ve iyileştirme önerilerini, kurum etik değerleriyle bağdaşmayan davranışları, illegal fiil ve eylemleri üst yönetime iletmelidir. İç denetimin risk yönetimindeki rolü: idareler risklerin tespit edilmesinin iç denetçinin görevi olduğunu düşünmektedir. Aslında iç denetçinin rolü risk yönetimi sürecinin etkili olup olmadığı, risklerin gereken şekilde tespit edilip edilmediği ve gereken şekilde değerlendirilip değerlendirilmediği konularında tavsiyede bulunmaktır.

48 İçsel Rİsk ve KalIntI Rİskİ (nherent & Residual Risk)
Kontrol Faaliyetleri İçsel Risk Kalıntı Risk (Inherent Risk) (Residual Risk) (COSO) (IIA) 48

49 Kontrol politika ve prosedürleri, risklerin etkilerini minimize etmek
amacıyla oluşturulan politika ve prosedürlerdir. Kontroller doğru şekilde uygulanmalı ve izlenmelidir.

50 Committee of Sponsoring Organisations (COSO) ENTERPRISE RISK MANAGEMENT (ERM)
Hedefler Hedefler 4 kategoride ele alınabilir: Stratejik Operasyonlar Raporlama Uygunluk Çerçevenin 8 bileşeni birbiri ile ilişkilidir… 1. Kontrol ortamı, 2. Amaç belirlenmesi, 3. Hadiselerin (event) tanımlaması, 4. Risklerin değerlendirilmesi, 5. Risk cevabı, 6. Kontrol faaliyetleri, 7. Bilgi ve iletişim, 8. İzleme. Faaliyet/Birim Çerçevenin 8 bileşeni

51 Rİsk Yönetİmİ Uygulama AdImlarI
Hedefler Riskler Kontroller Kurumun stratejik hedeflerinin belirlenmesi Risklerin Belirlenmesi Ne olabilir? Nasıl olabilir? Risk Analizi Olasılığın ve etkinin belirlenmesi Risk seviyesinin belirlenmesi Risklerin önceliklendirilmesi Kurumun kabul edilebilir risk profili ile karşılaştırma Kontrollerin belirlenmesi ve incelenmesi Kontrol seviyesinin belirlenmesi Kontrol seviyesinin değerlendirilmesi Bu seviye kabul edilebilir mi? Evet Uyum İzle ve Gözden geçir Hayır Evet Kaçın İyileştirme Planlarını oluştur Fayda ve maliyetleri değerlendir Kaçın Bu seviye kabul edilebilir mi? Risklerin Yönetilmesi Bir kısmını/ tümünü paylaş Bir kısmını/ tümünü paylaş İyileştirme stratejileri öner Etkisini/olasılığını azalt Etkisini/olasılığını azalt İyileştirme stratejileri seç Kabullen Kabullen Hayır

52 Rİsk Yönetİmİ ve İç Kontrol
Risk yönetimi risklerin tespiti ve çeşitli yöntemler ile yönetilmesidir. İç kontrol sistemi ve kontrol faaliyetleri ise risk yönetimi sürecinde riskin azaltılmasına (kontrol edilmesi) yarayan araçlardır. İç kontrolün amacı genellikle finansal raporlamaların doğruluğu, operasyonların etkinliği ve verimliliği, varlıkların korunması ve mevzuat/düzenlemelere uyumun sağlanması hedeflerine ulaşıldığına ilişkin güvence sağlamak olsa da, bu amacı yerine getirirken, kurumun karşı karşıya olduğu risklerin yönetilmesi aşamasında önemli bir risk yönetim aracı rolünü de oynamaktadır. Öte yandan risk yönetimi de iç kontrolün önemli unsurlarından olan risk değerlendirmesi aşamasında iç kontrol sistemine destek vermekte, iç kontrol sisteminin önemli bir parçası olmaktadır. 52

53 Risk Yönetimi ve İç Kontrol
Sonuç olarak, Risk Yönetimi ve İç Kontrol süreçleri birbirlerinden farklı, ancak gittikçe yakınlaşan, birbirlerine etki eden ve birbirlerinden etkilenen süreçlerdir. Örnek Risk tanımlama ve kontrol uygulaması 53

54 Sonuç Risk, kamu idarelerinin kuruluş amaçları ile stratejik hedeflerine ulaşmasına ve görevlerinin ifasına engel olabilecek veya beklenmeyen zararlara yol açabilecek durum ya da olaylardır. Sağlam bir risk analizinde, sadece risk seviyesi değil, oluşabilecek hatanın türü de değerlendirilir. Risklerin sınıflandırılması süreci standart bir süreç olmayıp kurumun faaliyetlerine özgü bir nitelik taşımaktadır. Her kurum, risk yönetimi sürecini uygulamak için kendisine özgü bir yöntem seçebilir. Risk yönetimi süreçleri, bir kurumun faaliyetlerinin niteliğine uygun tasarlanmalı ve uygulanmalıdır. 54

55 Risk yönetiminin şeffaf, koordineli, kamu önünde güvenilir ve etkili olması gerekmektedir.
Yöneticilerin risklere dair rollerini ve sorumluluklarını bilmeleri ve anlamaları gerekmektedir En azından risklerin teşhis edilmesi ve değerlendirilmesinde herkese düşen bir görev vardır Riskle karşı karşıya olanların sorumluluklarını kabul edip uygun önlemleri alması gerekmektedir İç Denetimin risk yönetimini incelemede ve risk yönetimi kültürünün kazandırılmasında rolü vardır. Ancak riski yönetme görevi iç denetimin değildir! 55

