MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

... konulu sunumlar: "MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI"— Sunum transkripti:

1 MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI
Prof. Dr. A. Vecdi CAN

2 Bu dersimizde: Maliyetlerin Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
Maliyet Muhasebesinde Esas Alınan Sınıflama Kayıtlar (TDHP) Açısından Sınıflama

3 Maliyetlerin Sınıflandırılması:
Ø      Türleri (doğal nitelikleri) açısından Ø      İşletme fonksiyonları açısından Ø      Yüklenme biçimleri açısından Ø      Davranışları açısından (faaliyet hacmi ile olan ilişkisi açısından) Ø      Zaman açısından (geçmişe veya geleceğe dönük olmasına göre) Ø      Sorumluluk açısından Ø      Dönem açısından Ø      Üretim ve satış açısından Ø      Karar verme açısından Ø      TDHP açısından (Tekdüzen Hesap Planı’na göre)

4 Türlerine Göre Maliyetler
Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Duran Varlıkları Kullanma Maliyetleri Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Sosyal ve Çevresel Maliyetler Vergiler

5 İşletme Fonksiyonları Açısından Maliyetler
Tedarik Maliyetleri Üretim Maliyetleri Satış Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Finansman Maliyetleri Araştırma – Geliştirme Maliyetleri

6 Üretime Yüklenme Biçimi Açısından Maliyetler
Direkt (Dolaysız) Maliyetler Direkt Malzeme Maliyeti Direkt İşçilik Maliyeti Özel Maliyetler Endirekt (Dolaylı) Maliyetler

7 Hesaplanma Zamanı Açısından Maliyetler
Fiili (Tarihi) Maliyetler Öngörü Maliyetler Tahmini Maliyetler Standart Maliyetler Hedef Maliyetler

8 Sorumluluk Açısından Maliyetler
Kontrol Edilebilen Maliyetler Kontrol Edilemeyen Maliyetler

9 Davranışları Açısından Maliyetler
Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler Doğrusal Maliyetler Progressif Maliyetler Degressif Maliyetler Regressif Maliyetler Yarı Değişken Maliyetler Yarı Sabit Maliyetler

10 Dönem Açısından Maliyetler
Mamul (İmalat) Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

11 Üretim ve Satış Açısından Maliyetler
Sınai (Üretim) Maliyetler Ticari (Üretim-Satış) Maliyetler

12 Karar Verme Açısından Maliyetler
Batmış (Ölü) Maliyetler Farklılaşan Maliyetler Alternatif (Fırsat) Maliyetler

13 TDHP’de Maliyetler Üretim (Mamul) Maliyetleri
(7/A SEÇENEĞİ) FONKSİYONLARINA GÖRE AYRIM 710 Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 750 Araştırma Ve Geliştirme Giderleri Hesabı 760 Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Giderleri Hesabı 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı 780 Finansman Giderleri Hesabı (7/B SEÇENEĞİ) ÇEŞİTLERİNE GÖRE AYRIM 790 İlk Madde Ve Malzeme Giderleri Hesabı 791 İşçi Ücret Ve Giderleri Hesabı 792 Memur Ücret Ve Giderleri Hesabı 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda Ve Hizmetler Hesabı 794 Çeşitli Giderler Hesabı 795 Vergi, Resim Ve Harçlar Hesabı 796 Amortismanlar Ve Tükenme Payları Hesabı 797 Finansman Giderleri Hesabı 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı 799 Üretim Maliyet Hesabı Üretim (Mamul) Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri

14 Maliyet Türleri Ayırımı Malzeme Maliyetleri İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri D.S.F.H. Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Vergiler

15 Fonksiyonlar Açısından Ayırım
Maliyet Türleri Ayırımı Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Üretim Maliyetleri İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri D.S.F.H. Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

16 Yüklenebilme Açısından Ayırım
Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

17 Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım
Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

18 Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım
Maliyet Türleri Ayırımı Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) Sınai Maliyet D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Ticari Maliyet Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler

19 ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM Maliyet Türleri Ayırımı
Yüklenebilme Açısından Ayırım Dönem Açısından Ayırım Fonksiyonlar Açısından Ayırım Malzeme Maliyetleri Direkt Malzeme Maliyetleri Direkt Maliyetler (Temel İmalat Maliyetleri) Mamul (İmalat) Maliyetleri İşçilik Maliyetleri Direkt İşçilik Maliyetleri D.V.Kull.Maliyetleri Endirekt Malzeme Maliyetleri Endirekt Maliyetler (Genel İmalat Maliyetleri) Sınai Maliyet D.S.F.H. Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Sermaye Maliyetleri Diğer Endirekt Maliyetler Ticari Maliyet Risk Maliyetleri Yönetim Maliyetleri Dönem (Faaliyet) Maliyetleri Sosyal Maliyetleri Çevresel Maliyetleri Satış maliyetleri Vergiler ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM

20 Örnek: Bir üretim işletmesinin herhangi bir dönemine ilişkin giderleri aşağıdaki gibidir:
Üretimde kullanılan hammadde gideri TL Üretimle ilgili işçilik gideri TL Diğer üretim giderleri TL Satış giderleri TL Yönetim giderleri TL Üretim ve satış miktarı br. Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir. Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. NOT: İşletmenin dönem başında ve sonunda hammadde, yarı mamul ve mamul stoku bulunmamaktadır.

