Gündüz Ulusoy1 Bölgesel Rekabet Dinamikleri - Bilim ve Teknoloji Prof. Dr. Gündüz Ulusoy Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Sabancı Üniversitesi,

... konulu sunumlar: "Gündüz Ulusoy1 Bölgesel Rekabet Dinamikleri - Bilim ve Teknoloji Prof. Dr. Gündüz Ulusoy Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Sabancı Üniversitesi,"— Sunum transkripti:

1 Gündüz Ulusoy1 Bölgesel Rekabet Dinamikleri - Bilim ve Teknoloji Prof. Dr. Gündüz Ulusoy Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Sabancı Üniversitesi, İstanbul Direktör, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu 6. Sanayi Kongresi, Cevahir Kongre Merkezi, İstanbul, 26-27 Kasım 2007

2 Gündüz Ulusoy2 İçindekiler  Bölge tanımı  Ekonomik ilişkiler  Dünya Ekonomik Forumu: Türkiye ve komşu ülkeler  Bilim ve teknoloji: Girdiler ve insan kaynakları  Bilim ve teknoloji: Çıktılar  Bazı görüşler

3 BÖLGE TANIMI

4 Gündüz Ulusoy4 Akdeniz ve komşu ülkeler

5 Gündüz Ulusoy5 Bölgeler ve ülkeler  AKDENİZ ÜLKELERİ Fransa, İtalya, İspanya, Yunanistan, Hırvatistan, İsrail, Tunus, Cezayir, Mısır, Fas.  KOMŞU ÜLKELER Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, İsrail, Ukranya, Rusya, Gürcistan, Azerbeycan, Ermenistan, İran, Suriye.

6 EKONOMİK İLİŞKİLER

7 Gündüz Ulusoy7 Akdeniz ve komşu ülkelerde nüfus ve gelir 2006 Nüfus ve Gelir SıraEkonomi Büyüklüğü (cari USD)SıraNüfus (milyon kişi)SıraKişi Başı GSYİH (cari USD) 6Fransa2.231.6319Fransa60,717Fransa35.404 7İtalya1.852.58521İtalya58,121İtalya31.790 9İspanya1.225.75026İspanya43,424İspanya27.767 11Rusya979.0488Rusya142,553Rusya6.856 18Türkiye392.42417Türkiye74,260Türkiye5.408 27Yunanistan307.70960Yunanistan11,125Yunanistan27.610 41İsrail140.19580İsrail6,831İsrail20.399 45Romanya121.90142Romanya42,658Romanya5.633 48Cezayir114.32231Cezayir33,472Cezayir3.413 50Mısır107.37516Mısır75,493Mısır1.489 51Ukranya106.07225Ukranya46,086Ukranya2.274 59Fas57.40733Fas31,972Fas3.413 63Hırvatistan42.45691Hırvatistan4,645Hırvatistan9.558 71Suriye31.50546Suriye19,591Suriye1.645 72Tunus30.62063Tunus10,278Tunus2.982 73Bulgaristan30.60874Bulgaristan7,768Bulgaristan3.995 Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

8 Gündüz Ulusoy8 Türkiye’nin Akdeniz ve komşu ülkelerle ihracat ve ithalatı 2000-2005 İhracatİthalat 2000200520002005 Akdeniz%22,4%23,6%22,0%17,9 Komşu%12,0%15,0%15,8%21,3 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

9 Gündüz Ulusoy9 Bölge ülkelerinin Türkiye’ye Doğrudan Yabancı Yatırımı (milyon USD) 2002-2006 20022003200420052006 2002-2006 TOPLAM 6227451.2918.53417.81729.009 Yunanistan02438112.7872.860 Fransa22120342.1074442.727 Rusya0001.60571.612 İtalya2411156922091.158 20022003200420052006 Yunanistan% 0,00% 3,22% 2,94% 0,13% 15,64 Fransa% 3,54% 16,11% 2,63% 24,69% 2,49 Rusya% 0,00 % 18,81% 0,04 İtalya% 38,75% 0,13% 1,16% 8,11% 1,17 TOPLAM% 42,28% 19,46% 6,74% 51,73% 19,35 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