56 İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi Uzmanı
İÇ DENETİM KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNUNUN İÇ DENETİMLİ İLGİLİ MADDELERİ/HÜKÜMLERİ                      Kabul Tarihi                    :                        Kanun Numarası            : 5018                      Yayımlandığı R.Gazete    : Tarih :    Sayı :25326 Üst yöneticiler Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve bu Kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar. Madde 11- Bakanlıklarda müsteşar, diğer kamu idarelerinde en üst yönetici, il özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir. Ancak, Millî Savunma Bakanlığında üst yönetici Bakandır. Üst yöneticiler, bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, malî hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirirler. Madde 55- (Değişik birinci fıkra: 22/12/ /10 md.) İç kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, varlık ve kaynakların korunmasını, muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, malî bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. İç kontrolün tanımı Görev ve yetkileri çerçevesinde, malî yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, iç denetime ilişkin standartlar ve yöntemler ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenir, geliştirilir ve uyumlaştırılır. Bunlar ayrıca, sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir. Madde 63- İç denetim, kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir. Bu faaliyetler, idarelerin yönetim ve kontrol yapıları ile malî işlemlerinin risk yönetimi, yönetim ve kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendirmek ve geliştirmek yönünde sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. İç denetim (Düzenleme ikinci fıkra: 22/12/ /10 md.) İç denetim, iç denetçiler tarafından yapılır. (Ek cümle: 22/12/ /10 md.) Kamu idarelerinin yapısı ve personel sayısı dikkate alınmak suretiyle, İç Denetim Koordinasyon Kurulunun uygun görüşü üzerine, doğrudan üst yöneticiye bağlı iç denetim birimi başkanlıkları kurulabilir. İç denetçinin görevleri a) Nesnel risk analizlerine dayanarak kamu idarelerinin  yönetim ve kontrol yapılarını değerlendirmek. İç denetçi, aşağıda belirtilen  görevleri yerine getirir: Madde 64- Kamu idarelerinin yıllık iç denetim programı üst yöneticinin önerileri de dikkate alınarak iç denetçiler tarafından hazırlanır ve üst yönetici tarafından onaylanır.  b) Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması bakımından incelemeler yapmak ve önerilerde bulunmak. e) Malî yönetim ve kontrol süreçlerinin sistem denetimini yapmak ve bu konularda önerilerde bulunmak. d) İdarenin harcamalarının, malî işlemlere ilişkin karar ve tasarruflarının, amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlara, stratejik planlara ve performans programlarına uygunluğunu denetlemek ve değerlendirmek. c) Harcama sonrasında yasal uygunluk denetimi yapmak. g) Denetim sırasında veya denetim sonuçlarına göre soruşturma açılmasını gerektirecek bir duruma rastlandığında, ilgili idarenin en üst amirine bildirmek. f) Denetim sonuçları çerçevesinde iyileştirmelere yönelik önerilerde bulunmak. İç denetçi bu görevlerini, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen ve uluslararası kabul görmüş kontrol ve denetim standartlarına uygun şekilde yerine getirir. İç denetçiler, raporlarını doğrudan üst yöneticiye sunar. Bu raporlar üst yönetici tarafından değerlendirmek suretiyle gereği için ilgili birimler ile malî hizmetler birimine verilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, üst yönetici tarafından en geç iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir. İç denetçi, görevinde bağımsızdır ve iç denetçiye asli görevi dışında hiçbir görev verilemez ve yaptırılamaz. Madde 65- İç denetçi olarak atanacakların, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilenler ile aşağıdaki şartları taşıması gerekir:   İç denetçinin nitelikleri ve atanması c) Mesleğin gerektirdiği bilgi, ehliyet ve temsil yeteneğine sahip olmak. b) Kamu idarelerinde denetim elemanı olarak en az beş yıl veya İç Denetim Koordinasyon Kurulunca belirlenen alanlarda en az sekiz yıl çalışmış olmak. a) İlgili kamu idaresinin özelliği de dikkate alınarak İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen alanlarda en az dört yıllık yükseköğrenim görmüş olmak.  Kamu idarelerine iç denetçi olarak atanacaklar, İç Denetim Koordinasyon Kurulu koordinatörlüğünde, Maliye Bakanlığınca iç denetim eğitimine tâbi tutulur. Eğitim programı, iç denetçi adaylarına denetim, bütçe, malî kontrol, kamu ihale mevzuatı, muhasebe, personel mevzuatı, Avrupa Birliği mevzuatı ve mesleki diğer konularda yeterli bilgi verilecek şekilde hazırlanır. Bu eğitimi başarıyla tamamlayanlara sertifika verilir. İç denetçi adayları için uygulanacak eğitim programının süresi, konuları ve eğitim sonucunda yapılacak işlemler ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından hazırlanarak Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.  d) İç Denetim Koordinasyon Kurulunca gerekli görülen diğer şartları taşımak. (Değişik ilk cümle: 22/12/ /10 md.) İç denetçiler, bakanlıklar ve bağlı idarelerde, üst yöneticilerin teklifi üzerine Bakan, diğer idarelerde üst yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanır ve aynı usûlle görevden alınır. İç denetçilerin kamu idareleri itibarıyla sayıları, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunca hazırlanarak, Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Madde 66- Maliye Bakanlığına bağlı İç Denetim Koordinasyon Kurulu, yedi üyeden oluşur. Üyelerden biri Başbakanın, biri Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri İçişleri Bakanının, başkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisi üzerine beş yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanır. Bunların 67 nci maddede belirtilen görevleri yapabilecek niteliklere sahip olması şarttır. Maliye Bakanı tarafından önerilecek adaylardan birinin ekonomi, maliye, muhasebe, işletme alanlarından birinde doktora derecesine sahip öğretim üyeleri arasından olması şartı aranır. Üyeler, bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler. İç Denetim Koordinasyon Kurulu Gerekli görülen hallerde İç Denetim Koordinasyon Kurulu, oy hakkı olmamak kaydıyla teknik yardım almak ve danışmak amacıyla uzman kişileri de toplantılara davet edebilir. Kurulun çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar İç Denetim Koordinasyon Kurulunun önerisi üzerine Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. İç Denetim Koordinasyon Kurulunda görevlendirilenlerin asli görevleri devam eder. Başkan ve üyelerine, ayda dörtten fazla olmamak üzere her toplantı günü için (3000) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutar üzerinden toplantı ücreti ödenir. a) İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberlerini  hazırlamak ve geliştirmek. Madde 67- İç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu idarelerinin  iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek üzere aşağıdaki görevleri yürütür:  İç Denetim Koordinasyon Kurulunun görevleri c) Kamu idarelerinin denetim birimleri ile işbirliğini sağlamak. b) Uluslararası uygulamalar ve denetim standartlarıyla uyumlu risk değerlendirme yöntemlerini geliştirmek. f) İç denetçilerin eğitim programlarını düzenlemek. e) Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak. d) Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak. h) İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak. g) İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak. k) İç denetçilerin uyacakları etik kuralları belirlemek. j) İç denetçilerin atanmasına ilişkin diğer usulleri belirlemek. i) (Değişik: 22/12/ /10 md.) İşlem hacimleri ve personel sayıları dikkate alınmak suretiyle idareler ile ilçe ve belde belediyeleri için iç denetçi atanıp atanmayacağına karar vermek. l) (Ek: 22/12/ /10 md.) Kalite güvence ve geliştirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek.                      Geçici Madde 5- (Değişik: 22/12/ /9 md.) c) Sayıştay Denetçisi, Başbakanlık Müfettişi, Yüksek Denetleme Kurulu Denetçisi, Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı, Bütçe Kontrolörü, Muhasebat Kontrolörü, Gelirler Kontrolörü, Millî Emlak Kontrolörü, Tasfiye İşleri ve Döner Sermaye İşletmeleri Kontrolörü, Hazine Kontrolörü kadrolarında çalışmakta olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevlerde bulunanlar, kamu idarelerinde İç Denetçi, ………….            tarihi itibarıyla; d) Bakanlık, Müsteşarlık, Başkanlık ve Genel Müdürlüklerde Müfettiş veya Kontrolör olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevlerde bulunanlar, kendi idarelerinde, özel bütçeli idarelerde, mahallî idarelerde ve sosyal güvenlik kurumlarında İç Denetçi, …………. Olarak tarihine kadar atanabilirler. e) Muhasebe, Millî Emlak ve Vergi Denetmenleri ile bu görevlerde daha önce en az beş yıl bulunanlar, özel bütçeli idareler ile mahallî idarelerde; Belediye Müfettişi ve Hesap İşleri Murakıbı olanlar ile bu görevlerde daha önce en az beş yıl bulunanlar, mahallî idarelerde İç Denetçi,  ……………           (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen görevlere atananlar bu Kanunun öngördüğü sistemin uygulanmasına yönelik eğitime tâbi tutulurlar. Atamalarda ilgilinin ve idaresinin muvafakati alınır. Geçici 5 inci maddenin birinci fıkrasının (c), (d) ve (e) bentlerinde belirtilen kadrolarda 31/12/2006 tarihi itibarıyla çalışmakta olanlar ile daha önce en az beş yıl bu görevde bulunanlar da anılan madde hükümlerine göre iç denetçi kadrolarına atanabilirler. Geçici Madde 16 – (Ek: 25/4/ /5 md.) Geçici Madde 21 – (Ek: 3/4/ / 39 md.) İç denetçi kadrolarına atanma Merkezî yönetim kapsamındaki idarelerde ve sosyal güvenlik kurumlarında mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil, denetçi, müfettiş, kontrolör, sigorta denetleme uzmanı, sigorta denetleme aktüeri, yasama uzmanı, düzenleyici ve denetleyici kurumlarda murakıp ve uzman ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 152 nci maddesinin “II-Tazminatlar” kısmının “A- Özel Hizmet Tazminatı” bölümünün (ğ) bendinde yer alanlardan merkez teşkilatına ait uzman unvanlı kadrolarda en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, kamu idarelerinin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Bu Kanun kapsamındaki idarelerde mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil mali hizmetler uzmanı olarak en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, kendi idareleri, yükseköğretim kurumları ve mahalli idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Mesleğe özel yarışma sınavıyla girip yeterlik sınavında başarılı olan ve başvuru tarihi itibarıyla yardımcılıkta geçen süre dâhil il eğitim denetmeni, muhasebe denetmeni, millî emlak denetmeni, sosyal güvenlik denetmeni veya mahalli idarelerde müfettiş olarak en az beş yıl çalışmış olanlar, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, yükseköğretim kurumları ve mahalli idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar atanabilirler. Geçici 5 inci ve geçici 16 ncı maddelere göre atanan iç denetçiler, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olmak şartıyla, diğer idarelerin iç denetçi kadrolarına 31/12/2014 tarihine kadar naklen atanabilirler. Bunlar, daha önce kendilerine verilen Kamu İç Denetçi Sertifikalarını kullanmaya devam ederler. Bu Kanun kapsamındaki idarelerde başvuru tarihi itibarıyla öğretim üyesi, tabip, diş tabibi, eczacı, veteriner, biyolog, hukuk müşaviri, Hazine avukatı, avukat, mühendis unvanlı kadrolarda en az beş yıl çalışmış olanlardan, iç denetçi aday belirleme sınavına katılabilmek için aranan yabancı dillerin birinde Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az elli puan almış ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kırk yaşını doldurmamış olanlar, belirli dönemlerde yapılacak sertifika eğitimlerine 31/12/2015 tarihine kadar doğrudan katılabilirler. Bu eğitimler sonucunda yapılacak sınavlarda başarılı olanlar kamu idarelerinin iç denetçi kadrolarına atanabilirler ve bunlara atandıkları idarede geçerli Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. İdarelerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak bu fıkrada sayılan unvanlar dışında ilave unvanlar belirlemeye, mühendislere ilişkin olarak lisans mezuniyetine göre bölüm şartı getirmeye, bu fıkra kapsamındaki sertifika eğitimleri ve sınavlarına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve idarelerin özelliklerini göz önünde bulundurarak bu fıkraya göre atananların bir başka idareye naklen atanmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemeye İç Denetim Koordinasyon Kurulu yetkilidir. Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralara göre atananlar İç Denetim Koordinasyon Kurulu koordinatörlüğünde Maliye Bakanlığı tarafından en az iki aylık sertifika eğitimine tabi tutulur ve eğitim tamamlandıktan sonra bunlara atandıkları idarede geçerli Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. Fiilen en az üç yıl iç denetçilik yaptıktan sonra İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belli dönemlerde yapılacak sertifika sınavına girerek başarılı olanlara, bu Kanun kapsamındaki bütün idarelerin iç denetçi kadrolarına naklen atanmalarına imkân verecek nitelikte Kamu İç Denetçi Sertifikası verilir. Bu maddeye aykırı bir şekilde iç denetçi kadrolarına atananların atamaları ile verilmiş ise Kamu İç Denetçi Sertifikası iptal edilir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve tereddütleri gidermeye İç Denetim Koordinasyon Kurulu yetkilidir. Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından veya Üniversitelerarası Kurul Yabancı Dil Sınavından en az elli puan almış olanlar da bu maddede aranan yabancı dil şartını yerine getirmiş sayılır. Ahmet SANDAL İç Denetçi & Etik Eğiticisi & Kamu Yönetimi Uzmanı

