OSTEOGENESİS ve KEMİK MORFOLOJİSİ

... konulu sunumlar: "OSTEOGENESİS ve KEMİK MORFOLOJİSİ"— Sunum transkripti:

1 OSTEOGENESİS ve KEMİK MORFOLOJİSİ
OSTEOPATOLOJİ OSTEOGENESİS ve KEMİK MORFOLOJİSİ

2 OSTEOPATOLOJİ-2 İskelet sisteminin en büyük kısmını kemikler oluşturur. Fakat bu da büyük bir mimari harikası olarak vücut ağırlığının %3-4’ünü geçmez. Halbuki inşaatlarda binayı taşıyan kolon ve kirişlerin oranı bunun 10 mislinden daha fazladır. Diğer elemanlar: Kaslar, tendon ve fasyalar ile eklemlerdir.

3 OSTEOPATOLOJİ-3 OSSİFİKASYON, OSTEOGENESİS:
İntrauterin hayatın 7-8. haftalarında başlar. Bu dönemde bağ dokusunun kemiğe dönüşmesi şeklindeki “DİREKT KEMİKLEŞME” görülür. Buna “DESMAL KEMİKLEŞME” ve “İNTRAMEMBRANÖZ KEMİKLEŞME” de denir. Bu yola klavikula ve kalvarium oluşur. (K: Kemikleşme).

4 OSTEOPATOLOJİ-4 Kemikleşmenin ikinci şekli PERİKONDRAL KEMİKLEŞME’dir.
Bu olay fetal periyotta başlar. İstikbaldeki uzun kemiklerin kıkırdak eksen çubukları çevresinde kemikleşme olur. Erişkinlerde bu tarz kemikleşme ile kemik manşetlerinin yenilenmesine PERİOSTAL K. de denir.

5 OSTEOPATOLOJİ-5 EN(do)KONDRAL K.
Yine fetal periyot esnasında ilk kez epifizle damardan zengin metafiz arasındaki sınır bölgesinde vuku bulur ve sürüp gider. ENDOSTAL K.: Erişkinde bütün hayat boyunca sürüp giden bu kemik yapım-yıkımına denir. Bu sonuncular İNDİREKT (İKAME) K.’DİR.

6 OSTEOPATOLOJİ-6

7 FETAL ENKONDRAL KEMİKLEŞME ÇİZGİSİ

8 TAVŞANIN GELİŞEN FEMURUNUN UZUNLAMASINA KESİTİ:
a. Primitif kıkırdak hücre kolonları b. BÜYÜMÜŞ KIKIRDAK HÜCRELERİ c,d. YENİ OLUŞMUŞ KEMİK. e. OSTEOBLASTLAR f. DEV HÜCRELERİ / OSTEOKLASTLAR g,h. KOLLABE OLMUŞ KIKIRDAK HÜCRELERİ

9

10 OSTEOPATOLOJİ-7 Enkondral kemikleşme kemiklerin uzunluğuna büyümesini yani uzamasını, periostal kemikleşme enine büyümesini yani kalınlaşmasını sağlar. Her iki k., bir denge içinde sürüp gider. Her iki yolla meydana gelen kemikler aynı histolojik yapıda olur. Fizyolojik ve patolojik şartlara cevap vermede farklı davranmazlar. Ancak uzun ve kısa/yassı kemiklerde nicelikleri farklıdır.

11 OSTEOPATOLOJİ-8 KEMİK GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER:
A) HORMONAL FAKTÖRLER: 1. STH: Epifiz kıkırdak plağındaki hücreler başta olmak üzere pek çok hücrenin proliferasyonunda etkili olurlar. 2.TİROKSİN: Hipertiroidi halleri hariç erişkinlerde (+) etkilidir.

12 OSTEOPATOLOJİ-9 3. GONADAL HORMONLAR ve BÖBREKÜSTÜ BEZİNİN ANDROJENLERİ: Bunların inhibitör etkileri vardır. Puberteden önce kastrasyon yapılırsa, “ÖNÜKOİD DEVLİK” ortaya çıkar. Kadınlarda epifiz çizgileri daha erken kapanması ve ince kalması erken seksüel olgunlaşmaya bağlıdır.

13 OSTEOPATOLOJİ-10 4. PARATHORMON (PTH): Ca++ metabolizmasının en önemli regülatörü olan PTH, osteoklastların sayısını ve aktivitesini arttırmak suretiyle kemik gelişimini etkiler. Paratiroid hipo- ve hiperfonksiyonları önemli sonuçlar doğurur.

14 OSTEOPATOLOJİ-11 B. NON-HORMONAL FAKTÖRLER: 1. Sıcak: (+)
2. Soğuk: (-) 3. Basınç: (-) 4. Radyasyon (iyonizan ışınlar): (-) 5. Bazı gıda eksiklikleri: (-) 6. Bazı osteomiyelit ve kırıklardan sonra uzun kemiklerin epifiz kıkırdağında aşırı damar proliferasyonuna bağlı olarak faaliyet artabilir.

15 OSTEOPATOLOJİ-12 KEMİĞİN YAPISI: Bağ dokusunun özel bir formudur.
Ara maddesi ve hücreleri vardır. Ara maddesi: Kalsiyum-hidroksiapatit’tir. Formülü: 3Ca3(PO4)2 Ca(OH)2’dir. Kemiğin sertliğini sağlar. Ayrıca kollagen lifleri ve bunları bir arada tutan polisakkarit tabiatında bir madde bulunur.