10 DÜNYA EKONOMİK FORUMU: Türkiye ve Komşu Ülkeler

11 Gündüz Ulusoy11 Dünya Ekonomik Forumu (WEF) rekabetçilik modeli Temel Gereklilikler  Kurumlar  Altyapı  Makroekonomik istikrar  Sağlık ve temel eğitim Üretim faktörleri odaklı ekonomiler Verimlilik Artırıcılar  Yüksek öğrenim ve hizmet içi eğitim  Ürün piyasalarının etkinliği  Emek piyasalarının etkinliği  Finansal piyasaların çeşitliliği  Teknolojik altyapı  Pazar büyüklüğü Verimlilik odaklı ekonomiler İnovasyon ve Çeşitlilik Faktörleri  Faaliyet çeşitliliği (İş Gelişmişliği)  İnovasyon İnovasyon odaklı ekonomiler Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

12 Gündüz Ulusoy12 Dünya Ekonomik Forumuna göre ülke grupları 1. Aşama1 → 22. Aşama2 → 33. Aşama *<2000 $*2000-3000 $*3000-9000 $*9000-17.000 $*>17.000 $ EndonezyaArnavutlukArjantinBarbadosAlmanya ErmenistanAzerbaycanBrezilyaÇek CumhuriyetiABD FasBosna HersekBulgaristanEstonyaBelçika GürcistanÇinCezayirHırvatistanFinlandiya HindistanKazakistanMakedonyaMacaristanFransa KenyaKolombiyaMalezyaMaltaİngiltere KırgızistanTunusMeksikaSlovakyaİspanya MısırUkraynaPolonyaTayvanİsrail NijeryaRomanyaİtalya PakistanRusyaJaponya SenegalŞiliKanada SuriyeTaylandKore VietnamTÜRKİYEYunanistan *Kişi başına GSYİH Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

13 Gündüz Ulusoy13 Komşu ülkeler (batı ve kuzey) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

14 Gündüz Ulusoy14 Komşu ülkeler (doğu ve güney) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

15 Gündüz Ulusoy15 Akdeniz ülkeleri (kuzey) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

16 Gündüz Ulusoy16 Akdeniz ülkeleri (doğu ve güney) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

17 Gündüz Ulusoy17 Teknolojik altyapı ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

18 Gündüz Ulusoy18 İnovasyon ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

19 Gündüz Ulusoy19 Yüksek öğrenim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

20 BİLİM VE TEKNOLOJİ: Girdiler ve İnsan Kaynakları

21 Gündüz Ulusoy21 GSYİH içindeki Ar-Ge payı 2004 *2003, **2002, ***2000 yılı verisi Kaynak: WDI online, TÜBİTAK BTYK Kararı 2004/1-4: 2010 yılına kadar GSYİH içinde Ar-Ge payının %2’ye çıkması için 2005 yılı bütçesinden başlayarak yeterli bütçe tahsisi edilmesi. 2005 yılı için tahsis edilen ek bütçe 446 milyon YTL.

22 Gündüz Ulusoy22 GSYİH içindeki Ar-Ge payı artışı  GSYİH içindeki Ar-Ge payı ortalama yıllık artışı [İlk 5 ülke]  Çin (2000-2005 dönemi): %18  İzlanda (1995-2005 dönemi): %12  Türkiye (1995-2004 dönemi): %11  Meksika (2004-2005 dönemi): %10  Güney Afrika (1997-2004 dönemi): %8 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

23 Gündüz Ulusoy23 Ar-Ge harcamaları içinde özel sektörün payı Ar-Ge Harcamaları İçinde Özel Sektörün Payı YılYüzde Pay 199523,6 199831,6 200133,7 200228,7 200323,2 200424,2 200533,2

24 Gündüz Ulusoy24 Bir milyon kişiye düşen tze 1 Ar-Ge personeli 2004 1 Tam zaman eşdeğeri *2003, **2002 Kaynak: WDI online, TÜBİTAK BTYK Kararı 2004/1-5: 2004 yılında 27.000 olan tze bilim insanı sayısının 2010 yılına kadar 40.000e çıkarılması.

