SINAV SÜRECİNDE VELİ YOL HARİTASI

... konulu sunumlar: "SINAV SÜRECİNDE VELİ YOL HARİTASI"— Sunum transkripti:

1 SINAV SÜRECİNDE VELİ YOL HARİTASI

2 Üniversite sınavında başarıya ulaşmak, sınava girecek genç kadar, o gencin anne babası için de çok önemlidir. Bu nedenle sınava hazırlık döneminde sağlıklı bir sürecin yaşanması ve iyi bir sonucun elde edilmesi için tüm görevler gence yüklenmemeli; bu konuda anne ve babalara da bazı görevler düştüğü unutulmamalıdır.

3 Veli olarak kabul etmemiz gerekenler
Çocuklarımızın sahibi değiliz sadece anne yada babasıyız. Onlar dünyaya gelmeden sorumluluklarımızı bilip kabul ettik. Çocuklarımızı seçme şansımız yoktu. Onların yetişkin birer birey olarak kendileriyle ilgili kararları vereceklerini kabul etmeliyiz. Onları hep çocuk olarak görüp büyüdüklerini kabullenmezsek, yaşamlarına çocuk olarak devam ederler. Onları yetişkin olarak algıladığımız oranda olgunlaşırlar. Onları kafamızdaki yetişkin kalıbına sokmaya çalışırsak bizden uzaklaşırlar.

4 SINAVA HAZIRLIK SÜRECİNDE ANNE-BABALARDA GÖRÜLEN YANLIŞ TUTUMLAR
Sınav hazırlık sürecinde son yıllarda anne-babaların davranışlarında önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Özellikle tek aşamalı sisteme geçildiği 1999’dan itibaren hem öğrencilerde hem de velilerde kaygı kaynaklı davranışlar artmıştır. Buna bağlı olarak bazı veliler öğretmenlerden çocuklarına anne babalık yapmasını isterken, kendileri de çocuklarına öğretmen gibi davranmaya çalışmaktadır.

5 VELİ SÖYLEMLERİNDEN SEÇMELER
“Oğlumun bir kız arkadaşı var. Ona çok zaman ayırıyor, bu yüzden dikkati dağılıyor, telefonda sürekli onunla konuşuyor. Lütfen söyleyin kız arkadaşını bıraksın.” “Kızımın arkadaşı kızımı olumsuz etkiliyor. Lütfen söyleyin okulda onunla yan yana bile gelmesin.” “Oğlumu bilgisayar başından alamıyorum. Lütfen söyleyin bilgisayarını odasından çıkarsın.” “Çocuğum uyku ve yemek düzenine dikkat etmiyor. Bu konuda uyayırmısınız?” “Kızım odasını hiç toplamıyor, evde çok dağınık, bu konuda uyayırmısınız?” gibi daha bir çok örnek verilebilir.

6 VELİNİN ÖĞRETMENLİK ROLÜ TAKINMASI KONUSUNDA, ÖĞRENCİLERDEN GELEN SÖYLEMLER
“Babam sınav sonuç analizimi alıp sınav sonucu yapmaya çalışıyor.” “Babam sınav sonucuna bakarken başarı sırama değil, puana göre başarımı yorumlamaya çalışıyor.” “Annem sınavla ilgili gazete ve dergilerdeki haberleri kesip kesip önüme koyuyor.” “Ben test çözerken annem ya da babam başımda dikilip süre tutuyorlar.” “Annem ya da babam her gün kaç soru çözdüğümü öğrenmeden uyuyamıyorlar.” “Babam bana ders çalışma programı yaptı ve uygulayıp uygulamadığımı kontrol etmeye çalışıyor.”

7 SINAVA HAZIRLIK SÜRECİNDE OLUMSUZ ANNE BABA TUTUMLARI
Çocuğu ile ilgili tüm sorumlulukları üstlenip okul ödevleri için kütüphanelerde araştırma yapan. Sınav başvuru formunu çocuğu yerine kendisi dolduran, mümkün olsa onun yerine sınava girecek olan, “Hiçbir iş yaptırmıyorum, hiçbir şeyini eksik etmiyorum, yemeğini bile ayağına götürüyorum.” diyen, hemen hemen tüm derlerde özel ders desteği sağlayan “koruyucu” aile modeli.

8 Çocuğuna kaldıramayacağı derecede sorumluluk yükleyen, onu okul sonrası evde birçok işten sorumlu tutan (Kardeşinin bakımından, kardeşinin derslerinden sorumlu olma, misafir ağırlama veya babaya iş yerinde yardımcı olmak gibi) yani “aşırı sorumluluk yükleyen” aile modeli.

