HASTA/YARALININ İKİNCİL DEĞERLENDİRİLMESİ

... konulu sunumlar: "HASTA/YARALININ İKİNCİL DEĞERLENDİRİLMESİ"— Sunum transkripti:

1 HASTA/YARALININ İKİNCİL DEĞERLENDİRİLMESİ
Yaşamsal fonksiyonların devamını sağladıktan sonra ilk yardımcı, hasta/yaralının diğer yaralarıyla (Kanama, yanıklar, kırıklar v.s) ilgilenebilir. Olası kapalı yaraların araştırılması ve yaralıyı detaylı bir şekilde sırasıyla incelenmesi gerekmektedir. İkincil değerlendirme aşamaları şunlardır; Görüşerek bilgi edinme, Baş ve boyun muayenesi, Göğüs ve karın muayenesi, Kol ve bacak muayenesi.

2 1) Görüşerek Bilgi Edinme
Kendini tanıtır, Hasta/yaralının ismini öğrenir ve adıyla hitap eder, Hoşgörülü ve nazik davranarak güven sağlar, Hasta/yaralının endişelerini gidererek rahatlatır ve yarasını görmesine izin vermez, Olayın mahiyeti, koşulları, kişisel özgeçmişleri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanılan ilaçlar ve alerjinin varlığı sorularak öğrenilir. Kazazedenin bilinç durumu, algılama ve anlaması, solunumu, nabzı, vücut ısısı, cilt rengi bir bütün halinde değerlendirilir. Kazazedenin bilinci açık değilse yanındakilere sorularak bilgi alınıp değerlendirilmeye çalışılır.

3 2) Baş ve Boyun Muayenesi
Saçlı deri dahil olmak üzere kafada şekil bozukluğu, şişlik, kafa derisinde kanama, çöküntü yada renk değişikliği araştırılmalı, Omurga kemiklerinde bir hasar olabileceği düşünülerek baş hareketsiz tutulmalıdır. Ağız, kulaklar ve burun muayene edilmeli, kanama ve akıntı olup olmadığına bakılmalıdır, Yüz muayenesinde deri kontrol edilmeli, çizik, ekimoz, ödem, asimetri, dişlerde eksiklik, kırıklık, ağızda yabancı cisim, salya, köpük olup olmadığı, göz ve çevresinde yaraların olup olmadığına bakılmalı, kontakt lens varlığı araştırılmalıdır. Boyun bölgesinin her iki yanındaki A.karotis’te herhangi bir yaralanmanın olup olmadığı kontrol edilmelidir.

4 3) GÖĞÜS VE KARIN MUAYENESİ
A) Göğüs kafesi muayenesi: Açık yara, kırık olup olmadığı, dışarıdan hava girip girmediği, saplanmış bir cisim ve morarma olup olmadığına bakılır, Kanama olup olmadığı değerlendirilmelidir, Kaburgalar dikkatli bir şekilde muayene edilmelidir, göğüs travmaları solunumu ve dolaşımı direkt olarak etkilediğinden çok önemlidir. Hafif bir elle muayene ile ağrılı bir bölge olup olmadığı tespit edilmelidir, Solunum hareketleri ve solunumun durumu değerlendirilmelidir, Nefes alıp verirken göğüs kafesinin hareketlerinin normal olup olmadığına bakılmalıdır. Göğüs muayenesinde eller arkaya kaydırılarak kazazedenin sırtı da kontrol edilmelidir.

5 B) Karın Boşluğunun Muayenesi
Saplanmış cisim, açık yara, şekil bozukluğu, şişlik, morarma, ağrı yada duyarlılık olup olmadığına bakılmalıdır, Karnın yumuşaklığı değerlendirilmelidir, Eller bel tarafına kaydırılarak muayene edilmelidir, Kalça kemiklerinde de aynı araştırma yapılarak kırık yada yara olup olmadığı araştırılmalıdır, Sert ve ağrılı karın, iç organ yaralanmalarını ve kanamalarını düşündürdüğünden dikkatli değerlendirilmelidir.

6 C) Kol ve Bacakların Muayenesi
Kuvvet noksanlığı veya işlev kaybı tespiti, Kırık olup olmadığı, Çıkık veya burkulmalar, Sağlam olan kol veya bacakla karşılaştırılarak değerlendirilmelidir. Kollardan ve bacaklardan nabzın alınıp alınmadığı durumu irdelenmelidir.

7 YETİŞKİNLERDE TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

8 Kaza ve yaralanmalarda önlenebilir ölümlerin % 10’u ilk 5 dakika içerisinde olay yerinde solunum yolu tıkanıklığı-solunumun durması nedeniyle ani kardiyak ölümdür. Bu nedenle olay yerinde uygulanacak suni solunum-kalp masajı çok önemlidir. Sağlık personeli dışındaki ilk yardımcıların suni solunum ve kalp masajı uygulayıp uygulamayacakları konusu çok tartışılmıştır. ‘’Maket üzerinde yeterli uygulama yapanlar-112’nin yönlendirmesiyle uygulayabilirler’’ noktasında uzlaşma sağlanmıştır.