25 Gündüz Ulusoy25 Akdeniz ülkeleri okul kayıt oranları 2005 *Ortaöğretim 2003 yılı verisi, **Ortaöğretim 2004 yılı verisi, ***2003 ve 2004 yılı verileri Kaynak: WDI online

26 Gündüz Ulusoy26 Komşu ülkeler okul kayıt oranları 2005 *İlköğretim 2002 yılı verisi, **İlk ve ortaöğretim 2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

27 Gündüz Ulusoy27 Kayıtlı öğrenci adedi ve yüzdesi 2004-05 Yüksek lisansDoktora SayıYüzdeSayıYüzde Matematik ve Fen Bilimleri 6.9037,53.18611,7 Teknik Bilimler 19.30520,96.45023,6 TürkiyeAB31 2004-052005-062004-052005-06 Öğrenci Giden1. 1422. 852 144. 035154. 482 Gelen299828 Öğretim üyesi Giden339581 20. 87623. 448 Gelen218440 AB Erasmus programı kapsamında AB31 ülkeleri ve Türkiye arasındaki öğrenci ve öğretim üyesi mübadelesi ve AB31 ülkelerinin kendi içindeki toplam hareketi Kaynak1: YÖK Kaynak2: European Commission, Education and Training, Erasmus

28 Gündüz Ulusoy28 Eğitimin kalitesi Eğitim Sisteminin Kalitesi SıraÜlke 12Tunus 25İsrail 27Fransa 46Rusya 47Ukranya 52İspanya 58Romanya 61Hırvatistan 70Türkiye 76Bulgaristan Matematik ve Fen Bilimleri Eğitiminin Kalitesi SıraÜlke 6Fransa 7Tunus 12Romanya 28Hırvatistan 31İsrail 38Rusya 42Fas 44Ukranya 50Bulgaristan 52Yunanistan 59İtalya 60Türkiye

29 Gündüz Ulusoy29 Temel eğitim ve yüksek öğrenime yatırım Temel Eğitime ve Yüksek Öğrenime Yatırım (Gayri Safi Ulusal Gelirin Yüzdesi) SıraÜlke 5İsrail 1717Fas 1818Tunus 35Fransa 47İtalya 4848Cezayir 51Mısır 52Ukranya 62Hırvatistan 63İspanya 7979Rusya 80Azerbeycan 81Türkiye 82Bulgaristan 83Romanya

30 BİLİM VE TEKNOLOJİ: Çıktılar

31 Gündüz Ulusoy31 Bilimsel ve teknik dergilerdeki makale sayısı 2003 Kaynak: WDI online, TÜBİTAK Dünya toplam yayınları içinde payı %0,9 (2003). ABD, AB15 ve Japonya %70,3 (2003). Kendi ülkesi dışında dünyadan aldığı referans verilme oranının dünya payına oranı %27. OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

32 Gündüz Ulusoy32 Patent başvuruları (TPE) 2004 *2003, **2000 yılı verisi Kaynak: WDI online, TÜBİTAK

33 Gündüz Ulusoy33 Patent sayılarında (triadic) artış  1995-2005 dönemi (triadic) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]  Çin: %36,7  Türkiye: %29,8  Hindistan: %27,6  Yunanistan: %25,9  Kore: % 25,6 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

34 Gündüz Ulusoy34 Patent sayılarında (EPO) artış  1997-2004 dönemi yüksek ve orta yüksek teknoloji alanlarında (EPO) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]  Çin: %43  Hindistan: %42  Türkiye: %39 ( büyük çoğunluğu yüksek teknoloji )  Slovenya: %31  Kore: % 30 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

35 Gündüz Ulusoy35 Faydalı model (TPE) başvuruları 2002 Kaynak: World Intellectual Property Organization, TÜBİTAK

36 Gündüz Ulusoy36 Fen Bilimleri, Matematik ve Mühendislik alanlarındaki mezun sayısı 1 2005 1 Tüm düzeylerde. Kaynak: OECD

37 Gündüz Ulusoy37 Doktora ve yüksek lisans mezun öğrenci sayısı 1 1 Tıp hariç tüm dallar. Kaynak: YÖK

38 Gündüz Ulusoy38 Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Akdeniz ülkeleri) *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

39 Gündüz Ulusoy39 Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Komşu ülkeler) *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

