B. KARLILIK ANALİZİ Yönetim uygulamalarında kar planlaması ve karlılık analizi alanında kullanılan önemli araçlardan biri; literatürde “başabaş analizi,

... konulu sunumlar: "B. KARLILIK ANALİZİ Yönetim uygulamalarında kar planlaması ve karlılık analizi alanında kullanılan önemli araçlardan biri; literatürde “başabaş analizi,"— Sunum transkripti:

0 B. KARLILIK ANALİZİ Kar = Gelirler – Giderler > 0
işletmenin sattığı ve ürettiği ürün miktarı ürünün satış fiyatı ürün maliyeti Finansal Analizin Tekniklerinden biri olan Karlılık Analizi, işletmelerin kar ve karlılığı üzerinde durur. İşletme açısından önemli olan karı en büyüklemektir.

1 B. KARLILIK ANALİZİ Yönetim uygulamalarında kar planlaması ve karlılık analizi alanında kullanılan önemli araçlardan biri; literatürde “başabaş analizi, ölü nokta analizi, kara geçiş analizi veya sıfır kar analizi” adları verilen tekniktir. Karlılık analizi kapsamında; başabaş analizi güvenlik marjı ve net marj, faaliyet (çalışma) kaldıracı, finansal kaldıraç ve bileşik kaldıraç derecelerine yer verilecektir.

2 1 - Başabaş Analizi Kara geçiş analizi, kısaca “maliyet - satış hacmi - kar” analizidir. Buradaki amaç, işletmenin başa baş olduğu faaliyet noktasını saptamaktır. Başabaş noktası işletmenin ne kar, ne de zarar ettiği bir faaliyet noktasıdır. Bu noktada, toplam satış gelirleri toplam maliyetlere eşittir. Böylece başabaş analizinin, işletmenin sabit ve değişken maliyetleri ile karları arasındaki ilişkinin belirlenmesi anlamını taşıdığı görülmektedir.

3 Kara geçiş analizi, geçmiş dönemlere ait finansal tablolara dayandığından, statik analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. Ancak bu analiz ile gelecek dönemlerde ne gibi değişikliklerin ortaya çıkabileceği konusunda tahminler yapmak mümkün olduğundan, başabaş analizinin dinamik bir yöntem olma niteliği de taşıdığını belirtmek gerekir.

4 Kara Geçiş Analizinin Varsayımları
Toplam sabit giderler ve Toplam değişken giderler olmak üzere iki tür gider vardır. Sabit giderler çeşitli üretim düzeylerinde aynı kalmaktadır. Değişken giderler, üretim miktarı ile aynı oranda değişmekte, azalmakta veya artmaktadır. Değişken giderler belirli bir süre üretim miktarı ile orantılı olarak değişir. Yani birim başına değişen gider sabit kalmaktadır. Buna karşılık birim başına sabit gider ise değişkendir. Birim satış fiyatı değişmemektedir. Genel fiyat düzeyi kararlıdır. Üretilen miktarın tamamının satıldığı kabul edilmektedir. İşletmenin izlediği politikalarda değişiklik yoktur. Üretim faktörlerinin verimliliği sabit kalmaktadır.

5 KARA GEÇİŞ ANALİZİ MATEMATİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ
GRAFİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ

6 MATEMATİKSEL GÖSTERİM
Kara geçiş noktasında toplam gelirler toplam giderlere(maliyetlere) eşit olur.(Kar=0) Buradan hareketle; Kar = TG –TM, karın sıfır olması durumunda TG=TM olur. TG = PxQ(Toplam Gelirler) TM = F+(VxQ) => (Toplam Maliyetler) P = Birim Satış Fiyatı F = Toplam Sabit maliyetler V = Birim Başı Değişken Gider Q = Miktar(Üretim ya da satış miktarı)

7 Matematik Yöntem ile Kara Geçiş Analizi
Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) Toplam Değişen Giderler (V x Q) 1 - Toplam Satış Geliri (P x Q) Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Birim) Birim Fiyat – Birim Değişken Giderler (p-v) BBN(br) x P = BBN(TL)

8 ÖRN – 1 = BBN Tek tip saat üretimi yapan bir firmaya ait bazı bilgiler
aşağıdaki gibidir; Sabit Maliyetler(F): TL Birim Başı Değişken Maliyet(V): 150 TL Birim Fiyat(P): 250 TL İşletmeye ait BBN’nı birim ve tutar olarak hesaplayınız, bulunan değerleri grafik üzerinde gösteriniz.