16

17

18 OSTEOPATOLOJİ-13 HÜCRELERİ:
1. OSTEOSİTLER: Esas hücreleri olup kalsifiye matriks içinde bulunur. Her hücre çok ince kanalcıklardan geçen çok ince sitoplazmik uzantılarla hem birbirleriyle, hem de kan damarlarıyla bağlıdır: Beslenme ve solunumu sağlar. 2. OSTEOBLASTLAR: Gelişmekte olan kemik lamellerinin yüzeyinde yer alan iri, poligonal, hafifçe köşeli, iri nükleuslu, belirgin nükleoluslu kemik yapıcı hücrelerdir.

19

20

21 YENİ GELİŞEN FETAL KEMİKTE İNCE KEMİK LAMELİ ÇEVRESİNDE OSTEOBLASTLAR

22 FETAL ÇENE KEMİĞİNDE YENİ GELİŞEN “ÖRGÜLÜ” KEMİK (“WOVON BONE”)

23

24

25

26 OSTEOPATOLOJİ-14 3. OSTEOKLASTLAR:
5-10 nüveli, iri, düzensiz, daima kemik rezorpsiyon yüzeylerine yakın yerlerde bulunan lakunalar içinde yerleşik hücrelerdir. Proteolitik enzimleriyle yıkıma katılır. Pek çok patolojik olayda sayıları artar. Kemik dışındaki patolojik olaylarda da benzer dev hücrelerine sıkça rastlanır. 4. KEMİK SİNÜSLERİNİN ENDOTEL HÜCRELERİ

27

28

29

30 İNSAN FİBULASININ ENİNE KESİTİNİN GÖRÜNÜMÜ

31

32 OSTEOPATOLOJİ-15 Kemikler makroskopik ve mikroskopik yapısına göre “kompakt”(kortikal) ve kansellöz (medüller, “süngerimsi) kemiklerin bir karışımıdır. Erişkinde her iki tip kemik hemen tamamen lamellar bir yapıdadır. Bu lamellar kemiğin tabakaları birbirine paraleldir; fakat aykırı istikametlerde seyreder. Bu özellik rutin H-E boyalı kesitlerde değil de, AZAN vb. özel boyalarla veya polarizasyon mikroskobuyla çok belirgin olarak görülebilir.

33 OSTEOPATOLOJİ-16 Başlıca 4 tip lamellar kemik vardır: 1. Sirkumferansiyal 2. Konsantrik 3. İnterstisyel 4. Trabeküler

34

35

36

37

38

39

40

41

42 KORTİKAL (KOMPAKT) KEMİĞİN HİSTOLOJİSİ

43 KORTİKAL KEMİKTEN BAŞKA BİR GÖRÜNÜM

44 İNSANDA NORMAL SÜNGERİMSİ KEMİK ve KEMİK İLİĞİ!

45

46

47 OSTEOPATOLOJİ-16 WOVEN BONE: Embryoda veya küçük çocuklarda ya da erişkinlerde bazı patolojik hallerde buna benzemeyen lamelsiz bir kemik görülür. Buna ‘kaba lifli’ veya ‘örgülü’ kemik anlamına gelen “WOVEN BONE” adı verilir. Erişkinde bulunması her zaman patolojiktir. Burada kemik ara maddesini oluşturan kollagen lifleri normal lamellar kemikte olduğu gibi tabakalar oluşturmazlar; düzensiz yerleşimlidirler.

48

49

50 İNSANDA GELİŞEN KEMİĞİN HİSTOLOJİK GÖRÜNÜMÜ

51 OSTEOPATOLOJİ-17 Kemiklerin ince yapısında bir kanal sistemi vardır: HAVERS KANALLARI SİSTEMİ. Bu sistem kortikal kemiği oluşturur. Bunlar kabaca silendir şeklinde yapılardır. Az-çok kemiğin uzun eksenine paralel bir seyir gösterirler; enine kesitleri yuvarlak veya ovoiddir. Etrafında konsantrik yerleşmiş lameller vardır.

52 OSTEOPATOLOJİ-18 Kemikte ortadaki/merkezdeki bir Havers kanalının çevresinde yer alan konsantrik lameller sistemine OSTEON adı verilir. Bunların her biri, kemiğin en küçük bir ünitesidir. Böbreklerdeki nefronlar gibi. Ortadaki kanal içinde kapiller vasfında bir veya birden fazla damar bulunur.

53 OSTEOPATOLOJİ-19 Her bir osteon çevresindeki dokulardan SEMENT adı verilen bir çizgiyle ayrılmıştır. Bu çizgi H-E ile koyu mor renkte boyanır. HAVERS KANALLARI SİSTEMİ SÜNGERİMSİ KEMİKTE YOKTUR. Ancak yer yer sement çizgilerine rastlanır. Kemiğin PAGET hastalığı gibi bazı hastalıklarda bu çizgiler kalınlaşır; düzensizleşir.

54

55 İNSAN FİBULASININ KORPUSUNUN ENİNE KESİTİNDE HAVERS KANALLARI SİSTEMİNİN GÖRÜNÜMÜ

56

57

58

59

60

61

62

63 FEMUR CİSİM YÜZEYİNE UZUNLAMASINA PARALEL BİR KESİT:
HAVERS KANALLARI YANDAN LAKUNALAR HORİZONTAL KESİLMİŞ LAMELLERDEKİ YÜZEYLERDEN DİĞER ELEMANLAR GÖRÜLMEKTE (X 100)

64 PERİOST: Kemiğin dış yüzünde, ona sıkı sıkıya yapışık kollagen bağ dokusu(üstte)