21 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM DİM GİM Değişken üretim maliyeti Sabit üretim maliyeti Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) Ticari maliyet Temel maliyet Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM)

22 Endirekt Maliyetler Hammadde gideri TL x %30 = TL İşçilik gideri TL x %60 = TL Diğer üretim giderleri TL Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir.

23 Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler
1 Hammadde gideri TL x %30 = TL TL İşçilik gideri TL x %60 = TL TL Diğer üretim giderleri TL 2

24 Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler
1 Hammadde gideri TL x %30 = TL TL İşçilik gideri TL x %60 = TL TL Diğer üretim giderleri TL Toplam Üretim Maliyetleri TL TL 2 3 9

25 Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler
1 Hammadde gideri TL x %30 = TL TL İşçilik gideri TL x %60 = TL TL Diğer üretim giderleri TL Toplam Üretim Maliyetleri TL TL TL Üretim ve satış miktarı br. Birim Üretim Maliyeti = 12 TL/br. 2 3 9

26 Endirekt Maliyetler Direkt Maliyetler
1 Hammadde gideri TL x %30 = TL TL İşçilik gideri TL x %60 = TL TL Diğer üretim giderleri TL Toplam Üretim Maliyetleri TL TL TL Üretim ve satış miktarı br. Birim Üretim Maliyeti = 12 TL/br. 2 3 9 6 15 7

27 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM TL DİM 800 TL GİM TL Değişken üretim maliyeti Sabit üretim maliyeti Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) TL Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) TL

28 Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler DMM TL TL DİM TL TL GİM TL x %60 = 5040 TL TL 5040 TL TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir.

29 Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler
DMM TL TL DİM TL TL GİM TL x %60 = 5040 TL TL 5040 TL TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. 5 4

30 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM TL DİM 800 TL GİM TL Değişken üretim maliyeti TL Sabit üretim maliyeti TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) TL Faaliyet giderleri Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) TL

31 Üretimde kullanılan hammadde gideri 4.000 TL
Üretimle ilgili işçilik gideri TL Diğer üretim giderleri TL Satış giderleri TL Yönetim giderleri TL Üretim ve satış miktarı br. Hammadde giderlerinin %30’u endirektir. İşçilik giderlerinin %60’ı endirektir. Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. 11

32 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM TL DİM 800 TL GİM TL Değişken üretim maliyeti TL Sabit üretim maliyeti TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet Temel maliyet TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) TL Faaliyet giderleri TL Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet Satılan mamuller maliyeti (SMM) TL

33 Üretimde kullanılan hammadde gideri 4.000 TL
Üretimle ilgili işçilik gideri TL Diğer üretim giderleri TL Satış giderleri TL Yönetim giderleri TL Üretim ve satış miktarı br. Toplam Maliyet TL Ticari Maliyet = TL / 1000 br. = 20 TL/br. 14 8

34 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM TL DİM 800 TL GİM TL Değişken üretim maliyeti TL Sabit üretim maliyeti TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet 20 TL/br. Temel maliyet TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) TL Faaliyet giderleri TL Toplam değişken maliyet Toplam sabit maliyet Toplam maliyet TL Satılan mamuller maliyeti (SMM) TL

35 Sabit Maliyetler Değişken Maliyetler
DMM TL TL DİM TL TL GİM TL x %60 = TL TL 5.040 TL TL Satış giderleri TL x %40 = TL TL Yönetim giderleri TL x %40 = TL TL 3.200 TL TL TOPLAM TL TL Endirekt üretim giderlerin %60’ı sabittir. Satış ve yönetim giderlerinin %40’ı sabittir. 13 12

36 Aşağıda istenen bilgileri hesaplayınız:
DMM TL DİM 800 TL GİM TL Değişken üretim maliyeti TL Sabit üretim maliyeti TL Üretilen mamuller maliyeti (ÜMM veya TMM) TL Sınai maliyet (birim üretim maliyeti) 12 TL/br. Ticari maliyet 20 TL/br. Temel maliyet TL Şekillendirme maliyeti (= DİM + GİM) TL Faaliyet giderleri TL Toplam değişken maliyet TL Toplam sabit maliyet TL Toplam maliyet TL Satılan mamuller maliyeti (SMM) TL

37 ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
ÜRETİM MALİYETİ A- Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri B- Direkt İşçilik Giderleri C- Genel Üretim Giderleri D- Yarı Mamul Kullanımı 1- Dönem Başı Stok (+) 2- Dönem Sonu Stok (-) ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ E- Mamul Stoklarında Değişim I- SATILAN MAMUL MALİYETİ TİCARİ FAALİYET Dönem Başı Ticari Mallar Stoku (+) Dönem İçi Alışlar (+) Dönem Sonu Ticari Mallar (-) II- SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ III- SATILAN HİZMET MALİYETİ SATIŞLARIN MALİYETİ (I+II+III) ÜRETİM MALİYETLERİ DMM DİM GİM

38 TEŞEKKÜRLER Sorularınız ?