Yrd. Doç. Dr. Mehmet AK GATA Psikiyatri

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç. Dr. Mehmet AK GATA Psikiyatri"— Sunum transkripti:

1 Yrd. Doç. Dr. Mehmet AK GATA Psikiyatri
ACİL PSİKİYATRİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet AK GATA Psikiyatri

2 Tanımlar Psikiyatrik acil durum
İnsanın düşünce, duygu ve davranışlarında Aniden meydana gelen değişikliklerle ortaya çıkan, Ruhsal dengenin bozulduğu patolojik bir tablodur.

3 Tanımlar Psikiyatrik acil durum
Hem bireyi, hem de çevreyi olumsuz yönde etkileyen bir kriz durumudur. Acil müdahaleyi gerektirir. Psikiyatrik bir tanı ile tedavi edilen kişilerde ortaya çıkabildiği gibi o güne dek hiçbir ruhsal sorunu bulunmayan kişilerde de görülebilir.

4 Tanımlar Kavramlar Agresyon (saldırganlık) Ajitasyon Eksitasyon

5 Tanımlar Agresyon (saldırganlık)
Kızgınlık-öfke veya düşmanlık duygularının motor karşılığıdır. Karşısındakinde korku uyarır. Belli bir amaca yöneliktir. Planlanmış olabilir (antisosyal KB)

6 Tanımlar Agresyon (saldırganlık) Belirtileri:
Tekme atma, tokat atma, yumruklama, vurma, ısırma, saç çekme Çığlık atma, tehdit etme Takip etme Küfür etme, yüksek sesle konuşma, bağırma Silah kullanma

7 Tanımlar Ajitasyon Amaca yönelik olmayan, tekrarlayan, gerginlik duygusunun eşlik ettiği aşırı motor aktivitedir. Eksitasyon Dış uyaranlardan etkilenmeyen, amaçsız ve kızışmış motor aktivitedir. Psikotik, manik eksitasyon gibi.

8 Tanımlar Ajitasyonun ipuçları Yumrukları ve dişleri sıkma
Kendi kendine konuşma Konuşma tonunun yüksek ve tehditkar olması, Şiddetle ilgili plan yapma Kas gerginliğinin artmış olması Hiperaktif davranış Kapıları çarpma ya da eşyalara vurma İskemlenin ucuna erişmek ilişmek ve iskemlenin kollarını sıkıca tutmak Tetikte ve kolay uyarılabilir olmak

9 Etyoloji Alkol-madde kullanımı Deliryum yapan nedenler
Psikotik bozukluklar Kişilik bozuklukları Anksiyete bozuklukları Demans

10 Etyoloji Delirium I WATCH DEATH I - Infections W - Withdrawal
A - Acute Metabolic Disorder T - Trauma C - CNS Pathology H - Hypoxia D - Deficiencies E - Endocrinopathies A - Acute Vasculer Disorders T - Toxins H - Heavy Metals

11 Öncelikle genel tıbbi durumlar araştırılmalıdır

12 Değerlendirme Tedavi Ajite – saldırgan hasta Değerlendirme ve tedavi bir arada yürütülmelidir Birindeki değişme diğerini de etkiler

13 Değerlendirme Anamnez Fizik muayene Nörolojik muayene Ruhsal muayene
Laboratuar incelemesi

14 Saldırganlıkta risk faktörleri
Değerlendirme Saldırganlıkta risk faktörleri Geçmişte tutuklanmış olma Madde kullanımı Halüsinasyon – hezeyan varlığı Nörolojik bozukluk varlığı Erkek, yoksul, işsiz, bekar, eğitimsiz olma Genç yaş Aralıklı ve alevlenmelerle giden hastalık

15 Psikiyatrik bedensel ayırtediciler
Değerlendirme Psikiyatrik bedensel ayırtediciler 40 yaş üstünde, 12 yaş altında olmak Ani veya akut başlangıç Bilişsel değişiklikler (bilinç, dikkat, bellek, yargılama..) Dalgalı seyir Algısal bozukluklar (görme ve koku halüsinasyonlar)

16 Psikiyatrik bedensel ayırtediciler
Değerlendirme Psikiyatrik bedensel ayırtediciler Bedensel veya nörolojik belirtiler Baş ağrısı Konuşma bozukluğu Anormal vital bulgular İnkontinans Alkol, madde kullanımı Psikiyatrik öykünün olmaması bedensel hastalık lehinedir

17 Laboratuar tetkikleri
Değerlendirme Laboratuar tetkikleri Kan ve idrarda madde taraması Tam kan, elektrolitler, kan şekeri, kan gazları, Böbrek, karaciğer, tiroid fonksiyon testleri, Serolojik incelemeler, HIV antibadileri, Üriner analiz, EKG, EEG, Akciğer grafisi, Kan-idrar kültürü, Kardiyak enzimler, B12, Folik asit, CT, MRI, lomber ponksiyon

18 Güvenlik önlemleri Tedavi Güvende olduğundan emin ol
Hastaların ve personelin güvende olduğundan emin ol Olası bir şiddet için hastayı izle Tehlike hissettiğinde sezgine güven Şiddet riski olan hastayı güvenli bir gözlem odasına al Uygun olduğunda arama yap

