Özel Eğitimde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları Geliştirme Semineri Esenköy Hizmet-içi Eğitim Enstitüsü - Yalova 18-22 Temmuz 2005 Yrd. Doç. Dr.

... konulu sunumlar: "Özel Eğitimde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları Geliştirme Semineri Esenköy Hizmet-içi Eğitim Enstitüsü - Yalova 18-22 Temmuz 2005 Yrd. Doç. Dr."— Sunum transkripti:

1 Özel Eğitimde Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları Geliştirme Semineri Esenköy Hizmet-içi Eğitim Enstitüsü - Yalova 18-22 Temmuz 2005 Yrd. Doç. Dr. Hakan SARI

2 BEP : BEP aile ile okul arasında çocuğun ihtiyaçlarının ne olduğu ile bu ihtiyaçların giderilmesine yönelik nelerin yapılacağı hakkında yazılı bir anlaşmadır. Bu program aslında öğrenciye verilecek hizmetler için bir anlaşmadır . Yasal düzenlemelere göre, bir BEP şunları içermelidir. Öğrencinin şimdiki akademik performansı (düzeyi) Öğrenci için yıllık amaçlar Uzun dönemli hedeflere yönelik kısa dönemli amaçlar Özel eğitim veya ilgili hizmetlerin n ne olacağı ve çocuğun bunlara katılım derecesi Bu hizmetlerin başlama tarihi ve süresi En azından yılda bir defa değerlendirme ile ilgili planlar Üst sınıflardaki öğrenciler için üst öğrenim ya da iş için geçiş planları

3 Özel eğitime muhtaç her bir çocuk Bireysel Eğitim Programına (BEP) sahip olmalıdır.
Her bir BEP tekbir öğrenci için olmalıdır ve gerçekten bireye ait bir doküman olmalıdır. BEP öğretmenler için, aileler için, okul yöneticileri için özel eğitim hizmeti veren personel için, uygun olan zamanda engelli bir öğrencinin eğitim ve diğer yönden gelişimiyle ilgili sonuçları geliştirmeye yönelik birlikte çalışılmasını gerektiren bir programdır.

4 Yani BEP her bir engelli çocuğun kaliteli eğitimi için köşe taşıdır.
BEP destek servisleri için engelli bir çocuğa ne tür bir hizmet vereceklerine rehberlik eder. BEP bir ekip çalışmasıdır. BEP aynı zamanda yasal düzenlemelerde istenenler üzerine temellendirilmesi gerekir. BEP okuldan okula, eğitim sistemlerinden eğitim sistemlerine göre düzenlenmesi açısından farklılık gösterir. Ancak her BEP çocuk için önemlidir.

5 BEP’i açıklamadan önce çocuğun nasıl tanılanacağı ile ilgili bazı bilgilerin verilmesi gerekir.
Aşama 1: Çocuk her şeyden önce özel eğitime muhtaç mıdır ve Özel eğitimle ilgili hizmetlere ihtiyaç duymakta mıdır? Önce çocuğu ‘tanıla ve bul’ etkinliklerin yerine getirilmesi gerekir. Bunun için ya aile çocuğun tanılanmasını ister ya da okuldaki öğretmen çocuğun değerlendirilmesini ister. Bu istek ya yazılı yada sözel olabilir. Ancak bunun için ailenin görüşünün alınması gerekir.

6 Aşama 2: Çocuk değerlendirilir.
Aşama 3: Çocuk Ö.E. M. olup olmadığı durumuna karar verilir. Aşama 4: Çocuk Ö.E.M. Çocuk olarak değerlendirilirse 30 gün içersinde BEP ekibi çocuk için toplanır. Aşama 5: BEP toplantıları bir plan dahilinde yapılması kararlaştırılır. Bu bağlamda okuldaki personelin şunları yapması gerekir. BEP ekibi ve aile ile iletişim kurar. Çocuk için uygun yer ve zamanında toplantı için aile ve okul ekibi birlikte planlama yapar. Aileye toplantının amacı toplantının yeri ve zamanı da anlatılır. Aileye, BEP toplantısına kimlerin katılacağı ve neden katılacağı konusunda bilgi verilir.