57 Sunum Planı İç Denetim Kavram ve Tanımlama
İç Denetimin Tarihsel Gelişimi Avrupa Birliği ve İç Denetim Ülkemizde İç Denetim İç Denetim Unsurları İç Denetimin Denetleyeceği Sistemler İç Denetim ve Teftiş Kavramlarının Farkları KAMU MALÎ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN            Kanun Numarası             : 5436           Kabul Tarihi                     : 22/12/2005           Yayımlandığı R.Gazete     : Tarih: 24/12/2005 Sayı : 26033 Madde 16-             ……….. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarından 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tâbi olanlar için genel idare hizmetleri sınıfından dördüncü dereceli 1200 adet İç Denetçi kadrosu ihdas edilmiştir. Bu kadrolarda derece değişikliği yapmak suretiyle idarelerden uygun görülenlere tahsis etmeye İç Denetim Koordinasyon Kurulunun kararı ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir.             Altı ve yedinci fıkra hükümlerine göre idarelere tahsis edilen kadrolar 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli cetvellerin ilgili bölümüne eklenmiş sayılır.             Mahallî idarelerin iç denetçi kadroları İç Denetim Koordinasyon Kurulunun kararı ve İçişleri Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile ihdas edilir. İhdas edilen bu kadrolar ilgili mahallî idarenin norm kadrosuna dahil edilmiş sayılır.