19 Güvenlik önlemleri Tedavi
Güvenli mesafede dur; 1-2 kol uzunluğu ve yanda Hastayla görüşürken kapıyı açık tut Hızlı kaçabilecek şekilde otur Nasıl yardım alınabileceği bilinmeli Hastaya intihar planlarını, homosidal düşüncelerini sor Tehlikeli nesneleri tutmalarına izin verme Hastayı yalnız ve refakatsiz bırakma Güvenlik personeli bulundur

20 Hastaya yaklaşım şekli
Tedavi Hastaya yaklaşım şekli Hastaya karşı sakin ve kontrollü Duruma hakim ve empatik gözük Yumuşak ve yatıştırıcı ses tonunu kullan Uyumu artırmak için basit sorular sor Anladığını geri bildirimle bildir Yiyecek ikram et Tedavi seçeneği sun Tahrik edici yaklaşımlardan uzak dur Gözlerine dik dik bakma Yumruklarını sıkma Karşısında veya ayakta durma

21 Monoterapi tercih edilmeli Sedasyon yapmayacak
Tedavi Psikofarmakoloji ilkeleri Hızlı etki (30’ – 4 saat) Etkili, semptomları yatıştıracak (ajitasyon, eksitasyon, gerginlik, öfke…) Monoterapi tercih edilmeli Sedasyon yapmayacak Yan etki profili kabul edilebilir olacak İlaç etkileşmeleri az olacak Farklı preparat seçeneği

22 Sık tercih edilen ilaçlar
Tedavi Sık tercih edilen ilaçlar Benzodiazepin Lorazepam Diazepam Antipsikotikler Haloperidol Olanzapin Ziprasidon Risperidon Zuclopentiksol

23 LORAZEPAM (AtivanR) 1 ve 2.5 mg expidet tb Her 30-60 dakikada bir 1 mg
Tedavi LORAZEPAM (AtivanR) 1 ve 2.5 mg expidet tb Her dakikada bir 1 mg Günlük max mg Tanı net değilse Akut intoksikasyon varsa (antikolinerjikler gibi) en iyi seçenektir.

24 HALOPERİDOL (NorodolR) 5, 10 mg tb, 5 mg amp
Tedavi HALOPERİDOL (NorodolR) 5, 10 mg tb, 5 mg amp Başlangıçta 5-10 mg her dakikada bir 5 mg Günlük max. 60 mg Extrapramidal yan etkiye dikkat! (Akineton amp)

25 5, 10 mg tb ve velotab (dil altı)
Tedavi OLANZAPİN (ZyprexaR) 5, 10 mg tb ve velotab (dil altı) 10 mg İM flakon Başlangıçta 5-10 mg, günlük 20 mg Flakon; 5-10 mg İM, gerekirse 2 h sonra 5-10 mg, Günlük max. 3 enjeksiyon Dar açılı glokom, demansta dikkat

26 RİSPERİDON (RisperdalR) 1, 2, 3, 4 mg tb ve quicklet tb
Tedavi RİSPERİDON (RisperdalR) 1, 2, 3, 4 mg tb ve quicklet tb 1-8 mg/gün kullanılabilir EPS yan etkileri olabilir Ritim bozukluğu, SVH’da dikkat

27 Tedavi ZİPRASİDON (ZeldoxR) 20, 40, 60, 80 mg kaps, 20mg/ml İM flakon
20 mg flakon=80 mg kap 10-20 mg İM kullanımdan 15’ sonra etki, gerekirse 4 h sonra tekrarlanabilir, sedasyondan 2 h sonra PO Günlük max. 20 mg İM, 3 günden fazla İM kullanılmaz QT aralığını uzatır (kalp sorunu olanlarda dikkat)

28 ZUCLOPENTİKSOL (ClopixolR)
Tedavi ZUCLOPENTİKSOL (ClopixolR) 2, 10, 25 mg tb, 50 mg Acuphase amp 20 mg/ml damla, Manik-psikotik eksitasyonda tercih edilebilir. Psikotik hastanın uzak sevkinde avantajlı Clopixol acuphase İM 1 amp. 1-3 gün etkili, gerekirse oral tb eklenebilir PO; günlük mg

29 Tedavi Akatizi Kaslarda titreme hissi, sürekli hareket etme dürtüsü ve hareketsiz oturamamanın olduğu motor huzursuzluk vardır. Nöroleptik ilaçların sık bir yan etkisidir. İlaç dozu azaltılır Benzodiazepin (Ativan 1-2 mg PO) Propronolol (40-60 mg/gün) Biperiden (Akineton)

30 Tedavi Akut distoni Kas kasılmaları ve diskinetik hareketlerle karakterizedir. Boyun, gözler, çene, dil, tüm vücutta olabilir. Nöroleptik ilaçların sık bir yan etkisidir. Biperiden (Akineton 5 mg amp, 2 mg tb): 1 amp İM, 15’ sonra tekrarlanabilir Lorezepam (Ativan) 1-2 mg Diazepam amp 5 mg İ.M Difenhidramin (benadryl) mg

31 Tedavi F iziksel kısıtlama
Davranışsal ve farmakolojik girişimler yetersiz kaldığında Yeterli sayıda personelle güç gösterisine rağmen ajitasyon yatışmazsa Hastaya ve personele zarar gelemesini önlemek için Eşyaların zarar görmememsi için Tedavi ortamının kesintiye uğramaması için fiziksel kısıtlama uygulanabilir.

