Canlı vücudunda meydana gelen bu olayların tümüne metabolizma denir.

... konulu sunumlar: "Canlı vücudunda meydana gelen bu olayların tümüne metabolizma denir."— Sunum transkripti:

1 Canlı vücudunda meydana gelen bu olayların tümüne metabolizma denir.
Enerji bir cismin ya da bir sistemin iş yapabilme yeteneğidir. Bütün enerjiler birbirine dönüşebilir. Canlıların büyüyüp gelişmesi, sindirim, solunum, kasılma, vücut ısısının ayarlanması, sinir uyarıların iletilmesi gibi hayatsal faaliyetler, enerjiyle gerçekleşir.Hücre faaliyetleri sırasında meydana gelen yıkım ve yapım olayları da enerjiyle ilgilidir. Canlı vücudunda meydana gelen bu olayların tümüne metabolizma denir. Y.Y

2 Hücrelerimizin büyüyüp gelişmesi ve çoğalması için gerekli maddeleri besinlerden alırız.
Besinlerin içerdikleri maddeler yapı ve görevlerine göre organik ve inorganik maddeler olarak iki temel gruba ayrılır. Y.Y

3 Y.Y

4 İnorganik maddeler İnorganik maddeler, canlı vücudunda veya hücrede üretilmezler. Su, oksijen, karbon dioksit, mineral maddeler ve tuzlar inorganik yapıdadırlar. Bunları tabiattan hazır olarak alırız. Y.Y

5 Organik maddeler Organik maddeler ise canlının kendi vücudunda sentezlenen maddelerdir. Karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve vitaminler canlıların yapısında bulunan organik maddelerdir. Bu maddeler canlılarda enerji verici, yapıcı-onarıcı, düzenleyici olarak kullanılır. Organik bileşkelerin yapısında karbon, oksijen ve hidrojen atomları bulunur. Organik bileşikler çok atomlu büyük bileşiklerdir. Y.Y

6 Y.Y

7 BESİNLER Besinler vücuttaki görevlerine göre üç çeşittir:
1.Enerji vericiler (Yağlar, Proteinler, Karbonhidratlar) 2.Yapıcı-Onarıcılar (Proteinler, Yağlar, Karbonhidratlar, Madensel tuz, Su ) 3.Düzenleyiciler ( Proteinler, Vitaminler, Madensel tuz, Su)

8 1. Vitaminler,mineraller ve su sindirilmeden kana karışır
1. Vitaminler,mineraller ve su sindirilmeden kana karışır. Bunlar hücre zarındaki deliklerden geçebilecek kadar küçük moleküllerden oluşmuştur. Y.Y

9 2. Karbonhidratlar,yağlar ve proteinler sindirilerek kana karışır
2. Karbonhidratlar,yağlar ve proteinler sindirilerek kana karışır. Sindirim sonunda karbonhidrat glikoz Protein aminoasit yağ gliserin ve yağ asitleri dönüşürler. Hücre zarından ancak bu şekilde geçebilir. Y.Y

10 Y.Y

11 Karbonhidratlar Canlılar hayatlarını sürdürebilmek için gerekli enerjinin çoğunu karbonhidratlardan sağlar. Karbonhidratlar C, H ve 0 ‘nin belirli oranlarda birleşmesi ile oluşan bileşiklerdir. Şekerler olarak bilinirler. Elde edilen en kolay ve en hızlı enerjiyi verenlerdir. Y.Y

12 Karbonhidratlar Hücre zarının yapısına yağ ve proteinlerle birlikte katılırlar. Bitkilerde hücre zarının dışındaki hücre çeperi de bir çeşit karbonhidrat olan selülozdan oluşur. Genel formülü CH2O dur. Y.Y

13 Karbonhidratlar Karbonhidratlar özellikle tahıllar,tahıl ürünleri ve baklagillerde bulunur.Sebze ve meyvelerde de belli miktarda karbonhidrat vardır. Aldığımız karbonhidratlar genellikle hücre zarından geçemeyecek büyüklükte çok atomlu moleküllerdir.Bu nedenle karbonhidratlar sindirim sisteminde sindirilerek daha küçük hale getirilirler ve sonrasında bağırsaklardan emilebilirler. Y.Y