58 İÇ DENETİMDEN ÖNCE DENETİM NEDİR?
Dar tanım (Klasik yaklaşım): Bir kurumda yapılan iş ve işlemlerin, daha önceden belirlenmiş, kriter, standart veya mevzuata uygun olarak yapılıp yapılmadığının kontrol edilerek sonuçların ilgili birim veya kişilere bildirilmesidir. Geniş tanım (Modern yaklaşım): Yönetimden ayrı olmayıp onun bir parçası ve fonksiyonu olarak kurum içinde çalışanlara yol göstermek, motivasyonlarını yükseltmek, kurum içinde yöneticiye çalışma düzenine ilişkin sürekli ve düzenli bilgi akışı sağlamak, iş bölümü ve işbirliği etkinliğini yükseltecek yönlendirmelerde bulunmak, kurumun planlanan hedeflerine ulaşmasında engelleri ortadan kaldırmak ve bu maksat doğrultusunda gerekli önlemleri almak için sürekli takip, kontrol ve koordinasyon faaliyetidir.

59 GENEL OLARAK DENETİM Müfettiş Kontrolör Denetmen
(Bakanlıkta) Kontrolör (Müsteşarlık ve Genel Müdürlükte) Denetmen (İl Müdürlüğünde) Soruşturma İnceleme ve diğer görevler Uygunluk Denetimi (İdari) İç Denetçi Sistem, Uygunluk, Performans, Bilgi İşlem ve Mali (Bakanlık ve diğer idarelerde)

60 İç Denetİm TanImI Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için; kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan bağımsız, nesnel güvence sağlama ve danışmanlık faaliyetidir.

61 İç Denetim Kavramı İ Ç D E N T M
KAMU İDARESİNİN ÇALIŞMALARINA DEĞER KATAR SİSTEME NESNEL GÜVENCE SAĞLAR İLKELER VE SİSTEM BAZINDA DANIŞMANLIK YAPAR BAĞIMSIZLIK ÖZELLİĞİNE SAHİPTİR OBJEKTİF OLARAK YÜRÜTÜLÜR ULUSLARARASI STANDARTLARA GÖRE YAPILIR SERTİFİKALI İÇ DENETÇİLER TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLİR

62 İç Denetimin Tarihsel Gelişimi
Amerika Birleşik Devletlerinde 1940’lı yıllardan itibaren yapılan bilimsel araştırmalarda, hukuka uygunluk denetimi ile sınırlı olan geleneksel denetim anlayışının yolsuzlukları ve hataları engelleyemediği, hataların yüzde sekseninin sistemden kaynaklandığı belirlenmiş, sistem denetimi, risk denetimi, performans denetimi ve bilgi teknolojisi denetimi gibi denetim tekniklerini uygulayan iç denetim kavramı önem kazanmaya başlamıştır. 1941 yılında New York’ta Uluslararası İç Denetim Enstitüsü kurularak iç denetim kurumsal kimliğe kavuşmuştur. Avrupa’da ilk kez 1948 yılında Londra’da oluşturulan iç denetim meslek birlikleri, daha sonra Avrupa’da tüm ülkelerde yaygınlaşmış ve iç denetim kurumsal gelişimini sürdürmüştür.

63 ABD’nde bulunan Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA), bugün dünya çapında 94 ülkede örgütlenerek iç denetçiyi temsil etmekte, iç denetçiliğin kurumsal yönetim, risk yönetimi ve iç kontrol süreçlerinin etkinliğini değerlendiren bir meslek olarak gelişimini sağlamaktadır. İç denetim bugün Dünya’da bir çok ülkede ve Avrupa Birliğine üye olan tüm ülkelerde gerek özel sektör gerekse kamu sektöründe, kurumların olmazsa olmaz unsuru olarak kabul edilmektedir.

64 Avrupa Birlİğİ ve İç Denetim
Türkiye’de kamu kurum ve kuruluşlarında, uluslararası standartlara uygun olarak iç denetim birimlerinin kurulması konusu, Avrupa Birliği müzakere sürecinde 32. fasıl kapsamında yer almıştır. Bu fasıl kapsamında, 2003 yılı Aralık ayından itibaren tarama süreci içinde öncelikler listesinde yer alan yasal ve idarî düzenlemeler yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu yasal ve idarî düzenlemelerin yürürlüğe konulmasıyla 32. fasılda tarama süreci tamamlanmış ve 26 Haziran 2007 tarihinden itibaren de müzakere süreci başlamıştır. Bu fasılda müzakere süreci, öngörülen sistemin uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştirilmesiyle tamamlanacaktır.