9 Kardiyo-Pulmoner Resüsitasyon İle İlgili Terimler
Solunumun Durması: Solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir. Kalp Durması: Bilinci kapalı kişide kalp atmının olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir. Temel Yaşam Desteği: Hayat kurtarmak amacıyla hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlere oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

10 Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği Uygulama Tekniği
1) Hava Yolu Açıklığının Sağlanması: Bilinci kapalı bütün kazazedelerde solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kaçabilir. Solunum yolu özellikle çocuklarda oyuncak ve gıda maddeleri ile tıkanabilir. Önce ağız içine göz ile bakılır, eğer yabancı cisim varsa çıkarıldıktan sonra hastaya ‘’Baş-çene pozisyonu’’ verilmelidir.

11 BAŞ-ÇENE POZİSYONU TEKNİĞİ
Bir el alına yerleştirilir, Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir, Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir, Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur. Bu işlem kazazedenin sırtına bir yastık konulması veya baş sarkıtılarak da yapılabilir.

12 Hasta veya yaralının boynunda bir travmadan şüphe edilirse veya servikal vertebra yaralanması durumu söz konusu olabilirse boyunu hareket ettirmek riskli olabileceği için bu durumda ‘’Güvenli Çene Pozisyonu’’ uygulanmalıdır. Her iki elin 3 ve 4. parmakları hastanın başının iki yanında çene altına yerleştirilir, Baş parmaklar ağzın iki yanına yerleştirilir, Alt çene öne doğru çekilir, Baş parmaklar ileri doğru itilir ve ağzın açılması sağlanmış olur. Bu işlemler sırasında boyun hareket ettirilmemelidir.

13 2) Yetişkinlerde Ağızdan Ağıza Suni Solunum
Tüm çabalara rağmen solunum sağlanmazsa çeşitli yöntemlerle kazazedeye dışarıdan hava verilmesi çabalarına ‘’Suni Solunum’’ adı verilmektedir. Çeşitli suni solunum teknikleri vardır Ağızdan ağıza ve ağızdan buruna suni solunum. Bunlardan en etkili olanı ağızdan ağıza solunumdur. Bu yöntem hem çok pratik hemde etkindir. Hayat öpücüğü olarak nitelendirilmektedir. İlk yardımcının verdiği soluktaki oksijen miktarı kazazede için yeterli seviyededir.

14 Ağızdan Ağza Suni Solunum Tekniği
Kazazedenin hava yolu açıldıktan sonra, bak-dinle-hisset yöntemi ile solunumu değerlendirilir. Normal solunum yoksa (solunum yetersiz veya düzensiz ise de) hemen yapay solunuma başlanmalıdır. Ağızdan ağza tekniği için kazazedeye baş-çene pozisyonu verilir.

15 Bir elin baş ve işaret parmaklarıyla burun kanatları hava çıkmayacak şekilde kapatılır,
Ağzın açık kalmasına izin vererek çene hastanın ön tarafına doğru çekilir, İlk yardımcı normal nefes alarak, kazazedenin ağzını hava çıkmayacak şekilde kendi ağzı ile kavrar ve nefes verilir. Verilen her nefes göğüs kafesini yükseltmelidir ve ilk yardımcı bunu gözlemlemelidir. 1 saniye süreyle üflenmeli, hızlı ve kuvvetli solunumlardan kaçınılmalıdır. ml hava hasta akciğerine 1 saniye içinde ağızdan verilmelidir. (Dakikada toplam 12 nefese tekabül etmektedir)

16 Baş geriye doğru itilip, çene öne doğru çekme manevrası ile ağız kazazedenin ağzından uzaklaştırılır ve içindeki havanın dışarıya çıkmasıyla göğüs kafesinin inişi gözlemlenmelidir. Yeniden normal bir nefes alınıp toplam iki solunumu tamamlamak için bir kez daha kazazedenin ağzından nefes verilir. Eğer verdiğiniz nefes kazazedenin göğüs kafesini yükseltmiyorsa; - Kazazedenin ağzının içi kontrol edilmelidir, tıkanıklık yönünden değerlendirilip varsa çıkarılmalıdır. - Baş-çene pozisyonunun yeterli şekilde uygulanıp uygulanmadığı kontrol edilip düzeltilmelidir. - Hava gitmiyorsa tıkanıklık yönünden değerlendirilmelidir. -İlk yardımcı kendini korumak için yapay solunum sırasında ince bir tülbent, gazlı bez gibi koruyucular kullanmalıdır.

17 Ağızdan Buruna Suni Solunum
Kazazedenin ağzı açılamıyorsa, Kurtarıcı/ilk yardımcı suyun içinde solunum veriyorsa, Ağız içinde ciddi bir yaralanma varsa, Ağızdan ağza suni solunumda hava sızdırmazlığının tam olarak sağlanamadığı durumlarda uygulanır. Kazazede sırt üstü sert bir zemine yatırıldıktan sonra bir elimizle ağzını kapatıyoruz. Diğer el ise alında başı bükmektedir. Kazazedenin burnunun tamamı ağzımıza alınarak hava verilerek suni solunum yapılmaktadır.