14 Karbonhidratlar 6 C’lu glikoz, beyin hücrelerinin tek enerji kaynağı olmasından dolayı, memelilerin kanında belli oranda bulunma zorunluluğu olan bir basit şekerdir. Bakteriler karbonhidratların bulunduğu ortamlarda daha kolay ürerler. Dişlerdeki fazla karbon hidrat bakteri üremesine bakterilerde dişlerimizin çürümesine neden olur. Nişasta glikozun bitkilerde depo edilmiş halidir. Tahıllarda ve patateste bol miktarda nişasta bulunur. Glikozun hayvanlarda depo edilmiş haline ise glikojen denir.Glikojen en çok kas ve karaciğer de depo edilir. Y.Y

15 Karbonhidratların Özellikleri
İnsan ve hayvan organizmasının birinci derecede tüketim maddesi olup önemli bir enerji kaynağıdır. C , H ve O ‘den oluşur. Hayvan vücudu başlıca proteinlerden yapılmışken,bitkiler ana madde olarak karbonhidratları içerir. Fotosentez sonucunda açığa çıkar. Y.Y

16 Karbonhidratların Özellikleri
Karbonhidratların en küçük yapı birimi glikozdur.Vücuda yeterli karbonhidrat alınmamışsa vücut bu eksikliği,proteinleri glikoza dönüştürerek karşılar. Şekerler,pastalar,kurabiyeler,ekmek,mısır nişastası,hububatlar karbonhidrat içeren başlıca besinlerdir. Karbonhidratların aşırı alınması şişmanlık,eksik alınması şeker hastalığı ve karaciğer rahatsızlığına yol açar. Gereğinden fazla alınan karbonhidrat,vücutta yağa çevrilerek depolanır ve şişmanlığa neden olur. Y.Y

17 Yağlar Suda çözünmezler, ancak kloroform, eter ve benzen gibi inorganik çözücülerde çözünürler. C,H ve O’ den oluşurlar. Doymamış yağların (bitkisel yağlar yani sıvı yağlar), doymuş yağlardan, (iç yağı tereyağı) farkı; hidrojene doymamış olmasıdır. Eğer doymamış yağlar hidrojenle doyurulursa, katı haldeki margarinlere dönüşürler. Y.Y

18 Yağlar Yağlar hücrelerde yapı maddesi ve enerji maddesi olarak kullanılırlar, Deri altına yerleşir ve ısı kaybını önler bu yüzden yalıtım maddesi özelliğini taşır. Hücre zarının, doku ve organların yapısında olduğu gibi; erkek ve dişi hormonlar ve böbrek üstü bezinin bazı hormonları ile safra tuzları ve kolesterol’ün de yapısını oluşturur. Hücrede enerji maddesi olarak önce karbonhidratlar ikinci derecede yağlar kullanılır. Y.Y

19 Yağlar 3 mol yağ asidi ile 1 mol gliserinden meydana gelmiştir.
Yağlar ikiye ayrılır Doymuş yağlar (katı yağlar) Doymamış yağlar (sıvı yağlar) Bitkisel yağlar hidrojenle doyurularak margarin elde edilir. Yağlar hücrede enerji verici ve yapı maddesi olarak kullanılır Ancak enerji verici olarak önce karbonhidratlar sonra yağlar kullanılır.Canlı organizmaları darbelere ve soğuğa karşı korur. Y.Y

20 Yağların Özellikleri Yağlar ısı ve enerji kaynağıdır.
C,H ve O ‘den oluşur. Yağlar depo edilebilen enerji kaynağıdır. Damar,sinir ve organların fiziki yapı olarak korunmasını sağlar. A ve B vitaminleri ile proteinlerin depolanmasını sağlar.Yağların bileşenleri yağ asidi ve gliserindir. Et,süt,balık,zeytin.ayçiçeği,soya fasulyesi,mısır,fındık,ceviz gibi besinler yağ içerir. Y.Y

21 Proteinler Hücrenin yapı ve düzenleyici maddesidir. Molekülleri C, H. 0 ve artı N (azot) yapıtı olduğu gibi S (kükürt) ve fosfat (P04) içeren molekülleri de vardır. Her ne kadar hücrelerde yapısal ve düzenleyici rolü varsa da aynı zamanda enerji vericidirler. Y.Y

22 Proteinlerin Özellikleri:
Yaşayan tüm hücrelerin temel yapı birimidir. C , H , O , N , S ve P’ dan oluşur. En küçük yapı taşı aminoasitlerdir.Sindirimle aminoasitlere kadar bölünür. Protein sindirimi midede başlar,onikiparmakbağırsağında devam eder ve ince bağırsakta son bulur. Et,süt,yumurta,balık,mercimek,nohut,fasulye,buğday gibi besinlerde bol bulunur. Y.Y