65 GENEL OLARAK İÇ DENETİM
Neden ihtiyaç duyuldu? Diğer denetimlerden farkı nedir? Kamuda mı etkindir? Özel sektörde mi etkindir? Nasıl çalıştırılabilir? Uygulamada sorunlar nelerdir?

66 Ülkemizde 2000’li yıllardan sonra İç Denetim sistemine geçilmiştir.
Denetimde değişim süreci 1980’lerden itibaren hızlanmıştır. Bazı uluslararası şirketlerin çeşitli yolsuzluk ve suistimaller sonucu iflas etmesi mevcut denetim anlayışının sorgulanmasına neden olmuştur. Ülkemizde 2000’li yıllardan sonra İç Denetim sistemine geçilmiştir. 1927 yılından beri uygulanmakta olan Türk kamu mali yönetimi ve kontrol sistemi, 2003 yılında kabul edilen 5018 sayılı Kanunla çağın gerekleri doğrultusunda yeniden düzenlenmiştir. 5018 sayılı Kanun ile çağdaş kamu maliyesi ilkelerinin mevcut kamu mali yönetimi ve kontrol sistemimize adapte edilmesi hedeflenmiştir. Kamuda “İç Denetim” 5018 sayılı Kanunla gündeme gelmiştir.

67 İç Denetimde Kadavra Üzerinde Otopsi Yapan Hekim Anlayışı Yoktur
İç Denetimde Kadavra Üzerinde Otopsi Yapan Hekim Anlayışı Yoktur. Poliklinik Hizmeti Veren Hekim Anlayışı Vardır

68 İç Denetİm, Sistemlerde İyİleşme Sağlayan Polİklİnİk Hİzmetİ Verİr

69 İç Denetim Geleceğe Odaklıdır
İç Denetim Geleceğe Odaklıdır. Hedeften Sapmaları Tespit Eder, Hedefe Ulaşmayı Sağlayacak Makro Düzeyde Değerlendirmeler Yapar Hedeften Sapmalar MAKSAT - HEDEF Hedefe Yönlendirilen Faaliyet ve Projeler Hedeften Sapmalar YÖNETİM

70 Genel Olarak İç Denetim
İç denetim; bir kurum ya da organizasyonda yürütülen iş ve işlemlerin, yönetimden farklı ve tarafsız bir gözle değerlendirilmesidir. İç Denetim teftiş ve mali denetim ile karıştırılmamalıdır. İç denetim bir yönetim aracıdır. Yönetici ve çalışanların hatalarını bulmaya değil, eksiklerini gidermeye çabalar. Bu bakımdan kurum çapında güvenilmesi ve desteklenmesi gereken bir fonksiyondur. İç denetçiler Kurumsal Yönetim ilkeleri olan şeffaflık, sorumluluk, hesap verebilirlik ve adalet ilkelerini kurum genelinde yaymak, desteklemek ve tanıtmak misyonuna da sahiptirler.

71 MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı
Risk Yönetimi Kontrol Yönetişim İç Denetim MEB İç Denetim Birimi Başkanlığı

72 Yönetişim Hukukun Üstünlüğü Etkili Sivil Toplum Şeffaflık Hesap Verme
Yönetim Ahlâkı Yerinden Yönetim Etkili Denetim Görevler Ayrılığı

73 Özel Sektörden Kamu Sektörüne İç Denetİm
Özel sektörde gelişen ve yaygınlaşan bir denetim türü kamuda da uygulama alanı bulmuştur.

74 Ülkemizde İç Denetim tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5436 sayılı Kanunla, 190 sayılı KHK’ya tabi olan kamu idareleri ile mahalli idareler için iç denetçi kadrolarının ihdası ve kamu idarelerine iç denetçi atamalarına izin verilmesi hususlarında düzenlemelere yer verilmiştir. Anılan Kanunun 16’ncı maddesi uyarınca; genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarından 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tâbi olanlar için genel idare hizmetleri sınıfından dördüncü dereceli 1200 adet İç Denetçi kadrosu ihdas edilmiştir.

75 Bir Tarafta Kamu Yararı, Bir Tarafta Etkinlik, Etkililik Ve Ekonomiklik
Denge nasıl sağlanacaktır? Kamu yararında etkililik, etkinlik ve ekonomiklik aranmaz.

76 Ekonomiklik Kamu yönetiminde ekonomiklik, yapılan işlerin kaliteli ve mümkün olan en az bedelle gerçekleştirilmesi demektir. Kamuya ait iş ve işlemlerle ilgili girdilerin en ekonomik şekilde sağlanması, insan, araç-gereç ve teknolojinin en ekonomik şekilde kullanılması, yönetim faaliyetlerinin makul ve mantıklı bir şekilde ve plan-program içerisinde gerçekleştirilmesi gibi hususlar kamu yönetiminde ekonomiklik kavramı içerisinde mütalaa edilir.  Kamu yönetiminde kullanılan malzemelerin mümkün olduğunca uzun yıllar kullanılması, mesela masa üstü bilgisayarların en az 10, dizüstü bilgisayarların en az 5 yıl kullanılması ekonomiklikle ilgilidir.

77 Etkinlik Kamu yönetiminde belirlenen hedeflere zamanında ve belirlenen şekilde ulaşılmasıdır. Bu hedeflere ilişkin sözkonusu iş ve işlemlerin ne geç, ne de erken, tam zamanında yapılmasıdır. Kamu yönetiminde etkinlik dediğimizde, hedeflere ulaşılması ve sonrasında ortaya çıkan etkilerin bir bütün olarak değerlendirilmesi anlaşılmalıdır.  Her iş için ayrı plan ve program yapılması, işe göre insan çalıştırılması etkinlik kapsamında düşünülür. Mesela, orman yangınlarıyla mücadelede yangın başlama ve bitme sezonlarının bölgelerin hava ve iklim şartlarına göre ayrı ayrı belirlenmesi ve bu iş için genç personelin istihdam edilmesi etkinlikle ilgilidir.