9 Çocuğunun her davranışını “Sorgulayan ve yargılayan” aile modeli yani “Sınavın nasıl geçti” yerine “Kaç yanlışın var, arkadaşın kaç puan aldı, senden yüksek alan kaç kişi var?” sorularını soran aileler bu gruba girmektedir. Çocuğun tüm yaşamını belirleyen ve planlayan “Müdahaleci” aile modeli. Yani çocuğuna çalışma programı yapan, sürekli “ders çalış” diyen, hangi bölümü tercih edeceğini belirleyen ailelerdir.

10 Çocuğun geleceği konusunda aşırı kaygı duyan ve kaygısını çocuğuna fazlasıyla yansıtan “kaygılı” aile modeli. Sınava hazırlık sürecinde olağanüstü bir durum varmış gibi “olağanüstü iyi davranan” aile modeli. Yani bir yıl boyunca eve misafir kabul etmeyen, seyahat programı yapmayan, çocuğunun salona ders çalışmasına izin verip bir yıl boyunca hiç TV izlemeyen, hatta fazla konuşmayan, çocuğuna adeta sterli bir ortam yaratan aileler bu gruba dahildir.

11 SINAVA HAZIRLANAN ÖĞRENCİNİN PSİKOLOJİSİ
BORÇLULUK DUYGUSU: Sınava hazırlanan öğrencilerin önemli bir kısmı kendilerini ailelerine ve yakın çevrelerine karşı borçlu hissederler. “Ailem büyük özveri göstererek beni dershaneye gönderdi, her konuda bana destek oldu. Kendimi onlara karşı borçlu hissediyorum. Ben bu borcu nasıl öderim? Üniversiteye girersem öderim ama ya üniversiteye giremezsem. Ailemin ve yakın çevremin. Yüzüne bakamam ve çok utanırım.” şeklinde düşünen öğrenci sayısı çok fazladır. ALTERNATİFSİZLİK: Bazı öğrenciler mutlu olmanın ve ekonomik bağımsızlığın tek yolunun üniversite olduğunu düşünmektedirler. Hal böyle olunca “Bu yıl üniversiteye girmek zorundayım, üniversiteye giremezsem mahvolurum, biterim” gibi ifadeleri sıkça kullanmaktadırlar.

12 ŞÜPHELER: Yine bazı öğrencilerin “Sınavda başarılı olamazsam zihinsel becerilerim konusunda şüpheye düşerim.” gibi ifadeleri kullandıklarını da görmekteyiz. DEĞER KAYGISI: Sınava hazırlanan öğrencilerin bir bölümünde ise “Sınavda başarılı olursam toplumda kendimi daha değerli hissederim, ama ya başarılı olamazsam…” ifadesi öğrencinin hedefine ulaşamaması durumunda sosyal anlamda değer kaybına uğrayacağını düşünmesi oldukça düşündürücü bir durumdur. YAKIN ÇEVRE: Sınavlara hazırlık aşamasında öğrencilerin önemli bir bölümü “Yakın çevremde herkes sadece başarımla ilgileniyor, ailem, akrabalarım, arkadaşlarım, öğretmenlerim sadece aldığım puanlarla ilgileniyorlar. Bu durum beni çok rahatsız ediyor.” şeklinde yakınmaktadırlar.

13 SINAVA HAZIRLIK SÜRECİNDE YAŞANAN SORUNLAR
İLETİŞİM KAZALARI: Sınavlara hazırlık sürecinde anne ve babaların en sık yakınmalarından biri “Ne söylesek kabahat, çocuğumuzu gergin ve yorgun gördüğümüz zaman kendini bu kadar hırpalama, dünyanın sonu değil, eğer olmazsa önümüzdeki yıl hazırlanırsın, dediğimizde çocuğumuzun kendisinden umudu kestiğimizi zannediyor. Sana güveniyoruz, başaracaksın biliyoruz dediğimizde benden ne kadar çok şey bekliyorsunuz, herkes benden bir şeyler bekliyor, bu kadar beklentiyi nasıl karşılayabilirim, of çok gerildim şeklinde sürekli yakınıyor. Nasıl davranacağımızı bilemiyoruz.” yakınmasıdır. Yani öğrenci ile anne babanın birbirlerini yanlış anlama eğilimi bu dönemde artar.