23 NOT: Enzim: Protein yapıtı katalizördür. Hücrenin canlılığını sürdürebilmesi için metabolik tepkimelerdeki aktivasyon enerjisinin düşürülmesi gerekmektedir. Bunu yapabilen molekül ise enzimdir. Y.Y

24 Vitaminler Hayvansal hücrelerde sentezlenemez, doğal besin kaynaklarından alınırlar. Vitamin eksikliği, çeşitli metabolik aksaklıklar ortaya çıkar. Her yaşta insanın belli günlük vitamin gereksinimi vardır. Yeterli düzeyde alınmalıdır, Düzenleyicidirler enerji vermezler. Y.Y

25 Vitaminlerin Özellikleri
Vitaminler,vücut içindeki bazı olayları düzenleyen maddelerdir. Vücudu hastalıklara karşı korur ve direnci artırır. En çok taze sebze ve meyvelerde bulunur.Bunun dışında tahıllar ve hayvansal besinlerde vitamince zengindir. Y.Y

26 Vitaminlerin Özellikleri
A vitamini karaciğerde,D vitamini güneş ışığının etkisiyle deride yapılır.Her ikisi de karaciğerde depolanır. B ve K vitaminleri bakterilerin etkisiyle kalın bağırsakta yapılır. Vitaminler,sindirilmeden kana karışır. A,D,E;K, vitaminleri yağda erir,diğerleri suda erir. Y.Y

27 SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ
VİTAMİN BULUNDUĞU BESİNLER ÖNLEDİĞİ HASTALIKLAR SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ A Süt,yumurta, yeşil sebzeler,balık yağı Çeşitli göz hastalıkları Büyümeye yardımcı olur B Meyve ve sebzeler, tahıllar,et,süt ve yumurta Beriberi, pellegra, dudakların çatlaması Cilt sağlığını ve sinir sistemini çalışmasını sağlar. C Limon, portakal, kuşburnu, yeşil bitkiler İskorpit Tırnak ve diş etlerinin sağlıklı olmasını sağlar,yorgunluğu önler. D Yumurta, süt ,tereyağı, balık yağı Raşitizm ve kemik erimesi Kemik ve dişlerin gelişimini sağlar E Tahıllar, et , süt, yeşil bitkiler Gelişme ve üreme ile ilgili bozukluklar Karaciğer, kalp, damar hastalıklarıyla kısırlığı önler K Balık, et, süt,yeşil yapraklı sebzeler Kanın pıhtılaşmasını sağlar Y.Y

28 SU Yaşam için oksijenden sonra ikinci önemli unsurdur.İnsan vücudunun yarısından fazlası sudur. Canlıların vücudunun büyük bir bölümü sudur.Susuz yaşam düşünülemez. İnsan vücudunun %65 i sudur. Bitkilerde bu oran %95 dir. Su iyi bir çözücüdür. Sindirim suyla olur.Madde taşınmasında rol alır. Boşaltıma yardımcı olur. Vücudun ısısını düzenler. Y.Y

29 Suyun özellikleri: Vücuttaki bütün maddelerin ve besinlerin taşınmasını sağlar. Su sindirim için gerekli bir maddedir.Çünkü önemli bir çözücüdür. Metabolik artıkların bağırsak ve böbreklerden atılmasını sağlar. Vücut ısısını ayarlar. Su idrar,ter ve solunum yoluyla dışarı atılır.Atılan suyun geri alınması için günde 1,5-2 litre su alınması gerekir. Y.Y

30 Mineraller (Madensel Tuzlar)
Günlük besinlerden sağlanır. En bilineni sofra tuzudur. Organik maddelere bağlı yada tuz halinde bulunurlar. Vitamin, hormon ve enzimlerin yapısına katılır. Kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum, demir, magnezyum, flor, klor gibi mineraller canlı için önem taşır. Y.Y

31 Flor eksikliği diş çürümesine,
Sodyum ve klor; vücudun dengesini sağlamasında, kas ve sinirlerin görevlerini yapmasını sağlar. Potasyum ve sodyum;Hücrelerin çalışmasını kontrol eder. Kalsiyum fosforla birlikte dişlerin ve kemiklerin yapısına katılır. Çocuklarda kalsiyum eksikliği ile beraber D vitamini eksikliği de olursa raşitizm denen kemik hastalığı ortaya çıkar. Demir alyuvarlarda hemoglobinde bulunur eksikliğinde kansızlık(anemi )hastalığı meydana gelir. Flor eksikliği diş çürümesine, iyot eksikliği guatr hastalığına neden olur. Y.Y