40 Gündüz Ulusoy40 Bazı görüşler  Türkiye bir yol ağzındadır. Kaybetmekte olduğu ucuz işçiliğe dayalı rekabet avantajından inovasyon yolu ile üretkenliğini artırma, katma değerini yükseltme, pazarlarını genişletme yoluna geçiş aşamasındadır.  Türkiye’nin inovasyon alanında sorunları var. Örneğin, finansman gibi. Ancak inovasyon Türkiye’de imalat ve hizmet sektörlerinin gündemine girmiştir. İnovasyon göstergeleri arasında yer alan patent ve faydalı model sayıları düşük olmakla birlikte son yıllarda önemli artışlar gözlemekteyiz. Benzer şekilde, yayın sayılarında da önemli artışlar gerçekleşmektedir.  Türkiye temel eğitim ve yüksek öğrenimde önemli atılımlar yapmak durumunda. Yoksa mevcut rekabetçilik pozisyonunu kaybedecektir. Ekonominin diğer sektörlerinde gelişme sağlama veya bazen salt sürdürülebilirliği sağlama amacı ile verilen teşviklerin bilgi sektörünün gelişmesi için de sağlanması gerekir. Eğitimin, özellikle yüksek öğrenimin yönlendirilmesinde özel sektöre de önemli görevler düşmektedir.

41 Gündüz Ulusoy41 İmalat sanayiinde inovasyon

42 Teşekkür ederim…

43 Gündüz Ulusoy43 Yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (USD) 20002005 Fransa58.039.753.42769.673.222.885 İtalya19.498.594.18524.616.482.374 İspanya6.727.404.84510.408.959.799 İsrail7.418.249.9604.937.219.000 Rusya3.082.234.1203.689.936.452 Yunanistan729.878.077994.177.451 TÜRKİYE1.084.179.990905.960.498 Ukrayna520.608.136868.632.802 Romanya444.455.000757.649.899 Fas536.912.231701.812.783 Hırvatistan272.193.936689.365.830 Bulgaristan75.792.250325.568.561 İran*37.953.16398.308.038 Gürcistan14.060.22375.647.089 Tunus*154.087.42537.023.871 Mısır*5.203.92615.457.733 Cezayir*21.102.7566.720.950 Suriye*1.913.3146.233.676 Ermenistan3.833.5344.700.407 Azerbaycan6.040.7284.672.863 *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

44 Gündüz Ulusoy44 Akdeniz ve komşu ülkelerin toplam ve Türkiye’den ithalatı, 2000-2005 20002005 Türkiye (milyon ABD $)Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Türkiye (milyon ABD $)Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Fransa 1.999 0,7 303.7974.396 0,9 475.999 İtalya 2.034 0,9 238.2575.429 1,4 384.835 İspanya 865 0,6 152.8983.584 1,2 289.610 Rusya 349 1,0 33.9211.727 1,8 98.576 Yunanistan 396 1,3 29.8151.191 2,2 54.893 İsrail - - 35.7421.221 2,7 45.032 Romanya 271 2,1 13.0541.966 4,9 40.462 İran 231 1,7 13.626856 2,2 38.674 Ukrayna 159 1,1 13.955607 1,7 36.121 Fas 99 0,9 11.533401 1,9 20.803 Cezayir 286 3,1 9.152605 3,0 20.356 Mısır 200 1,4 14.009622 3,1 19.814 Hırvatistan 23 0,3 7.886252 1,4 18.560 Bulgaristan 214 3,3 6.5041.099 6,1 18.162 Tunus 156 1,8 8.565297 2,3 13.174 Suriye 190 5,0 3.815336 4,3 7.897 Azerbaycan 128 11,0 1.172313 7,4 4.211 Gürcistan 111 15,7 709283 11,4 2.490 Ermenistan 33 4,0 84053 3,1 1.691 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