78 Etkililik Kamuya ait kullanılan kaynaklar ile elde edilen çıktılar arasındaki bağıntıyla ilgilidir. Kamu yönetiminde mevcut kaynaklarla azami çıktılar elde edilmişse etkililik (verimlilik) sözkonusudur. Ya da kamu yönetiminde en az kaynakla gerekli çıktılar elde edilmişse bu da etkililik (verimlilik) kapsamındadır. Etkililik yani verimlilik ise en az personel ve en az ekipman ile en fazla çıktı elde edilmesidir. Mesela, bir ilçede tüm şartlar aynı iken 10 vergi müfettişi ile 300 mükellefin denetlenmesi etkililik, aynı yerde yine tüm şartlar aynı iken 20 vergi müfettişi ile 150 vergi mükellefinin denetlenmesi etkili olmayan bir durumdur.

79 KİT’LERDE İÇ DENETİM 2015 yılından itibaren Kamu İktisadi Teşebbüslerinde de İç Denetim birimleri kurulmaya başlanmıştır. Bu kuruluşlarda sistem nasıl işleyecek? Etkililik, verimlilik ve etkinlik bu kurumlarda net olarak sağlanabilir mi? Özel sektöre en yakın kurumlar Kamu İktisadi Teşebbüsleri olduğu için iç denetim sisteminin en iyi bu işletmelerde uygulanacağını ve etkinlik, verimlilik ile etkililiğe katkı sağlayacağını düşünmekteyim.

80 Düzenleme yetkisi Görev ve yetkileri çerçevesinde, malî yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, İç denetime ilişkin standartlar ve yöntemler ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenir, geliştirilir ve uyumlaştırılır. Bunlar ayrıca, sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir.

81 İç Denetim Koordinasyon Kurulu
İç denetime ilişkin denetim ve raporlama standartlarını belirlemek, denetim rehberlerini  hazırlamak ve geliştirmek. Yolsuzluk veya usulsüzlüklerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemlerin alınması konusunda önerilerde bulunmak. Risk içeren alanlarda iç denetçilere program dışı özel denetim yaptırılması için kamu idarelerine önerilerde bulunmak. İç denetçiler ile üst yöneticiler arasında görüş ayrılığı bulunması halinde anlaşmazlığın giderilmesine yardımcı olmak. İdarelerin iç denetim raporlarını değerlendirerek sonuçlarını konsolide etmek suretiyle yıllık rapor halinde Maliye Bakanına sunmak ve kamuoyuna açıklamak. Kalite güvence ve geliştirme programını düzenlemek ve iç denetim birimlerini bu kapsamda değerlendirmek

82 İç Denetim Alanında Yasal ve İdarî Düzenlemeler
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu İç Denetim Koordinasyon Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İç Denetçi Adayları Belirleme, Eğitim ve Sertifika Yönetmeliği İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kamu İç Denetim Rehberi   Üst Yönetici Rehberi Kamu İç Denetim Standartları Kamu İç Denetim Raporlama Standartları Kamu İç Denetçileri Meslek Ahlâk Kuralları Kamu İç Denetim Birim Yönergesi Birden Fazla Kamu İdaresi İç Denetçilerinin Ortak Çalışma Usul ve Esasları Kamu İç Denetçi Sertifikasının Derecelendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Kamu İç Denetim Plan ve Programı Hazırlama Rehberi Kamu İç Denetiminde Risk Değerlendirme Rehberi Kamu İç Denetimi Strateji Belgesi ( ) Kamu İç Denetim Genel Tebliğ İç Denetim Kalite ve Güvence Geliştirme Programı

83 İç Denetimin Hedefi İdarelerin faaliyetlerinin; Hedef ve politikalara,
Kalkınma planına ve programlara, Stratejik planlara ve performans programlarına ve Mevzuata uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini; Kaynaklarını etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını; Bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini; sağlamayı amaçlar.

84 Nesnel Güvence Sağlama
İdare içerisinde etkin bir iç kontrol sisteminin var olup olmadığına; İdarenin risk yönetimi, iç kontrol sistemi ve işlem süreçlerinin etkin bir şekilde işleyip işlemediğine; Üretilen bilgilerin doğru ve tam olup olmadığına; Varlıklarının korunup korunmadığına; Faaliyetlerin etkili, ekonomik, verimli ve mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine dair idare içine ve dışına makul güvencenin verilmesidir

85 İÇ DENETİM SİSTEME GÜVENCE SAĞLAR
KURUMUN FAALİYETLERİ İÇ DENETİM RAPORLAMA . GÜVENCE GÜVENCE BAKAN ÜST YÖNETİCİ (MÜSTEŞAR) TBMM İÇ DENETİM KOORDİNASYON KURULU KAMUOYU

86 İç Denetimin Denetleyeceği (Güvence Vereceği) Sistemler
KURUMSAL YÖNETİM SİSTEMİ RİSK YÖNETİMİ SİSTEMİ İÇ KONTROL SİSTEMİ PERFORMANS YÖNETİM SİSTEMİ İç denetimin etkinliğini değerlendireceği bu sistemlerin, kurumsal gelişmenin ve değişimin önünü açan anahtarlar olması ve yürütülecek faaliyet ve projelerin bu sistemler üzerine inşa edilmesi öngörülmektedir.

87 Yönetişim, Risk Yönetimi, Performans Yönetimi ve İç Kontrol Sistemleri Bulunmayan Bir İdare

88 İç Kontrol, Risk Yönetimi ve Kurumsal Yönetişim Sistemleri Bir Yapının Tuğlalarını Bir Arada Tutan Harç Gibidir. Bu Sistemlerdeki Yetersizlik Bütün Bir Yapının Çökmesine Neden Olur.

