TUTUM.

... konulu sunumlar: "TUTUM."— Sunum transkripti:

1 TUTUM

2 TUTUM NEDİR? Bir kişiyi, sağcı ya da solcu, tutucu ya da liberal, inanan ya da tanrı tanımaz kılan şey nedir? Niçin bazı insanlar Yahudi aleyhtarı, diğerleri ırkçı , diğer bazıları da önyargısızdırlar? İnsanlar, niçin bir ürün hakkında en iyisi budur diyebilirler? İyi dediği ürün hakkında bir bireyin düşüncesini değiştirip değiştirmeyeceğini belirleyen şey nedir?

3 TUTUM NEDİR? “Tutum, bireyin belli bir konu üzerine sistemli olarak geliştirdiği, çoğu zaman da onu diğer davranışlarıyla uyumlu ve belli yönde düşünce ve davranışa eğilimli kılma halidir.” Genelde tutum, bireyin çevresindeki herhangi bir obje veya nesneye karşı sahip olduğu tepki eğilimini ifade eder.

4 TUTUM NEDİR? Tutumun konusu, bir ağaç ya da bir başka birey veya bireyler grubu olabileceği gibi, aşk, sevgi, nefret, savaş, barış, sonsuzluk, mutluluk, mutsuzluk, tanrı gibi herhangi bir soyut kavram da olabilir.

5 TUTUM NEDİR? Bir konu hakkında bir tutum oluşturmak için mutlaka bir deneyime sahip olmamız gerekmez. Çevremizden ya da kitle iletişim araçlarından edindiğimiz bilgiler doğrultusunda da bazı konular hakkında tutumlar edinip geliştirebiliriz.

6 TUTUM NEDİR? Tutum bir tepki şekli değildir. Daha çok belli bir tepki göstermeye hazır olma durumudur.

7 TUTUM NEDİR? Tutumlarımız sayesinde çevremize uyumumuzu kolaylaştırırız. Öte yandan tutumlarımızın davranışlarımızı yönlendirici bir “gücü” de vardır.

8 TUTUMUN ÖĞELERİ

9 BİLİŞSEL ÖGE NESNEYE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİMİZDİR.
NESNE/OLAY/İNSAN HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİMİZ, GENEL BİLGİLERİMİZ VE GERÇEKLERİ KAPSAR. ALKOL SAĞLIĞA ZARALIDIR. ZEKİ İNSANLAR OLAYLAR ARASINDA BAĞLANTI KURARLAR.

10 BİLİŞSEL ÖĞE Varlığı bilinmeyen bir konuya ilişkin tutum oluşamaz.
Bilgi değişikliği tutum değişikliğini yaratır. Örneğin reklamlarında “çok iyi temizler” diye tanıtılan bir deterjanı alıp kullandığınızda hiç de iyi temizlemediğini gördüğünüzde bilginiz değişmiştir. Tutumunuz da.

11 DUYGUSAL ÖGE NESNEYE İLİŞKİN SEVME, NEFRET ETME, HOŞLANMA, KORKMA GİBİ DUYGULARIMIZDIR. İÇKİ İÇMEYİ SEVMİYORUM. ZEKİ İİNSANLARLA ARKADAŞLIK KURMAKTAN HOŞLANIRIM.

12 DUYGUSAL ÖĞE “Tutumun duygusal öğesi, bilişsel öğeye oranla daha basittir; olumlu ya da olumsuz tepkiye bir ön eğilimdir. Bununla beraber, duygusal öğesi ağır basan bir tutumun değişmesi daha güçtür; özellikle, bireyin egosunu ilgilendiren konu ya da olaylara karşı tutumu, daha yoğun duygu yüklüdür” (İnceoğlu, 1993:16).

13 DAVRANIŞSAL ÖGE NESNEYE YÖNELİK DAVRANŞLARIMIZDIR.
DİĞER BİR DEYİŞLE BELİRLİ YOLLARLA NESNE/OLAY/İNSANA YAKLAŞMA VE UZAKLAŞMA EĞİLİMLERİMİZ. ALKOL SATAN YERLERDEN UZAK DURMAK ZEKİ İNSANLARLA ARKADAŞLIK KURMAK

14 DAVRANIŞSAL ÖĞE Bu öğe, kişinin bulunduğu ortamda var olan belli bir uyarıcı grubundaki tutum konusuna karşı sergilediği davranış eğilimini yansıtır. Bireydeki bu davranış yansımalarını, sözlerinden ya da diğer hareketlerden gözlemleyebiliriz. Bunlar bireyin alışkanlıkları, normları ve söz konusu tutum objesi ile doğrudan ilişkili olmayan tutumlarının da etkisi altındadır. Örnek: Zencilere karşı önyargılı olan kişiler

15 TUTUMLARIN ÜÇ BİLEŞENİDE GENELDE BİRBİRLERİ İLE UYUMLUDURLAR.
BİR KİŞİYE OLUMLU DUYGULAR BESLİYORSAK ONA KARŞI OLUMLU İNANÇLARA SAHİP OLUR VE OLUMLU DAVRANIRIZ.