18 Dış Kalp Masajı İle İlgili Bilgiler
Kısa zaman önce kalbi durmuş kazazedelerde uygulanmaktadır. Göğüs kafesinin sıkıştırılmasıdır. Erken müdahale can kurtarabilir. Kalp, travma, kalp krizi ve diğer başka sebeplerden ötürü durduğunda ölüm hemen gerçekleşmez. Hücreler bir süre daha canlılıklarını sürdürürler, oksijensiz ortama doğru göç ederek tehlikeli süreci başlatırlar. Dolaşım sistemi, solunum sistemi ile birlikte hücre ve dokuların oksijenlenmesini sağlamaktadır. Kalp çeşitli sebeplerden ötürü durduğunda doku ve hücrelere kan yoluyla oksijen gidemediğinden özellikle beyinde irreversible nekrozlar oluşmaktadır. Yani beyin ölümü başlamaktadır.

19 Kalp Durmasının Sebepleri
Travmalara bağlı yaralanmalar ve kanamalar, Çeşitli asfeksiler (Boğulmalar), Çeşitli cerrahi girişimler (Kalp ve Toraks ameliyatları), Muayene-teşhis amacıyla yapılan çeşitli girişimler, İlaç alerjileri-reaksiyonları, Elektrik-Yıldırım çarpması Bazı kardiyojenik sebepler.

20 Dış Kalp Masajı Tekniği
Kalp masajı, toraksı açmadan kalp-göğüs kafesi üzerine ritmik basınç yapılarak uygulanır. Kalp sternum ile Columna Vertebralis arasına sıkıştırılır. Kalp masajı toraks basıncı arttırarak ve direk kalbe basınç uygulayarak kan akımını sağlar.

21 Kendisinin, kazazedenin ve çevredekilerin güvenliği kontrol edilir,
Kazazedenin bilinci kontrol edilir. Omuzlarına dokunup ‘’İyi misiniz?’’ diye sorularak bilinci kontrol ediyoruz, EĞER YANIT VERİYORSA; Bulunduğu pozisyonda bırakılabilir, Yardım çağrılabilir, Aralıklı olarak tekrar değerlendirilir. EĞER YANIT VERMİYORSA; Bilinci yok demektir, sert zemin üzerine yatırılır, Hastanın yanına diz çökülür, Boynu ve göğsü saran giysiler çıkarılır, Ağız içi kontrol edilir, eğer yabancı cisim varsa çıkarılır.

22 Baş-çene pozisyonu verildikten sonra solunumun değerlendirilmesi bak-dinle-hisset yöntemi ile 5 saniye süreyle kontrol edilir, göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır. Soluk alınıp veriliyorsa Koma pozisyonuna getirilir, yardım çağrıldıktan sonra hastanın solunumu kontrol edilir, Soluk alıp vermiyorsa veya anormal solunum yapıyorsa hemen temel yaşam desteğine başlanmalıdır. Öncelikli adım Göğüs Kompresyonu’dur.

23 Kazazedenin yanına diz çökülür
Kazazedenin yanına diz çökülür. Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir. Diğer el ise bu elin üzerine parmaklar kenetlenecek şekilde yerleştirilir. Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur. Göğüs kemiği 5 cm kadar aşağı inecek şekilde bası uygulanır ve bırakıldığında tam olarak eski konumuna gelmesi gerekir. Bu işlemin hızı dakikada arasındadır. Her basıdan sonra eller ile göğüs kemiğinin teması kesilmeden serbest bırakılır (dekompresyon) yapılır. Kompresyon ile dekompresyon süreleri birbirine eşit olmalıdır.

24 Kazazedenin 30 kalp masajından sonra baş geriye doğru itilip çeneyi öne doğru çekerek hava yolu yeniden açılır ve 2 solunum yaptırılır Temel yaşam desteğine kazazedenin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilmelidir. 30:2 kuralı uygulanmaktadır.

25 Temel Yaşam Desteğini Sonlandırma Kriterleri
Hastalığın öyküsü, Hastalığın beklenen prognozu (Seyri), Kalbin durması ile Kardiyo-pulmoner Resüsitasyon arasında geçen süre, Ventriküler fibrilasyon devam ettiği sürece devam edilmeli, tersi durumda sonlandırılmalıdır, 20 dakikadan uzun süren devam eden Assistoli, Yeni doğanlarda aralıksız ve yeterli resüsitasyondan sonra bebekte yaşam belirtisi yok ise, İlk yardımcı yorgunluktan tükenmiş ve yalnız ise sonlandırılabilir.

26 Temel Yaşam Desteği Komplikasyonları
Temel yaşam desteği ölçülü ve dikkatli yapılmazsa, göğüs kafesinin kırılmasına da dikkatli olunmalıdır, Çalışan bir kalbe yapılan kalp masajının sakıncalı olduğu vurgulanmıştır, Göğüs kafesi kırıkları, pnömotoraks v.b, Karaciğer veya dalak ruptürlerinde (yırtılma), Aspirasyon (Abdominal distansiyon) ve pnömoni, Gastroözefagal yaralanmalar gibi komplikasyonlar olabilmektedir.