7 Aşama 6: Toplantı yapılır ve BEP yazılır.
BEP ekibi çocuğun ihtiyaçlarının ne olduğunu tartışır ve BEP’i yazar. Aileler ve öğrenci BEP ekibinin doğal parçasıdırlar. BU toplantıdan sonra çocuğa verilecek hizmetler çok kısa zamanda başlatılmalıdır. Aşama 7: Hizmetler sağlanır. Bu aşamada çocuk için hazırlanan BEP’in yazılı formunun kopyası hizmet vereceklere ücretsiz verilir.

8 Aşama 8: Süreç ve ilerlemeler değerlendirilir ve aileye de bilgi verilir. BEP teki yıllık amaçlara çocuk ne kadar yaklaştı konusunda aileye yaşıtlarıyla da karşılaştırılarak bilgi verilir. Aşama 9: BEP gözden geçirilir. Yılda en az bir defa gözden geçirilir. Eğer gerekirse BEP’te düzeltmeler yapılır. Aşama 10: Çocuk yeniden değerlendirilir. En azından her üç yılda çocuk bir defa yeniden değerlendirilir. Bunun amacı çocuğun özel eğitime muhtaçlık durumu devam ediyor mu sorusuna cevap vermektir. Varsa nasıl bir ihtiyacı var. Eğer aile veya öğretmen isterse çocuk yeniden değerlendirilir.

9 BEP nedir? BEP, engelli çocuk için önemlidir. BEP, öğretim, öğrenme ve sonuçları geliştirmesi gerekir. BEP çocuğun kendine has gereksinimlerini karşılaması gerekir. BEP yazarken şunlara dikkat edilmesi gerekir. BEP’in İçeriği Yasal düzenlemeler göre de BEP şu bilgiler içermelidir. Şimdiki performansı BEP çocuğun halihazırda okulda ne ve nasıl yapıyor sorusuna cevap vermelidir. BEP’teki bu bilgi sınıfta yapılan testlerden, ödevlerden, bireysel testlerde, ve gözlemlerden- aileler, öğretmenler, ve diğerlerinden gelir. Bu bilgi çocuğun derslere katılımını ve genel programdaki ilerlemesi konusunda kendisini nasıl etkilediği ile ilgili bilgileri de içermelidir.

10 2. Yıllık Amaçlar Bu amaçlar çocuğun bir yılda başarabileceği amaçlar olmalıdır. Bu amaçlar kısa dönemli amaçlara veya daha küçük parçalara sırasıyla sıralanır. Yıllık amaçlar akademik, sosyal veya davranışsal, fiziksel veya diğer eğitsel ihtiyaçlarla ilgili olabilir. Amaçlar çocuğun başarıp başarmadığını anlamak için gözlenebilir ve ölçülebilir olmalıdır.

11 3. Özel eğitimle ilgili hizmetler
BEP’te çocuğa verilecek hizmetler veya çocuk adına yapılacak hizmetler listelenmelidir. Bunlar: araç gereçler, programdaki değişimler, okul personeli için destek hizmetleri, örneğin hizmet-içi eğitim gibi. Bunlar çocuğun gelişimine yardımcı olacaktır.

12 4. Engelli olmayanlarla katılım
BEP çocuğun diğer öğrencilerle ne kadar birlikte olamayacağını da açıklamalıdır. 5. Bölgesel veya tüm ülkede uygulanan testlere katılıp katılamayacağını bildirmelidir. BEP’te çocuğa verilecek testlerde ne tür bir değişiklik yapılacağını bildirmelidir. BEP çocuk için uygun olmayan testlerin nedenlerini ve onun yerine hangi testlerin verilip verilmeyeceğini bildirmelidir.

13 6. Tarihler ve yerleri BEP hizmetlerinin ne zaman başlayacağını, ne kadar sıklıkta olacağını, nerede olacağını, ne kadar süre devam edeceğini belirtmelidir. 7. Geçiş hizmetine gereksinimler Çocuk bir programdan diğerine geçerken, örneğin 15 yaşına geldiğinde çocuğun devam edeceği bir üst programın amaçlarına ulaşıp ulaşamayacağını veya nasıl ulaşabileceğini belirtmelidir.