89 İç Denetimin Denetleyeceği Yönetişim Sistemi
STRATEJİK VİZYON SAYDAMLIK (ŞEFFAFLIK) HESAP VEREBİLİRLİK CEVAP VEREBİLİRLİK KARAR ALMA SÜREÇLERİNE KATILIM VATANDAŞ TERCİHLERİ ÖZEL SEKTÖR DİĞER KAMU KURUMLARI KAMU KURUMU KURUM İÇİ İLİŞKİLER SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI ÇALIŞANLARIN TALEPLERİ KARŞILIKLI ETKİLEŞİM ETKİNLİK HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ EŞİTLİK KATILIMCILIK

90 İç Denetimin Denetleyeceği Risk Yönetimi Sistemi
RİSKİN TANIMLANMASI (Tehlikeler ve Engeller Nelerdir?) . RİSKİN ÖLÇÜLMESİ (Riskin Potansiyel Büyüklüğü Nedir?) ANALİZ VE ÇÖZÜMLER (Riskler Hakkında Ne Yapılabilir?) RİSKTEN KAÇINMA (Riskin Çok Yüksek Olması) RİSKİ AZALTMA (Etki ve Olasılığın Azaltılması) RİSKİ TRANSFER ETME (Riskin Transferi Daha Ekonomikse) RİSKİ KABUL ETME (Riskin Düşük Olması) STRATEJİ GELİŞTİRME SİSTEMLERİ İYİLEŞTİRME SÜREÇLERİ İYİLEŞTİRME ÇALIŞANLARIN GELİŞİMİ ORGANİZASYON GELİŞTİRME

91 İç Denetimin Denetleyeceği İç Kontrol Sistemi
. KONTROL ORTAMI RİSK DEĞERLEMESİ KONTROL FAALİYETLERİ BİLGİ VE İLETİŞİM GÖZETİM Yönetim Felsefesi Çalışma Tarzı İç Kontrol Tasarlama Önleyici Toplama İzleme Tasnif Etme Tespit Edici Değerlendirme Organizasyonel Yapı İç Kontrol Geliştirme Kaydetme Yönlendirici Etik Değerler Uzmanlık ,Liyakat İç Kontrol Uygulama İletme Düzeltici Yetki Sorumluluk Paylaşımı Yatay Dikey Kontrol Süreçleri Süreç Seviyesi Faaliyet Seviyesi Kurum Seviyesi

92 İç Denetimin Denetleyeceği Performans Yönetim Sistemi
STRATEJİK PLAN PERFORMANS PROGRAMI BÜTÇE . Misyon Vizyon Stratejik amaçlar Stratejik hedefler Öncelikler Performans hedefleri Faaliyet/projeler Kaynak ihtiyacı Performans Göstergeleri Harcama birimleri Kaynak tahsisi Temel performans göstergeleri Hedefe ulaşmanın maliyetini gösterir İdarenin neye ulaşacağını gösterir Hedefe nasıl ulaşılacağını gösterir UYGULAMA FAALİYET RAPORLARI HESAP VERME SORUMLULUĞU Faaliyet/proje sonuçları Performans göstergeleri hedef ve gerçekleşmeleri Hedeften sapma ve nedenleri Öneriler Hiyerarşik üstlere, Sayıştaya, TBMM.ne ve kamuoyuna hesap vermeyi ifade eder. SAYDAMLIK Hedeflere ulaşma derecesini, hedeften sapma nedenlerini gösterir Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi, kullanılması ve sonuçlarına ilişkin bilgilerin doğru ve zamanında kamuoyuna duyurulmasıdır.

93 İç Denetİm Türlerİ İç Denetim Türleri Mali Uygunluk Denetim Denetimi
. Mali Denetim Uygunluk Denetimi İç Denetim Türleri Performans Denetimi Bilgi Teknolojileri Denetimi Sistem Denetimi

94 İç Denetİm Faalİyetİnİn KapsamI
ORGANİZASYONEL KAPSAM FONKSİYONEL KAPSAM Tüm Birimler Tüm İşlem ve Faaliyetler

95 DanIşmanlIk Faaliyetİ
İdarenin hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik faaliyetlerinin ve işlem süreçlerinin sistematik ve düzenli bir biçimde değerlendirilmesi ve geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunulmasıdır.

96 İç Denetçİnİn BağImsIzlIğI
İsteği dışında başka bir göreve atanamaz. Bireysel denetim faaliyetinin planlanması, uygulanması ve raporlanmasında bağımsızdır. Raporunu doğrudan üst yöneticiye sunar. İç denetçilere iç denetim görevi dışında başka görev verilemez ve yaptırılamaz.

97 İç Denetçİnİn SorumluluklarI
Mevzuata, belirlenen denetim standartlarına ve etik kurallara uygun hareket etmek Mesleki bilgi ve becerilerini sürekli geliştirmek Yetki ve ehliyetini aşan durumlarda iç denetim birimine haber vermek Görevin tarafsız ve bağımsız yapılmasına engel olan durumları iç denetim birimine bildirmek Denetim raporlarında kanıtlara dayanmak ve değerlendirmelerinde objektif olmak Elde ettiği bilgilerin gizliliğini korumak

98 İç Denetİm BİrİmİnİN YapISI
MÜSTEŞAR TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI İÇ DENETİM BİRİMİ DİĞER BİRİMLER (5018 sayılı Kanun m.63,Yönetmelik m. 13, Yönerge m.7, UİDS , KİDS. 1110)

99 İç Denetim ve Teftiş Kavramlarının Farkları
. İÇ DENETİM TEFTİŞ Sistem ve süreç odaklı Şikâyet,birey,olay ve işlem odaklı Geleceğe odaklı Geçmişe odaklı Hesap verebilirlik Hesap sorabilirlik İyi uygulama örnekleri tekniği Risk odaklı denetim metodolojisi yok Risk odaklı denetim metodolojisi Hata örnekleri tekniği Uluslararası standartlar var Geçmişe dayalı birikimler var İDKK denetim stratejisini belirliyor Kurum dışından denetim stratejisi belirlenmiyor Öncelikli amaç idareyi geliştirme Öncelikli amaç mevzuata uygunluk Sistem,performans,uygunluk,mali,IT denetimi Hukuka uygunluk denetimi Rehber, çalışma formları tüm kurumlarda aynı Rehber ve formlar kurumlara göre değişken İç denetim raporları İDKK’na gönderiliyor Denetim raporları kurum dışına gönderilmiyor

100 Teftiş Kurulları İç Denetim
OECD Ülkelerindeki Teftiş/Denetim Modellerinin Genel Mukayesesi Teftiş Kurulları (Geleneksel Teftiş) İç Denetim (İç Kontrol, Risk Yönetimi, Yönetişim) Kıta Avrupası - Güney Ülkeler. Merkeziyetçi. Anglosakson - Kuzey Ülkeler. Adem-i Merkeziyetçi (Desantralizasyon). Fransa, İtalya, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Türkiye. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Avustralya, Kanada, Finlandiya, Norveç, İsveç. Devlet/bürokrasi merkezli. İnsan/vatandaş merkezli, güven esaslı. Mevzuata Uygunluk. Birey, olay ve işlem odaklı. Reaktif. Uluslararası denetim standartları. Risk esaslı ve sistematik süreç denetimleri. Proaktif. Statükonun gözlemcisi/bekçisi. Değişimin öncüsü. İdareyi geliştirir. Örgüte değer katar. Çoğunlukla insanların eksik ve kusurlarına odaklanır. Sistemlerin hatalarını ve eksikliklerini giderir.