32 Tedavi F iziksel kısıtlama
Karar alındığında hızlı ve müzakere edilmeden uygulanmalıdır. Enfeksiyon, kalp hst, vücut ısısı regülasyonunda sorun, metabolik hst, ortopedik durumlar gibi unstabil tıbbi durumlarda kontrendikedir. Deliryum ve demansta belirtiler uyaran eksikliğine bağlı olarak kötüleşebilir.

33 Tedavi F iziksel kısıtlama Tespit gerektiren durumlar, tespit öncesi yapılanlar ve tespit sırasında izlenen yöntemler kayıt edilmelidir. Hasta sürekli gözlenmeli Yeterli dolaşımın sağlanması için extremiteler 5’ bir kontrol edilmeli, eksersiz yaptırılmalı Tespit uygulama rehberleri konusunda önceden alıştırma yapılmalı

34 İntihar risk etmenleri
Erkekler 40 yaş üstü Bekar, dul, boşanmış Yalnız yaşama İşsizlik Hastalık varlığı Alkol-madde kullanımı Ailede tamamlanmış intihar Stresli yaşam olayları Önceki intihar girişimleri

35 Hekim için risk ! Duygu ve davranışlarımıza dikkat !!!
Korku, çaresizlik ve öfke hisleri sık

36 Alkol intoksikasyonu Belirgin uygunsuz davranış ve psikolojik değişiklikler ile birlikte, aşağıdakilerden en az birinin görülmesi gereklidir. Geveleyerek konuşma Koordinasyon bozukluğu Sendeleyerek yürüme Nistagmus Dikkat, bellek bozukluğu Stupor ya da koma

37 Alkol intoksikasyonu Entoksike iken, düşme ve kavgalara bağlı;
Subdural hematom, kemik kırıkları, hematomlar, hipotermiye Ayırıcı tanıda; Multiple skleroz, serebellar işlev bozukluğu gibi bazı nörolojik hastalıklara; diabetes mellitus gibi metobolik hastalıklar veya barbütürat ve benzodiazepin gibi diğer sedatif ilaçların zehirlenmesine dikkat edilmelidir.

38 Alkol-disülfiram reaksiyonları
Günde 250 mg disulfiram (AntabusR) alırken alkol alan kimselerde 5-15 dakika içinde zehirlenme belirtileri kendini gösterir. Yüz kızarması ile başlayan ve yüzde, başta, kollarda ve göğüste flushing, baş ağrısı tıkanma hissi, solunum zorluğu, hiperventilasyon, çarpıntı, terleme, bulantı, kusma, görme bulanıklığı anksiyete ve hipotansiyon.

39 Alkol-disülfiram reaksiyonları
Tansiyon önce biraz yükselirse de sonra düşer ve hipotansiyon alkol disülfiram reaksiyonlarının en tehlikeli belirtisidir Kardio-vasküler kollaps veya MI bu reaksiyonlarda en sık rastlanan ölüm sebebidir. Sıvı takılması, antihistaminik ve C vitamini veya efedrin sülfat verilmesi hayat kurtarıcı olabilir

40 Anksiyete ve panik ataklar
Anksiyetenin fizyolojik belirtileri, genel otonomik uyarılmayı yansıtmaktadır. Kardiyak, respiratuvar, gastrointestinal yada nörolojik semptomlar olarak karşımıza çıkabilir. Hastayı hekime getirecek şiddette anksiyete değerlendirilmeyi gerektirir Panik atakları zaman açısından sınırlıdır; birkaç dakika ile birkaç saat arasında değişir

41 Anksiyete ve panik ataklar
Birincil fiziksel hastalıklar İlaçlara ait yan etkiler İlaç entoksikasyonu ya da yoksunlukları Birincil bir anksiyete bozukluğu

42 Anksiyete ve panik ataklar
Benzodiazepinler ilk seçenek kullanılır. Lorazepam, diazepam Acil girişimlerin çoğu, plasebo dahil etkilidir Respiratuar alkaloz tedavisinde kese kağıdı yöntemi parestezileri düzeltmekle birlikte panik atağı sonlandırmaz

43 Konversiyon Genellikle bayılma ile gelirler
Belirtiler stres sonrası başlar FM ve nörolojik değerlendirme yapılmalıdır Hasta konuşmasa da konuşulanları duyar, destek olacak mesajlar verilmelidir. Bilinçdışı bir süreçtir. Epilepsiden ayırıcı tanısı önemlidir Anksiyolitikler verilebilir. Gerekirse yinelenebilir Telkin belirti kontrolünde etkilidir