14 8. Geçiş hizmetlerine duyulan gereksinimler
Çocuk okuldan ayrılırken nelere gereksinim duymaktadır. 9. Çocuğun okuldan ayrılma yaşı ve hakları 10. İlerlemeyi değerlendirme BEP; çocuğun nasıl değerlendirileceğini ve bunun nasıl olduğu ile ilgili ailenin bilgilendirilmesini belirtmesi gerekir.

15 Okulun ve ülkenin istemleri konusunda esneklik BEP’te görülebilir.
Bazı ülkelerde veya okullarda farklı bilgiler BEP’te olabilir. Örneğin; bazı okullar toplantıların zamanlarıyla birlikte nasıl olduğunu ve nelerin konuşulduğunu, çocuğun nasıl yerleştirileceğini, yerin özelliklerini, ailenin de onayını alma gibi durumları detaylı olarak yazabilir.

16 Farklı Yerlerdeki BEP Formları
Aslında BEP’in nasıl görüneceği ile bilgiler farklı olabilir. Örneğin, ABD’de farklı BEP formları kullanılıyor. Önemli olan her BEP formu açık net ve anlaşılır olmalıdır. Önemli olan, bu hizmeti verenler kolayca bu hizmeti verebilecekleri özellikte olsun.

17 BEP Ekip Üyeleri Yasalara göre; bazı bireyler, BEP yazılırken zorunlu olarak orada yer almalıdırlar. BEP’te yer alan üyelerin önemli bilgileri toplantıya getirmeleri gerekir. Üyeler; bilgileri paylaşarak BEP’i yazmaları gerekir. Her bireyin ekledikleri çocuğun ihtiyaçlarının karşılanması için bir katkı yapması gerekir.

18 1. Aileler 2. Sınıf öğretmenleri 3. Okul temsilcisi 4. Öğrenci 5. Uzmanlar 6. Sonuçları iyi yorumlayan bir uzman 7. Özel eğitim öğretmeni 8. Okul geçiş programı temsilcisi

19 1. Aileler BEP ekibinin anahtar üyeleridir
1. Aileler BEP ekibinin anahtar üyeleridir. Onlar çocuklarını en iyi tanıyanlardır. Onlar çocukların nasıl öğrendiklerini, onların ilgilerini iyi bilenlerdir. Ayrıca okulda öğrenilenlerin evde pekiştirilip pekiştirelemediğini ve pratikte öğrencinin kullanıp kullanmadıkları konusunda önemli bilgi verirler.

20 2. Öğretmenler BEP’ e en az bir öğretmen katılmalıdır. Öğretmenler şu konuda bilgi verebilirler. Sınıfta uygulanan genel program Çocuğun öğrenmesine yardım edecek, onu geliştirebilecek ve başarabilecek gerekli araç-gereçler ve hizmetler Çocuğun davranış öğrenmesine yardım edecek stratejiler

21 Ayrıca çocuğun yapabilmesi için öğretmen, ekiple şunları tartışabilir.
Onun yıllık amaçları ile ilgili gelişimi Genel programı izleyebilme durumu Program dışı etkinliklere katılabilme durumu Diğer çocuklarla eğitilebilme durumu

22 Ayrıca öğretmenlerin profesyonel gelişimini de tartışabilir
Ayrıca öğretmenlerin profesyonel gelişimini de tartışabilir. Mesleki gelişim, örneğin, okul öğretmenleri için, yöneticiler, taşıyıcılar, kantin işletmecileri ve diğerleri –çocuğun gelişimine katkıda bulunanlar

23 Özel eğitim öğretmeni ise, engelli çocuğun nasıl eğitileceğine dair önemli bilgiler verir. Özel eğitim öğretmenleri şu konularda bilgiler verebilir: Çocuğun öğrenmesi için programda nasıl değişim yapılabileceği Çocuğun başarılı olası için normal sınıflarda veya diğer yerlerde hangi araç-gereçlere gereksinim duyduğu Çocuğun öğrendiklerinin nasıl ölçülüp değerlendirileceği konusunda Çocuğun engel derecesi ve türüne göre bireysel öğretim boyutlarıyla ilgili bilgileri verebilir