16 BİLİŞSEL TUTARLILIK KURAMLARI
TUTUM KURAMLARI BİLİŞSEL TUTARLILIK KURAMLARI

17 BİLİŞSEL TUTARLILIK KURAMLARI
Bilişsel tutarlılık teorileri, bireylerin bilgileri, inançları, duyguları ve eylemleri arasında bir tutarlılık sağlama eğiliminde oldukları varsayımından hareket eden teorilerdir. Bilişsel öğeler (inanç, değer, tutum veya davranışın bilişsel temsilleri) arasındaki tutarlılık, hem bireyin kendisi, hem de bireyler arası davranışlar arasındaki ilişkiler için söz konusu edilmektedir.

18 BİLİŞSEL TUTARLILIK KURAMLARI
Genel olarak bu teoriler tutarlılığın istenen bir durum olduğunu ve tutarsızlığın, bilişsel öğelerin birinde veya diğerindeki değişimi güdülediğini varsaymaktadır.

19 BİLİŞSEL ÇELİŞKİ

20

21 Bilişsel Çelişki Davranışlarımız, hareketlerimiz, eylemlerimiz ile tutumlarımız, görüşlerimiz ve ideolojimiz arasında bir tutarlılık ararız. Kişinin inançlarıyla davranışlarının arasında bir zıtlık oluştuğunda bilişsel çelişkiden söz ederiz.

22 Ör: Emniyet kemeri kullanmanın gerekli olduğunu ve hayat kurtardığını bilmemize rağmen kullanmama eğilimi göstermemiz.

23 Çelişki bireyin psikolojik olarak tutarsız iki bilişe aynı anda sahip
olması ile oluşur. Çelişki psikolojik tutarsızlıktır; mantıksal tutarsızlık değildir. Çelişki durumu olumsuz ve hoş olmayan bir durumdur. Fast food sevmek ile fast foodun zararlı oldğunu bilmek mantıksal olarka tutarsız değildir. Ama psikolojik olarka tutarsızdır

24 Bilişsel çelişki teorisi
Festinger (1957) tarafından geliştirilen bu teori, bilişsel harmoniyi konu almaktadır ve insanların, bilişsel planda çelişki yaratan biliş, duygu ve davranışlardan kaçındıklarını, biliş öğeleri arasında bir tutarlılık oluşturmaya ve mevcut tutarlılığı korumaya çaba harcadıklarını ön görmektedir. Biliş olması için bilginin olması gerekir. Bilgi yoksa çelişkiden söz edilemez. Ör: Festinger’in klasik örneğini verecek olursak: Biliyorum ki sigara içiyorum ve biliyorum ki sigara içmek kansere neden oluyor; sigaranın kansere neden olduğunu bilmem sigara içmemem gerektiğini gösteriyor fakat içiyorum.

25 Bilişsel unsurlar arasındaki tutarsız ilişkiler Çelişki:
İki algı bir çelişki ilişkisi içerisinde ise bu iki algıya sahip olan insan ya çelişkidedir , ya çelişkiyi tecrübe ediyordur veya çelişki evresi içerisindedir. Ör: Et yemek kalbimize zararlıdır ve et yemeyi çok seviyorum. Ör: Parfüm ve deodorant kullanımının ozon tabakasına zararlı olduğu algısını taşıdığımız halde yine de kullanmaya devam ediyoruz.

26 Ör: Erkek arkadaşım sinirlendiği zaman çok zarar verici olabiliyor ama ben onu çok seviyorum ve ölene kadar onunla kalmak istiyorum. iki cümle arasında çelişkinin (uyumsuzluğun ) olması

27 Çelişki temel olarak 6 hipotez üzerinden açıklanır
Çelişkide psikolojik olarak rahatsızlık veren fizyolojik olarak ortaya çıkan ve bireylerin bunu azaltmak için belirli adımlar attıkları durumlardır İşyerindeki mutsuzluk fiziki olarak bir stres yarattığı gibi ruhsal olarak da çökertmeye başlar. Buna çare olarak iş yükünü azaltmak ya da sıkıntının patronla çözülmeye çalışılması ya da yeni bir iş arayışı gibi davranışlarla sonuçlanabilir veya farklı ve keyif alınacak hobilerle stres ve işteki mutsuzluk giderilebilir.