14 AŞIRI DUYARLILIK (Tepkisellik veya Alınganlık):Bu dönemde kız öğrencilerde alınganlık, kolay ağlama, odasına kapanma, içedönüklük; erkek öğrencilerde ise kolay öfkelenme, agresif davranışlarda bulunma görülmektedir. VELİNİN KAYGISININ YANSIMALRI:Öğrencinin sürekli aynı tempoda çalışması oldukça zordur. Öğrencinin zaman zaman ders çalışma motivasyonun düşmesi velilerin ders çalışma sistemine müdahale etmelerine neden olmaktadır. Bu müdahaleler öğrenci tarafından sert tepkilere veya hiç çalışmamak gibi pasif tepkilere neden olmaktadır. Ayrıca sınava kısa bir süre kala velilerin de kaygısı artmakta bu kaygıyı yüz ifadelerine bile yansıtmaktadırlar .

15 SINAVLARIN SONUCUNDA VELİNİN YORUMU:Okulda ve dershanede yapılan sınavların sonuçları yorumlanırken sonuçlarının doğrudan puan ve net olarak bir öncekiyle karşılaştırmak yanlış yorumlara neden olmaktadır. Ailenin bu konuda Rehberlik Birimiyle iletişim kurması daha doğru olacaktır. MESLEK SEÇİMİNİ MÜDAHALELER: Her aile çocuğu için rahat ve mutlu bir gelecek hayal eder. Ancak çocuğun ilerde seçeceği eşi gibi mesleğini de özgür iradesiyle seçmelidir.

16 VELİ OLARAK NE YAPMALIYIZ?
OLAĞANÜSTÜ DAVRANMAYIN:Sınava hazırlık sürecinde veya sınava kısa bir süre kaldığında evdeki düzen ve genel hava “Her zamanki gibi” olmalı. Örneğin sınava bir hafta kala annenin Çocuğuna En Sevdiği Yemekleri Yapması Bile Olağanüstü Bir Durumdur. SORUMLULUK ve ÖZGÜVENİN ÖNEMİ: Öğrenciye sınava hazırlanıyor diye hiç sorumluluk vermemek doğru değildir. Üstesinde gelmeyeceği sorumluluklar vermek de özgüvenini olumsuz etkileyebilir.

17 GENÇLİK DÖNEMİNDE OLDUĞUNU UNUTMAYIN: Sınana hazırlık sürecinde ergenlik döneminin en zorlu dönemleri atlatılmış olsa bile unutmayın ki çocuğunuz ergenlik dönemini henüz bitirmedi. Ondan tipik yetişkin davranışlarını sergilemesini beklemeyin. SEVGİYİ ŞARTLI SUNMAYIN:Bir çok öğrencinin sınavı sınavda başarılı olmadığı durumda anne ve babalarının kendilerine yönelik sevgi ve güvenlerini kaybedeceklerini düşünmektedirler.

18 “YA OLMAZSA SORUSUNU BİRLİKTE YANITLAYIN: “Bu yıl üniversite olmazsa” hangi alternatiflerin gündeme geleceği mutlaka önceden belirlenmeli. Alternatifsizlik var olan olağan gerginlik ve kaygıyı, aşılması güç bir boyuta getirebilir. “OKURSAN HEM KENDİNİ HEMDE BİZİ KURTARIRSIN” TÜRÜNDE KAHRAMANLIK ROLLERİ YÜKLEMEYİN:Toplumdaki sınıf atlama çabası, ekonomik kaygıları giderme yolu hep “iyi bir meslek” düşüncesini de beraberinde getirmektedir. İyi bir meslek hedefine ise iyi bir üniversite yoluyla ulaşma çabası bazen ailelerin çocuklarına kaldıramayacakları sorumluluk türleri yüklemelerine neden olmaktadır.

19 HUZURLU BİR ORTAM YARATIN: Her ailede zaman zaman olağan sayılabilecek tartışma ve çekişmeler olmaktadır. Olağan tartışmalar sağlıklı iletişimin de göstergesidir. Ancak tartışmaların huzuru bozacak düzeye gelmemesine özen göstermeliyiz. DERS ÇALIŞMA DAVRANIŞINI ÖNEMSEYİN: Bazı öğrencilerin ders çalışırken evdekilerin yeterli özeni göstermediğini gözlemlemekteyiz. Öğrenciler ders çalışırken televizyonun sesini kısmak, daha alçak sesle konuşmaya özen göstermek, onun ders çalışma davranışını önemsemek anlamına gelir.

