EBEVEYN ÖLÜMÜ VE ÖĞRENCİ PSİKOLOJİSİ Dr. Fuat TANHAN İstanbul-2008.

... konulu sunumlar: "EBEVEYN ÖLÜMÜ VE ÖĞRENCİ PSİKOLOJİSİ Dr. Fuat TANHAN İstanbul-2008."— Sunum transkripti:

1 EBEVEYN ÖLÜMÜ VE ÖĞRENCİ PSİKOLOJİSİ Dr. Fuat TANHAN İstanbul-2008

2 Ölüm; doğum, hastalık ve sağlık kadar yaşamın bir parçasıdır.
Ölüm, her canlının yüzleşeceği ve yaşayacağı bir mutlaklık taşır. Ölüm, kaçınılmazdır. İstanbul-2008

3 Bowlby’nin belirttiği üzere, psikanalizin doğuşundan ancak elli yıl sonra ölüme karşı oluşan tepkiler incelenmeye başlanmıştır Yas tepkilerinin ancak son yıllarda ele alınması, ölüm konusunun da cinsel konular gibi yasak bir konu olduğu yargısını güçlendirir. İstanbul-2008

4 Bu durum onların gelişimi üzerinde önemli etkiler bırakabilmektedir
Okul çağındaki çocuklar, her gün travma, ölüm ve kayıpla karşılaşmaktadırlar Bu durum onların gelişimi üzerinde önemli etkiler bırakabilmektedir İstanbul-2008

5 Günümüz Toplumunda Ölümün Yeri
Ölüm, yadsınarak mücadele edilmesi gereken bir hastalık ya da aşılması gereken bir engel olarak algılamaktadır. İstanbul-2008

6 Ölüm Sistemi Durumlara ilişkin faktörler Kuramsal faktörler
Ölüme Maruz Kalma Yaşam Süresi Beklentisi Kuramsal faktörler Bireyin Doğanın Gücü Üzerindeki Kontrol Algısı İnsan Olmanın Anlamını İdrak Etme İstanbul-2008

7 Ölüm Algısının Gelişimi
Çocukların ölüm algılarını betimlemde kimi kavramlar öne çıkar Bunlar: 1-evrensellik, 2-geri döndürülemezlik; 3-işlevlerin durması; 4-nedensellik; 5- hayıtın devamlılığına ilişkin algı. İstanbul-2008

8 Okulöncesi dönemde ölüm algısı
Bu dönem 0-5 yaşları arasındaki dönemi kapsar. 0-3 yaşına kadarki dönemde çocuk ölüme ilişkin pek birşey bilmez. 3-5 yaşlarını kapsayan kesimde ölüm algısı, uyku ve ayrılık kavramları içinde hapsolmuş durumdadır. İstanbul-2008

9 İlköğretim döneminde ölüm algısı
Bu dönem 6–14 yaş aralığını kapsamaktadır. Bu yaşlarda çocuklar ölümün bir son olup olmadığını bilmek istemelerine karşın, ölümün bir son olmaması yönünde bir beklenti geliştirirler İlköğretimin birinci kademinin sonlarına doğru çocuk, ölümü önüne geçilmez biyolojik süreç olarak kavramaya başlar. Bu tür bir ölüm düşüncesi yaygın olarak yaşlarına doğru ortaya çıkar. İstanbul-2008

10 Ortaöğretim döneminde ölüm algısı
Ortaöğretim dönemi yaşları arasını kapsar. Ergenleri içten içe ölümlü olma ve zamanın ilerlemesi gibi düşüncelerin eşliğinde ölümü yoğun olarak gündeminde tutar Ölüme duyulan ilgi, ölüme meydan okuma ile birlikte ortaya çıkar Yalom, bu durumu “zoraki kahramanlık” olarak nitelendirir. İstanbul-2008

11 Ebevey Ölümü ve Etkileri
Birey, akraba veya yakınlarının ölümüne karşı farklı tepki verebilmektedirler. Ebeveynini kaybeden çocuklarda yaygın olarak bazı tepkiler görülür. Bunlara normal yas tepkileri adı verilir. İstanbul-2008

12 Elizabeth Kübler-Ross’a göre normal yas beş aşamadan geçer
İNKAR: Bu olamaz!! ÖFKE: Bu adil değil!! PAZARLIK: daha iyi biri olacağım. Onları geri ver!! DEPRESYON: Öyle üzgünüm ki sanırım öleceğim KABUL: Bu kayıpla başa çıkacağım İstanbul-2008