28 Bireyler uyumsuz düşünceler içinde olduğunda , davranışla huyunuzun birbiriyle tutarsız bir ilişkisi oluştuğu zaman ortaya çıkan ve takıldığımız bir davranışın veya huyun psikolojik olarak geçerli bir haklılığın olmaması durumlarında çelişki ortaya çıkıyor. İş yerinde yaşanan başka bir stresli durumun iş arkadaşından ya da asistanın üzerinden çıkarılması durumu. Doğru bir davranış olmadığını bildiğimiz halde hele ki huyumuz olmayan bir karakter sergilediğimizde çıkan çelişki.

29 Çelişkinin büyüklüğü bir çok faktöre sebep olabiliyor bu hem sorunun büyüklüğü ile hem de içerdiği uyumsuz eleman(herhangi bir şey ile ilgili olan inanç, fikir, davranış ya da bir parça bilgidir.) sayısıyla da ilgili Örn:Eğer sigara içen bir kişi için pahalılık ve kansere neden olma fikirleri aynı derece de önemliyse bakış açısı farklı olur ancak pahalılık ya da kansere yakalanma fikirleri birbirlerinden farklılık gösterirlerse çelişkiler daha geniş boyutlara sevk edebilir.Buna karşılık endişeyi azaltma,sofistike görünüm daha önemli ise daha az çelişki duyulacaktır. Çelişkinin büyüklüğü değişkenlik gösterdikçe azaltmak için gereken baskı da değişkenlik gösterir; çelişki arttıkça çelişkiyi azaltacak baskı da artar. Aynı fiyattaki 2 şampuan arasında seçim yapmak ile aynı fiyattaki 2 evi seçmek aynı baskıyı yaratmaz

30 İnsanlar çelişkiyi azaltmak için belirli adımlar atarlar
İnsanlar çelişkiyi azaltmak için belirli adımlar atarlar. İkna edici bir mesaja karşılık takındıkları tavırla bir adım atmaya çalışırlar. Sigarayı kapalı alanlarda vazgeçirten kampanyada olduğu gibi, toplu kapalı alanlarda sigara içilmesi yasağından dolayı insanların mekanın dışında kendi tercih haklarını kullanabilmesi gibi.

31 Farklı insanlar çelişkiyi azaltmak için farklı stratejiler geliştirirler.
Kilo vermek isteyen bir bayan fazla kilosu olduğunu bildiğinde spora başlayabilir, bu da kafasındaki çelişkiyi sonlandırabilir. Başka bir kişi ise, spor yapsa bile yemek yemeği azaltamadığı için diyetisyene de giderek kilo vermeye çalışabilir.

32 İnsanlar çelişkiyi azaltmada her zaman başarılı olamayabilirler fakat deneme konusunda isteklidirler. Ay sonu geldiğinde daha maaşını almadan yapılabilecek yüklü bir alışveriş ya da kriz ortamı yaşayan bir ülkede iş teminatının olmaması bunun sonucunda yapılmaması gereken harcamalar... Çelişki yaşamamak için gelirine göre harcama yapmak için çaba harcamak... Cooper & Scher 1994’te huyunuzdaki değişiklikler davranışlarımızdaki değişikliğe sebep oluyor diyorlar. Kısaca aslında Bilişsel çelişki teorisi’nde öncelik kendini ikna etmenin önemine bağlı diyebiliriz. Şu ana dek anlatılan tüm konular tutumdaki değişikliğin davranıştaki değişikliğe sebep olacağı yönündeydi. Bilişsel teori tam tersini savunur: davranıştaki değişiklik tutum değişikliğine sebep olur der

33 Çelişki karar veya seçim yapıldıktan sonra ortaya çıkar.
Bilişsel Çelişki ve İknaya Yönelik Araştırmalarda Ana Başlıklardan En Önemlisi Karar Alma Olarak Göze Çarpmaktadır. Karar Alma Çelişki karar veya seçim yapıldıktan sonra ortaya çıkar. Bir karar ile karşı karşıya gelindiğinde: İkilem (Çatışma) Karar Çelişki Çelişkiyi Azaltma

34 İkilem ( Çatışma) İki eşit derecede cazip seçenek zorlu bir karar yaratır. İkilem durumu ikna için en uygun aşamadır. İkna çabaları, yaşanan ikilemi düzenlemeyi amaçlar. O’Keefe (1999): İkna eden kişi sadece tercih edilen görüşü değil aynı zamanda diğer opsiyonların da değerlendirilmesinde etkili olduğunda ikna edilenin yaşadığı ikilemi başarı ile düzenleyebilir. Örn: Şehir dışından daha iyi bir iş teklifi aldığınızı düşünelim. Şehir dışına çıkarsanız daha iyi imkanlara kavuşursunuz, ama kurulu düzeninizden uzaklaşırsınız. Ailenizden ve arkadaşlarınızla olan ilişkiniz zarar görür. Her iki alternatifinde olumlu ve olumsuz yanları vardır.