24 Ayrıca BEP yazımının ötesinde, BEP uygulanmasında özel görevleri de vardır. Özel eğitim öğretmeni;
Öğrenci ile kaynak oda veya özel bir sınıfta bireysel çalışabilir. Normal sınıf öğretmeni ile Ekip öğretiminin nasıl olacağı ile ilgili bilgileri tartışabilir. Diğer okul personeli ile çocuğun özel ihtiyaçlarının ne olacağı ile ilgili bilgileri gerekli ve ilgili kişilerle tartışabilir

25 Ayrıca çocuğun BEP uygulamasında nasıl bir öğretim yöntemi veya tekniğinin uygulanabileceği ile bilgiler verecektir. BEP ekibi çocuğun engeli ile yakından ilgili olan uzmanları da dahil etmesi gerekir. Örneğin, çocuğa mesleki eğitim veren eğitimcinin çocuğun güçlü veya zayıf yönleri hakkında bilgi verebileceği unutulmamalıdır. Bunun gibi, fizyoterapist, beden eğitimcisi, psikolog, konuşma veya dil patoloğu.

26 BEP ekibi, ayrıca çocuğun kendisini BEP hazırlanırken veya bir üst okula veya okuldan ayrılma durumunu gözden geçirmek için mutlaka toplantıya çağırması gerekir.

27 BEP Ekibinin Üyesi Olarak Sınıf Öğretmeni
BEP ekibinde sınıf öğretmeninin de görev alması gerekir çünkü: Programın modifikasyonunda, Çocuğun genel programı izleyebilme ve başarı durumunun gözden geçirilmesinde, Genel eğitim ortamına katılımı ve ne derece uyum sağlayabilmesi gibi durumların ortaya çıkarılmasında için çok önemlidir. Ancak her konu için sınıf öğretmeni katılmayabilir.

28 BEP Ekibinin Kurulması İçin İlgili Servisler
BEP için şu servislerin görev alması gerekir: 1.Odyoloji servisleri 2. Danışmanlık servisleri 3. Çocukları erken tanıma ve değerlendirme servisi 4. Medikal servisler 5. Mesleki eğitim verecek kurum temsilcisi Taşıma servisleri Aile danışmanlığı ve eğitimi veren kurumu Fizyoterapi servisi Psikoloji servisleri Boş zaman etkinlikleri ve spor kurumları Okul sağlık servisleri Okul sosyal çalışmacıları Konuşma ve dil patologları

29 Transition Servisleri (Bir Üst Kuruma Geçiş veya Okuldan Ayrılma ve Hayata Hazırlık)
Transition: Engelli çocuğun gerçek hayata hazırlanmasıdır. Yükseköğretime hazırlık, mesleki eğitim, mesleki eğitim verebilecek kurumlarla iletişim, okulda çocuğun tercihleri, becerileri ve gereksinimlerine göre geliştirilmesidir. İki şekilde bu plan yapılabilir. Transition planının yapılması (14 yaşında) Transition hizmeti verme (16 yaşında). Bunun için çocuğun okuldan ayrılarak gerçek hayata uyum sağlaması için yapılan hizmetler. Bu hizmetler örneğin, çocuğun ilgi ve ihtiyaçları karşısında, yükseköğretim, iş, yetişkinlik hizmetleri, bağımsız yaşam, toplumda yaşam ve sorumluluk alma.

30 BEP Yazımı Bütün bilgilerden sonra , gözlemleri, testler, ve diğer işlemlerden sonra çocuğun hali hazırdaki durumu yani ‘eğitim performansının şimdiki durumu’ bilindikten sonra çocuğun BEP için Uzun dönemli denilen veya yıllık amaçlar dediğimiz hedeflerin belirlenmesine sıra gelecektir. Ayrıca BEP çocuğun özel durumlarını da tartışacaktır. Bunlar: 1. Çocuğun güçlü yönleri, Çocuğun eğitimini geliştirmek için ailenin görüşleri Varsa önceki değerlendirmenin gözden geçirilmesi ve, Çocuğun aldığı testlerdeki başarılarıdır.

31 Ayrıca BEP’te şunlar da düşünmesi gerekir.
Çocuğa nasıl yardım edilecek boyutunda çocuğun gereksinimlerinin de tartışılması da önemlidir. Yıllık amaçların avantajı (çocuğa sağlayacak faydaları) Genel programdaki ilerlemesi ve katılımı Extra program ve akademik olmayan aktiviteler Engelli çocuğun diğer engellilerle ve engelli olmayanlarla kaynaştırılması da tartışılmalıdır.