20 “YASAKLAMAK” yerine “KISITLAMAK” Çocuğunuzun tüm yaşamını sadece ders çalışma davranışıyla doldurmasını; sürekli ev-okul- dershane üçgeni içinde gidip gelmesini beklemeyin. Dersin dışında her şeyi kısıtlamak başarıyı getirmeyecektir. Ders dışı etkinliklerin bir kısmını öğrenci kendi isteğiyle kısıtlamalıdır. ANLAŞMA YAPIN: Son yıllarda sınava hazırlık sürecinde cep telefonu ve özellikle bilgisayarın bilinçli kullanılmamasının sorun haline geldiğini görmekteyiz. Bu konuda aile bireylerinin yazılı bir anlaşma yapıp uyulacak kuralları belki de esprili bir dille maddeler halinde sıralaması ve imzalaması iyi bir yöntem olabilir.

21 GÜVENİN İFADESİ:Anne babaların “sana güveniyorum” ifadesini öğrenciler genelde “senden bekliyorum” şeklinde algıladıklarından, bu ifadeyi sıkça kullanmak olumlu bir etki yaratmamaktadır. Hatta kaygıyı artırabilmektedir. Eğer çocuğunuzun gerçekten çalıştığını gözleyebiliyorsanız “ne kadar emek harcadığını görüyorum, hiçbir emek karşılıksız kalmaz” demek daha etkili olabilir. ÜSTÜN BEKLENTİLER OLUŞTURMAYI:Her çocuk anne babası için dünyanın en güzel ve en zeki çocuğudur. Ancak her insanın yeteneklerinin sınırı ve ölçüsü vardır. Öğrenciyi sınırlarının üstünde zorlamak, ulaşamayacağı hedefler konusunda ısrarcı olmak gerginlik, kaygı, başarısızlık, güvensizlik ve mutsuzluk sonuçlarını doğurur.

22 BİLGİLİ OLMAKTAN ÇOK, SAĞLIKLI OLMAK:Sınava giren öğrencinin önce sağlıklı olması gerekmektedir. Eğer sağlıklı ise bilgilerini kullanabilecektir. Sağlığın başarıdan daha önemli bir değer olduğu unutulmamalıdır. HAZIRA ALIŞTIRMAYIN : Bazı anne ve babalar bu dönemde çocuklarının yeni kaygılar yaşamaması için her istenileni yerine getirme çabasına girebilirler. Bu dönemde anne-babanın iyi niyetini kötü kullanan öğrencilere de rastlayabiliriz. Hazıra alıştırma konusunda sıkça rastladığımız bir durum annelerin “yeter ki ders çalışmaya ara vermesin” düşüncesiyle odalarına yemek ve meyve servisi yapmalarıdır. Bir diğer hazıra alıştırmada öğrenciye tüm derslerden özel ders aldırma eğilimidir. Bu durum öğrenciyi yanıltır, kendi başına çalışmasına zaman bırakmaz; özel ders trafiği içinde boğulup kalmasına neden olur.

23 KARŞILAŞTIRMALARDAN UZAK DURUN: Anne babalarda çok sık gördüğümüz bir davranış türü de belki motivasyon amaçlı başvurulan, ama asla motivasyon yaratmayan, çocuğun başarısını yakın çevredeki diğer çocukların başarısıyla karşılaştırma eğilimidir. Çocuğunuzu sadece kendisiyle karşılaştırmalısınız yani önceki başarı, önceki davranış biçimleriyle şimdiki durumunu karşılaştırmak daha olumlu sonuç verecektir. Üstelik çocuğunuzu başkalarıyla karşılaştırdığınız zaman onların da sizi başka anne babalarla karşılaştırma hakkı doğmuş olur. FEDAKARLIKLARI YÜZÜNE VURMAYIN: En başta da belirttiğimiz gibi “onların bizi, bizim de onları seçme şansımız yoktu” demiştik. Üstelik biz istediğimiz için dünyaya geldiler. Fedakarlık anne baba olarak bizim tercihimizdir. “Ben senin için saçımı süpürge ettim, her istediğini karşıladım, senin için kariyerimin doruk noktasında emekli oldum” türündeki ifadeler çocuğu olumsuz etkiler.