35 Karar ve Çelişki Seçilen alternatif için negatif görüşler ve seçilmeyen alternatif için pozitif görüşler vardır; her ikisi de seçim ile çelişki içindedir ve bu nedenle az da olsa çelişki yaratılır. 1. Opsiyon Güzel yemekler Hoş bir ortam Uzak Yavaş servisi 2. Opsiyon Yemekler idare eder Ortam yok Yakın Hızlı Servis

36 Çelişkinin Derecesini Etkileyen Faktörler
İlk değerlendirmedeki benzerlikler İlk başta birbirine çok yakın gelen iki seçenek daha büyük çelişki yaşatacaktır Kararın önemi Önemli kararlar daha fazla çelişkiye neden olur Ör: Yakın özelliklere sahip 2 üniversite arasında tercih yapmak, daha fazla çelişki hissetmemize neden olur Ör: Akşam yemeğinde ne yenileceğine karar verilmesi, kariyer konusunda yapacağımız seçimlerden daha az çelişkiye sebep olacaktır.

37 Örneğin, seçtiğiniz üniversite akademik beklentilerinizi karşılamadı

38 1. Tutumunuzu değiştirin Üniversitenin iyi olduğunu düşünün
Bu durumda çelişkiye düşersiniz, çelişki diğer alternatifin daha iyi olduğunu fark ederseniz artar. Çelişkiyi azaltma yolları: 1. Tutumunuzu değiştirin Üniversitenin iyi olduğunu düşünün 2. Yeni bilgiye odaklanın Üniversite kampüsünün güzelliklerine bakın 3. Diğer olasılıkları küçümseyin Lise mezunu olmaktansa, üniversite okumanın avantajlarına bakın 4. Diğer olasılıkları notlandırın Tekrar sınava girmektense, okumanın daha iyi olduğunu notlandırın 5. Kavramsal Unsurları öne çıkarın Üniversitenin değil iş hayatının önemini vurgulayın 6. Problemi görmezden gelin Sadece derslere ve üniversiteye odaklanın 7. Başkasıyla iletişime geçin Sınıfınızdaki arkadaşlarınızla doğru seçim yaptığınız hakkında konuşun 8. Seçilmiş davranışı değiştirin Zor olanı yapın, okulu bırakıp yeniden sınava girin Davranışı değiştirmek ya da terk etmek zordur. Kişiler kolayı zora tercih ederler. Bu sebeple en son davranışı değiştirmeyi düşünürler

39 Ör: İşini sevmediği halde hergün işe gitmek zorunda olan kişi de bilişsel çelişki içindedir.

40 Arabanın sahibine teslimi
Pişmanlık Karar alındıktan sonra fakat çelişki azaltılmadan önce alternatifler geçici olarak ilk baştakine göre birbirine daha da benzer olarak değerlendirilirler. Bu pişmanlık sürecinin ardından (çelişkinin arttığı devre) kişi alternatifleri tekrar değerlendirdiğinde çelişki azalmaya başlar. İkna eden kişinin ikna edici çabaları pişmanlık karşısında başarısız olur. Araba Satın alma Arabanın sahibine teslimi

41 Çelişki ve Çabanın Bedeli
Bireyler çok çaba gösterdikleri durumların olumsuz taraflarını görmezden gelirler Olumlu taraflara odaklanırlar. İçinde bulunulan yüksek çelişki ancak olumlu tarafa yüksek değer vererek azaltılabilinir. Ör: Başarısız olunduğu halde savaşların sürmesi Ör: Hafta sonları gezmek yerine dersaneye gidilmesi

42 BİLİŞSEL ÇELİŞKİ TEORİSİ
Bilişsel çelişki teorisi, insanların davranışlarını değiştirmek için, ilk olarak tutumlarının değiştirilmesini lazım sayan yaygın görüşün aksine, insanların tutumlarını değiştirmenin yolunun, davranışlarını değiştirmekten geçtiğini ortaya koymaktadır.

43 Reklamlarda Bilişsel Çelişki
Tüketici için rakip ürünün reklamını görmek çelişki yaratır. Çelişkiyi azaltmak için sürekli kullanılan üründen vazgeçilmesi gerekebilir. Markalar, sadakati yaratmak için doğru ürün olduklarını vurgularlar. Bu sebeple logolarını sponsorlukları için kullanırlar. En fazla bilişsel çelişki, otomobil gibi pahalı ürünlerde yaşanır. Çelişkiyi azaltmak için, reklamcılar en fazla masrafı, söz konusu ürünün en iyi olduğunu anlatmaya harcamaktadırlar.