45 Gündüz Ulusoy45 Akdeniz ve komşu ülkelerin toplam ve Türkiye’ye ihracatı, 2000-2005 20002005 Türkiye (milyon ABD $) Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Türkiye (milyon ABD $) Türkiye (%) Türkiye (milyon ABD $) Fransa3.377 1,1 295.3435.800 1,3 434.424 İtalya4.184 1,7 240.5157.497 3,0 372.957 Rusya3.098 3,0 103.0927.531 3,1 241.243 İspanya1.960 1,7 113.3433.352 1,7 192.798 İran197 0,7 28.345369 0,6 60.012 Cezayir1.332 6,0 22.0311.725 3,8 46.001 İsrail434 1,4 31.407903 2,1 42.770 Ukrayna868 6,0 14.5722.026 5,9 34.227 Romanya627 6,1 10.3662.197 7,9 27.729 Yunanistan550 5,0 10.964935 5,4 17.434 Bulgaristan494 10,3 4.8211.228 10,5 11.739 Fas52 0,7 7.43187 0,8 11.184 Mısır84 1,8 4.712334 3,1 10.647 Tunus54 0,9 5.850106 1,0 10.493 Hırvatistan38 0,9 4.43182 0,9 8.772 Suriye482 10,4 4.633290 4,5 6.449 Azerbaycan104 6,0 1.745275 6,3 4.347 Ermenistan1 0,5 2940,7 0,1 936 Gürcistan72 22,6 322121 14,1 866 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

46 Gündüz Ulusoy46 Türkiye’nin ihracatı ($) 20002005 Milyon ABD $% % TOPLAM27.485 - 73.476 - İtalya1.755 6,4 5.618 7,6 Fransa1.651 6,0 3.805 5,2 İspanya704 2,6 3.011 4,1 Rusya639 2,3 2.377 3,2 Romanya325 1,2 1.785 2,4 İsrail622 2,3 1.466 2,0 Bulgaristan251 0,9 1.179 1,6 Yunanistan434 1,6 1.126 1,5 İran234 0,9 912 1,2 Ukrayna255 0,9 821 1,1 Cezayir376 1,4 807 1,1 Mısır370 1,3 687 0,9 Suriye182 0,7 551 0,8 Azerbaycan229 0,8 528 0,7 Fas68 0,3 370 0,5 Tunus161 0,6 294 0,4 Gürcistan131 0,5 271 0,4 Hırvatistan23 0,1 167 0,2 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

47 Gündüz Ulusoy47 Türkiye’nin ithalatı ($) 20002005 Milyon ABD $% % TOPLAM54.149 - 116.774 - Rusya3.879 7,2 12.905 11,1 İtalya4.319 8,0 7.566 6,5 Fransa3.514 6,5 5.887 5,0 İspanya1.666 3,1 3.555 3,0 İran814 1,5 3.469 3,0 Ukrayna977 1,8 2.651 2,3 Romanya671 1,2 2.285 2,0 Cezayir1.187 2,2 1.694 1,5 Bulgaristan464 0,9 1.190 1,0 İsrail503 0,9 804 0,7 Yunanistan430 0,8 727 0,6 Gürcistan154 0,3 302 0,3 Azerbaycan95 0,2 272 0,2 Suriye545 1,0 272 0,2 Mısır140 0,3 267 0,2 Fas71 0,1 143 0,1 Tunus64 0,1 117 0,1 Hırvatistan25 0,0 85 0,1 Ermenistan- - 0,4 0,0 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

48 Gündüz Ulusoy48 İş ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

49 Gündüz Ulusoy49 Kişi başına GSYİH ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

50 Gündüz Ulusoy50 Temel eğitim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

51 Gündüz Ulusoy51 Hizmet içi eğitim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report 2007-08

52 Gündüz Ulusoy52 Okul kayıt oranları (%) 2005 İlköğretimOrtaöğretimYükseköğretim İspanya99,3498,466,87 Yunanistan98,9481,0289,1 İtalya98,6492,4765,62 Fransa98,699,1256,39 İsrail97,4288,7857,87 Tunus96,8464,97**30,18 Cezayir96,666,24*20,34 İran95,2576,9523,94 Suriye94,52***62,03.. Mısır93,7482,133,91 Bulgaristan93,1487,9243,64 Gürcistan92,8*80,68*46,13 Romanya92,6580,4244,79 Rusya92,17.. 71,04 Türkiye89,3866,7931,19 Hırvatistan87,35**85,02**41,8* Fas86,0535,15**11,27 Azerbaycan84,5377,614,92 Ukrayna83,3479,4768,96 Ermenistan78,884,3428,03 *2004, **2003, ***2002 Kaynak: WDI online