24 SINAV STRESİNİ KULLANMASINA İZİN İZİN VERMEYİN: Birçok sınava kısa bir süre kala tepkiselleşebildiğini veya alıngan olduğunu söylemiştik. Herhangi bir nedenle sesini yükseltmek, gereksiz yere ağlamak, kapıları biraz sertçe vurmak olağan karşılanabilir. Ancak öğrenci negatif duygularını bu şekilde yansıtırken bile belirli sınırların içinde kalması gerektiğinin farkında olması gerekir. Öğrencilerin aşırılığa varan kapris türü olumsuz davranışlarına sınır koymakta yarar vardır. Bu tür davranışlarına katlanırken “sana şimdilik bir şey demiyorum, şu sınav geçsin sen ondan sonra görürüsün” türünden tehditkar ifadeler de kesinlikle kullanılmamalıdır. SINAV YAŞAMIN EN ÖENMLİ OLAYI DEĞİL: Sınavı yaşamın tek ve en önemli dönüm noktası gibi algılamak kaygıyı daha da artırır. Sınav yaşamın önemli olaylarından sadece biridir ve bundan sonra çocuğunuzu bir sınavlar zinciri beklemektedir. Yaşamın kendisi, hatta doğum olayı da bir sınav değil midir?

25 MESLEK SEÇİMİNDE AİLENİN ROLÜ
MESLEK; sadece para kazanma ve ekonomik ihtiyaçları karşılama araçları değildir. Birey, mesleki etkinlikleri yoluyla bir şeyler üreterek yeteneklerini, becerilerini kullanır, başarılı olur, toplumda bir yer edinir ve her şeyden önemlisi bir işe yaradığı duygusunun yol açtığı doyumu yaşar. Mesleki etkinliklerin yaşamımızın neredeyse 1/3’ünü kapladığını düşünürsek, iş yaşamındaki doyumun genel yaşam doyumumuzu ne kadar etkilediğini tahmin edebiliriz. Yaşamımızdaki en önemli kararlardan biri olan meslek seçimi şansa bağlı bir olgu değil, bir süreçtir. Seçimin sağlıklı olabilmesi; bireyin kendini ve meslekleri objektif olarak tanıyabilmesine, bilgi toplamasına, karar verme becerilerini geliştirebilmesine, kararları için plan yapabilmesine ve uygulamasına bağlıdır.

26 Yapılan araştırmalara göre gencin meslek seçiminde rol oynayan en önemli etkenlerden bir ailedir. Bu nedenle karar verme sürecinde anne babalara önemli görevler düşmektedir. Çocuklar küçük yaşlardan itibaren yeteneklerine ilişkin ipuçları vermeye başlarlar. Anne babalar yeteneklerini geliştirmelerine olanak sağlayabilir. Anne baba, belli mesleklere karşı olumlu ve olumsuz tutumlarını çocuklarına aşılamakta ve onların değerleri hiyerarşisini oluşturabilmektedir. Anne baba aşıladığı değerler ve sağladığı olanaklarla genlerin kapasitesine yön vermeye çalışmaktadır

27 Anne babalar tüm iyi niyetlerine karşın çocuklarının meslek seçiminde hatalı davranabilmektedirler:
Bazı anne babalar kendilerinin gerçekleştiremediği özlem ve ideallerini çocuklarının gerçekleştirmesini istiyor. Gencin isteklerinin anne babanınkinden farklı olabileceği unutulmamalıdır. Ailenin süregelen bir işi ve yatırımı varsa, anne babalar çocuklarının aynı işi devam ettirmesini istiyor. Bazen de anne babalar mesleğin toplumsal saygınlığını ve ekonomik getirini düşünerek çocuklarının ilgilerini göz ardı ederek onlar adına karar verebiliyor. Ailelerin sıklıkla düştüğü hatalardan biri de çocuğunu başkalarıyla kıyaslamaktır. Bazen de genç meslek seçiminde tamamen yardımsız ve desteksiz bırakılmasıdır.

28 MESLEK SEÇİMİNDE ÖNCE GENCİN İLGİ VE YETENEKLERİ FARK EDİLMELİ
İlgi alanları neler? Hangi derslerde daha başarılı? Kişilik özellikleri neler? Fiziksel özellikleri seçmeyi düşündüğü meslek için uygun mu? Yaşamdan beklentileri neler? Akademik başarısı seçmeyi düşündüğü meslek için yeterli mi? MESLEK LERİN ÖZELLİKLERİ ARAŞTIRILMALI Mesleğin gerektirdiği özellikler nelerdir? Mesleğin eğitim süresi ne kadardır, zorunlu hizmet gibi koşulları var mıdır? Çalışma ortamı nasıldır? Önümüzdeki 10 yıl içinde mesleğin ülkemizdeki durumu nasıl olacaktır? Kariyer olanakları nasıldır? Kazanç durumu ve iş bulma olanakları nelerdir?

29 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKÜR EDERİM.