32 Bunlar tartışıldıktan sonra BEP ekibi BEP’i yazmaya başlayacaklardır.
BEP servisleri ve destekleri kapsayacaktır. Bunların okul tarafından karşılanması gerekir. Eğer çocuk özel gereksinimleri varsa örneğin, müdahale, yer, diğer program modifikasyonları) BEP’te yazılması gerekir. Örneğin, çocuğun davranışları onun öğrenmesini zorlaştırıyorsa BEP ekibi bu davranışı yazmak zorundalar. BEP ekibi pozitif davranışsal müdahaleyi, stratejileri ve davranışını kontrol etmek için gerekli stratejileri de belirtmeleri gerekir.

33 Düşünülmesi gereken Özel Faktörler
Çocuğun ihtiyaçlarına bağlı olarak, Çocuğun davranışı diğerlerinin ve kendi öğrenmesini engelliyorsa çocuğun davranışları için destek ve stratejilerin bilinmesi gerekir, Eğer çocuk sınırlı dil gelişimine sahipse çocuğun dilinin nasıl geliştirilmesi gerektiği düşünülecek, Eğer çocukta görme kusuru varsa, bu çocuğa Braille ile yazılan eğitsel araç-gerecin verilmesi gerektiği, Etkili bir iletişim için dilin geliştirilmesi ile ilgili ihtiyacı varsa Eğer çocuk işitme engelli ve doğal sözel konuşma yolu ile anlamakta güçlükleri varsa, işaret diline izin vermek gerekir. Teknolojinin de düşünülmesi gerekir.

34 Çocuğun Ailesinin bir Interpreter’a gereksinimi
Bazı aileler konuşulan dili çok iyi anlayamıyor olabilirler. Bu bağlamda onunla ilgili bireyleri bağlantı kuracak birisini bulmaları gerekir. Örneğin, BEP için toplantılarda veya gözden geçirmelerde eğer aile konuşulanları anlayamıyor ise, mutlaka bir interpreter bulmalıdır. Bu yaklaşım ailenin katılımını sağlayacaktır.

35 Uygun Ortama Karar verme
Çocuk için uygun ortam dediğiniz çocuk nerede eğitilecek konusunun kararlaştırılması gerekir. Aile ve BEP ekibinin bunun nerede yapılacağına karar verilmesi gerekir. Bu ortam ‘En az kısıtlayıcı ortam’ (EKO) olması gerekir. Şu tür ortamlar olabilir; Regular bir sınıf, Özel sınıf ki her birey Ö.E. hizmeti alıyor, Özel Okul, Ev, Hastane veya, diğer çeşit bir ortam olabilir.

36 Ancak okul etkili ve uygun bir ortam ayarlamak için şunları göz önünde bulundurması gerekir:
1.Çocuğun kendisi için en uygun program, 2. Diğer bir okulla anlaşarak onun için bir program geliştirilmesine katkı yapmak zorundadır.

37 BEP yazıldıktan sonra BEP hazırlandıktan sonra, Aileye Sınıf öğretmenine, Özel eğitim öğretmenine, İlgili servislerin elemanlarına (uzmanlarına) verilmesi gerekir. Çünkü her birisi çocuğun gereksinimlerinin ne olduğunu bilmesi gerekir.

38 BEP’in Uygulanması BEP yazıldıktan sonra sıra onun uygulanması ile devam eder. BEP’te ne gerekli görüldüyse onun çocuk için hazır hale getirilmesi gerekir. Ancak BEP’in etkili uygulanması için şunlarda göz önüne alınması gerekir.

39 BEP’te görev alan her birey sorumluluğunu bilmeli ve tam olarak yapmalıdır.
Ekip çalışması çok önemlidir. Öğretmen ve destek öğretmeni çocuğa daha iyi eğitim verebilmek için diğer uzmanlardan yardım isterse okul bunun için koşulsuz destek olmalıdır. Aile ve okul arasında iyi bir iletişim kurulmalıdır. BEP koordinasyonunu sağlayacak birisi görevlendirilmelidir

40