13 BİR KAYBA KARŞI VERİLEN OLAĞAN YAS TEPKİLER DÖRT GRUPTA TOPLANABİLİR
Davranışsal yas tepkileri Duyuşsal yas tepkileri Bilişsel yas tepkileri Fiziksel yas tepkileri İstanbul-2008

14 Saldırganlık, sinirlilik Uyku problemleri
DAVRANIŞSAL YAS TEPKİLERİ Ağlama Saldırganlık, sinirlilik Uyku problemleri Akademik sorunlar, okula devam etmeme, bellek ve odaklanma sorunu yaşama Aile üyeleri arasındaki çatışmaları azaltma çabası Arkadaşlarıyla olma, olağan etkinlikleri yapma isteklerinde azalma İstanbul-2008

15 DUYUŞSAL YAS TEPKİLERİ Üzüntü, soyutlanma, geri çekilme,
Korkular, kaygı, panik Ölüm ve duyguları hakkında konuşmaktan kaçınma, duyguları inkar.. Ölen kişiyi çok özleme Kaybı olmayan çocuklardan farklı olduğu duygusu İstanbul-2008

16 BİLİŞSEL YAS TEPKİLERİ Kendini suçlama Tekrarlayan düşünceler
Başarısızlık ve ret edilmeye aşırı duyarlılık İstanbul-2008

17 FİZİKSEL YAS TEPKİLERİ
fiziksel hassasiyet, fiziksel acılar biçiminde ortaya çıkar. Karın ağrısı, nefes darlığı, kaslarda yorgunluk, enerjisizlik, ağız kuruluğu, uykusuzluk, yemek yemenin azalması ya da yememe, depresyonun fiziksel belirtileri, İstanbul-2008

18 Yas tepkisi bir yıla yakın sürer.. Bazılarında daha uzun…
İstanbul-2008

19 2. Kayıp asla yeniden kazanılmaz. Hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır..
İstanbul-2008

20 3. Yas süreci, eğer yasın yaşanmasına izin verilirse daha kısa sürer
İstanbul-2008

21 Yas çalışmaları şunları amaçlar
Kaybedilen kişiden özgürleşmek Kaybedilen olmaksızın çevreye yeniden uyum sağlama, kabul etme ve yüzleşme. Yeni ilişkiler kurma.. İstanbul-2008

22 Yas ve Kayıpla Başa Çıkmayı Öğrenme
Yas ve kayıpla başa çıkmanın anahtarı trajediyi ret etmeme, acı dolu ayrılığı kabul etmedir. İstanbul-2008

23 Fiziksel ve psikolojik
Bu amaçla bireyin; Fiziksel ve psikolojik belirtileri kontrol etme becerilerini öğrenmesi; Yasın normal ve gerekli bir duygu olduğu ve toparlanmanın zaman alacağı duygusunu kabul etmesi gerekir. İstanbul-2008

24 Fiziksel ve psikolojik belirtileri kontrol etme becerilerini öğretmek
Bu amaçla bireyin; Fiziksel ve psikolojik belirtileri kontrol etme becerilerini öğretmek Yasın normal ve gerekli bir duygu olduğu ve toparlanmanın zaman alacağı duygusunu yerleştirmek İstanbul-2008

25 Kayıptan Önce Yapılması Gerekenler 1
1- Ölüm hakkında doğru bilgilendirmek. Açık ve dürüst bilgi verin ve ne biliyorsanız onu tanımlayın. Bazı soruların yanıtlarını kimsenin bilmediğini belirtin. Ölümle ilgili gerçek sözcükler kullanın ve daha iyi bir yere gitti gibi cümlelerden kaçının İstanbul-2008

26 Kayıptan Önce Yapılması Gerekenler 2
Tüm etkinliklere katılmasına izin verin 2- Doğru yaşantılar geçirmelerini sağlamak. Cenaze ritüellerini konuşun İstanbul-2008

27 Kayıptan sonra yapılması gerekenler
1- Acıyı ifade etmelerine imkan tanımak. 2- Kayıp sonrası duruma alışmalarını sağlamak. Duyguları ifade edecek bir ortam yaratmak Nesne ve Rol kaybının yarattığı durumlara karşı bireyi hazırlamak. İstanbul-2008

28 Ankara Üniversitesi fuattanhan@hotmail.com
Teşekkür ederim… Dr. Fuat TANHAN Ankara Üniversitesi İstanbul-2008