101 İç Denetçinin Yetkileri
İç denetçi görevlerinin yerine getirilmesiyle ilgili olarak; a) İç denetim faaliyetleriyle ilgili olarak elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını talep etmek, b) Denetlenen birim çalışanlarından iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek, c) İç denetim faaliyetinin gerektirdiği konularda uzman yardımı almak veya görüşünden yararlanmak, d) Denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketlerde bulunanları üst yöneticiye bildirmek.

102 Meslek Ahlak KurallarI
İç denetçilerden aşağıdaki ilkelere uymaları beklenir. 1. Dürüstlük 2. Tarafsızlık, Nesnellik, Bağımsızlık 3. Gizlilik 4. Yetkinlik (Ehil olma)

103 Denetimde Risk Odaklılık
İç denetim, yönetimin karşı karşıya olduğu riskler esas alınarak hazırlanan risk odaklı iç denetim plan ve programı çerçevesinde yapılır. Risk değerlendirmesi ile ilgili olarak Kurulca belirlenen esas ve usullere uyulur. Yönetim tarafından tanımlanan riskler, iç denetim birimince kapsamlı bir risk analizine tabi tutulur. Bu analiz sonucunda riskler, oran ve önem dereceleri belirlenerek sıralanır. İç denetim birimince; kurumun hedefleri, faaliyetleri ve varlıklarını etkileyebilecek önemli risklere ilişkin olarak yapılan analiz sonucunda, en yüksek risk içeren alan ve konulardan başlanarak iç denetim planı ve uygulamaya ilişkin programlar hazırlanır.

104 Yeni birim ve faaliyetler, yeniden yapılandırma projeleri, örgüt yapısı ve insan kaynaklarındaki önemli değişiklikler, yüksek risk içerebileceğinden, denetim programına öncelikle alınır. Plan ve programların hazırlanmasında; Müsteşarın riskli gördüğü ve öncelik verilmesini istediği hususlar da dikkate alınır. Denetim sonuçlarına göre mevcut riskler yıl sonlarında yeniden gözden geçirilir.

105 Raporlama Denetim sonuçları üst yöneticiye raporlanır. Üst yönetici rapor özetlerini en geç 2 ay içerisinde İDKK’ya gönderir. Denetim raporları denetimin amacını, kapsamını, sonuçlarını ve alınacak tedbirleri içerecek şekilde İDKK tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde hazırlanır.

106 Rapor Türleri 1)İç Denetim Raporu
2)Yolsuzluk ve Usulsüzlük Bulgularının Bildirilmesine İlişkin Rapor 3)Danışmanlık Raporu 4)İnceleme ve Araştırma Raporu

107 İç Denetİm Sisteminin Güçlü ve ZayIf Yönlerİ
Güçlü Yönler İç denetim alanında birincil ve ikincil mevzuatın tamamlanmış olması İç denetçi kadrolarının tahsisinin yapılmış olması İç denetçilerin büyük bir kısmının atanmış olması İç denetçilerin sertifika eğitiminin başlamış olması Geçiş döneminde atanan iç denetçilerin güçlü bir denetim kültürü ve tecrübesine sahip olması

108 Zayıf Yönler Bazı idarelerin atamaları henüz yapmamış olması IT (Bilgi Teknolojileri) altyapısının yaygınlaşmamış olması İç Denetim Koordinasyon Kurulunun idari ve kurumsal kapasitesinin zayıf olması İç denetim mevzuatı ve AB norm ve uygulamaları arasında bazı uyumsuzluklar olması Atanan iç denetçilerin geleneksel denetim anlayışlarını sürdürmeleri ihtimali

109 İç Denetim Sisteminde Fırsatlar Ve Tehditler
AB’ye uyum süreci ve bunun getirdiği yapısal değişim ihtiyacının olması İç denetimi de kapsayan mali kontrol faslının (32’nci fasıl) müzakerelerine başlanılmış olması Kamu yönetiminde değişim çabalarının sürüyor olması Kamu idarelerinde yönetim kadrolarının genç ve eğitimli olması İç denetim konusunda uluslararası alanda çok geniş bir bilgi birikiminin olması

110 Tehditler AB sürecinde zaman zaman duraksamaların yaşanma ihtimalinin olması Üst yönetim ve denetlenecek birimlerde iç denetim konusunda farkındalık eksikliği bulunması Kamu idarelerinde denetime karşı olan isteksizlik

111 Sonuç Yönetim tarafından kurulacak ve iç denetim tarafından etkinliği değerlendirilecek olan performans yönetim, risk yönetim, kurumsal yönetim ve iç kontrol sistemlerinin oluşturulması temel nitelikte olan gelişmeye açık alanlardır. Bir ağacın kökleri ve gövdesi niteliğinde olan bu sistemler kurumsal gelişmenin ve değişimin önünü açan anahtarlar olacaktır. Bu sistemlerin başarıyla uygulanması halinde, denetim fonksiyonunun uluslararası standartlara uygun olarak gelişeceğine, AB standartlarına uygun yönetsel yapıya kavuşulacağına, çağdaş yönetim ve bilgi paylaşım kültürünün oluşturulacağına, iyi yönetim ilkelerinin yerleşmesini sağlayacak kurumsal değişimin gerçekleşeceğine, hizmetlerin etkinliğinin, verimliliğinin ve kalitesinin yükseleceğine, kurumumuzdan hizmet alanların memnuniyetinin ve çalışanların mutluluğunun artacağına inanılmaktadır.

112 Etik Eğiticisi & İç Denetçi & Kamu Yönetimi Uzmanı
Teşekkürler… Ahmet SANDAL Etik Eğiticisi & İç Denetçi & Kamu Yönetimi Uzmanı