32 Minerallerin özellikleri:
Sindirilmeden kana karışır ve düzenleyici olarak görev yapar. Kalsiyum ve fosfor,kemik ve dişlerin oluşumunda rol oynar.Kalsiyum ayrıca kan oluşumunda etkilidir. Demir kandaki alyuvarlarda bulunur. Flor dişlerin çürümesini önler. Vücudun büyüme ve gelişmesini sağlar.Kırılan kemiklerin onarılması ve vücut yaralarının kapanmasında mineraller etkilidir. Y.Y

33 Yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşebilmesi için gereken enerji,tüm bu besin maddelerinden yeterli ve dengeli bir biçimde alınmasıyla sağlanır. Y.Y

34 Dengeli Beslenme: Dengeli Beslenme,vücuda her besin grubundan gerektiği kadar alınmasıdır. Besinlerde ihtiyacımız olan her türlü madde bulunur. Her besinde aynı madde bulunmaz. Bu nedenle iyi beslenmek için değişik besinler almamız gereklidir. Y.Y

35 Besinlerden alınan birim enerjiye, kalori denir
Besinlerden alınan birim enerjiye, kalori denir. Ortalama bir yaşta, ağırlıkta ve boyda olan bir insanın ortalama günde 3500 kalori alması gerekir. İhtiyaçtan fazla kalori alınırsa şişmanlık, az kalori alınması durumunda zayıflık oluşur. Y.Y

36 Şeker ve nişasta : 400-500 gram. Madensel tuzlar : 25-30 gram.
Ortalama yaş, boy ve kilodaki bir insanın günlük besin ihtiyacı şöyledir: Protein : gram. Yağ : gram. Şeker ve nişasta : gram. Madensel tuzlar : gram. Su : 3 litre. Vitamin : 1 portakal veya 200gram çilek. Y.Y

37 Yeterli ve dengeli beslenme kuralları
Yiyecek ve içecekler temiz ve taze olmalıdır.Sebze ve meyveler yıkanmadan yenilmemelidir. Yemeklerde yeteri kadar yağ, karbonhidrat, protein ve vitamin bulunmalıdır. Yağlı,unlu,şekerli,tuzlu besinler şişmanlığa neden olduğu için fazla tüketilmemelidir. Fazla yemek zararlıdır.Her besin grubundan yeterli oranda alınmalıdır. Y.Y

38 Yeterli ve dengeli beslenme kuralları
Yemekler düzenli aralıklarla ve belli öğünlerle yenmelidir. Bitkisel ve hayvansal gıdalar eşit oranda tüketilmelidir. Kaynağı bilinmeyen besin maddeleri tüketilmemelidir. Gelişme çağındaki çocuklara süt içme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Katı yağ yerine sıvı yağ,kızartmış yağ yerine kızartılmamış yağ kullanılmalı.Suda pişirilen besinler tüketilmeli. Y.Y

39 Besin maddelerini saklama şekilleri
Dondurularak saklama: Fasulye.bezelye,biber,et vb. dondurulması. Tuzlanarak saklama : Domates,salatalık,biber,fasulye vb. turşusu Şekerlenerek saklama : Kayısı,çilek,vişne,elma vb. reçeli Konserve yapılarak saklama : Domates,fasulye,bezelye vb. konservesi Kurutarak saklama : Tarhana,erişte,sucuk,sebze ve meyve kurutması Y.Y

40 Besinleri Mikroplardan Korumak İçin Dikkat Etmemiz Gereken Kurallar:
Ellerimizi,besinleri ve kapları yıkamalıyız. Dondurulan besinler 0°C altında saklanmalıdır. Reçel ve konserveler uygun koşullarda serin ve karanlık yerlerde saklanmalıdır. Kurutulan besinler naylon poşetlerde ve ağzı ı olarak saklanmalıdır. Besinler belirli sürede tüketilmelidir. Hazır besinlerin kullanım tarihlerine dikkat edilmelidir. Y.Y

41 Besinlerden Yeterince Yararlanmak İçin Dikkat Etmemiz Kurallar:
Meyve ve sebzeler mevsiminde tüketilmelidir. Sebze ve meyve alırken gerektiği kadar alınmalı.Alınan sebze ve meyveler taze olmalı bekletilmeden tüketilmelidir. Sebze ve meyveler yenmeden önce kesinlikle iyi yıkanmalıdır. Balık gibi besinler avlandıkları mevsimde tüketilmelidir. Yemeklerden önce ve sonra eller güzelce yıkanmalıdır. Y.Y