9 BBN(Birim)= 2.000.000 / (250-150) = 20.000 birim
BBN (TL)=BBN(Birim)x satış Fiyatı = x 250= TL

10 Grafik Yöntemi İle Kara Geçiş Analizi
PQ (Toplam Gelirler) Satış Gelirleri ve Maliyet (TL) F + vQ (Toplam Giderler) Kar A B.B.N. Tutarı vQ (Toplam Değişken Giderler Zarar F (Sabit Giderler) F Üretim-Satış Miktarı (Birim) B.B.N. miktarı F: Toplam Sabit Giderler V: Birim Değişken Gider P: Birim Satış Fiyatı Q: Üretim/Satış Miktarı

11 Başabaş Noktası = (Birim)
ÖRN – 2 = BBN Satışlar (50000 br x 2 TL) TL Değişen Giderler (50000 br x 1 TL) TL Sabit Giderler TL Faiz ve Vergiden Önceki Kar (EBIT) TL 20000 Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) = 40000 TL 50000 1 - 100000 20000 Başabaş Noktası = (Birim) = 20000 br 2 - 1

12 KAR HEDEFİ KONULMUŞ İSE;
F + KAR BBN(TL) = V P BBN(br) = P - V

13 ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) Söz konusu işletmenin yöneticilerinin faaliyetlerinde belirli bir kar hedefini esas almaları durumunda hedeflenen kar, sabit gider şeklinde düşünülerek hareket edilir. Örnek olarak, TL’lik bir karın arzu edildiği kabul edilirse; bu durumda başabaş noktasını sağlayan satış miktarı; Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) = TL 50000 1 - 100000 BBN(br) x P = BBN(TL) BBN(br) = /2 = br.

14 2. Güvenlik Marjı ve Net Marj
Güvenlik marjı, satış gelirleri ile başabaş noktasındaki satış hacmi arasındaki farktır ve satışların yüzdesi şeklinde ifade edilir. Toplam satış gelirleri – BBN (TL) G. M O. = Toplam satış gelirleri Örneğimizde güvenlik marjı, – = TL olarak bulunur. Güvenlik marjı yüzdesi de; – 40000 100000 = 0.60

15 ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) Net marj (katkı payı) ise, satış gelirlerinden, değişen giderler toplamı çıkarıldıktan sonra kalan miktardır. Net marj, (marjinal gelir), toplam sabit giderlerin net karın ne kadarlık kısmını karşılayabileceğini göstermesi bakımından önem taşır. Örneğimizde net marjın; – = TL olduğu görülmektedir. Net marjın, toplam satış gelirlerine oranlanmasıyla net marj yüzdesi elde edilir. Bu yüzde sayesinde, satışlarda oluşacak bir değişikliğin, karda nasıl bir değişiklik yaratacağı kolaylıkla görülebilir. Başabaş örneğindeki rakamlar esas alındığında net marj yüzdesinin %50 olduğu görülür.

16 KAR = (Satış Geliri x Net Marj Yüzdesi) – Sabit Gid.
ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) KAR = (Satış Geliri x Net Marj Yüzdesi) – Sabit Gid. KAR = ( x 0.5) – = TL KARLILIK = Güvenlik Marjı x Net Marj Yüzdesi KARLILIK = 0.6 x 0.5 = 0.3 = %30

17 ÖRNEK – 3 = BBN Sabit maliyetleri 2000 TL, birim satış fiyatı 200
TL, birim değişken gideri 100TL ve toplam satış geliri 6000 TL olan X A.Ş’nin güvenlik marjını tutar ve oran olarak hesaplayınız.

18 BBN(birim)=2000/ (200-100) = 20 adet
BBN(TL) = 20 x 200 = 4000 TL Güvenlik Marjı= Satışlar- BBN(TL) = = 2000 TL Güvenlik Marjı Oranı= / 4000 =0,5  %50

19 ÖRNEK – 4 = BBN Bir şirketin sattığı tek bir ürün ile ilgili veriler şöyledir; şirketin özsermayesi TL, toplam sabit maliyet TL, birim satış fiyatı 120 TL, birim değişken gider 40 TL’dir. Şirket özsermayesi üzerinden % 20 kar hedefi koyduğuna göre; Şirketin kara geçiş noktasındaki satış miktarı ve satış tutarını (TL) hesaplayınız. Yukarıdaki verilere göre “Başabaş Noktası’nın” grafiğini çiziniz. Satış miktarının 6250 adet olması durumunda şirketin güvenlik marjı oranı ne kadardır? Sonucu yorumlayınız.

20 BBN(birim)= 220.000/ (120-40) = 2.750 adet
BBN(TL)= x 120 = TL Kar= x 0,2= TL Karlı BBN=( )/ (120-40)=3.750 adet Karlı BBN(TL)= x 120= TL GMO= 6.250x120 – / =0,56

21 ÇALIŞMA KALDIRACI (FAALİYET KALDIRACI)
KALDIRAÇLAR ÇALIŞMA KALDIRACI (FAALİYET KALDIRACI) BİLEŞİK KALDIRAÇ FİNANSAL KALDIRAÇ

22 3. Çalışma Kaldıracı ve Finansal Kaldıraç
1-Çalışma Kaldıraç Derecesi Çalışma kaldıraç derecesi sabit giderlerin, işletme faaliyetlerinde nereye kadar kabul edilebileceğini gösteren bir araçtır. Satışlardaki yüzde bir değişmenin FVÖK’da meydana getireceği değişmeyi ifade eder. Eğer herhangi bir firmanın çalışma kaldıraç derecesi yüksekse; bunun anlamı, satışlardaki küçük bir değişimin FVÖK’da daha büyük bir miktarda değişmeye sebep olacağıdır.

23 Çalışma Kaldıraç Derecesi
Ç.K.D. = ∆ EBIT EBIT = Vergi ve Faizden Önceki Kar EBİT S = Satışlar ∆ S S Ç.K.D. = KardaYüzde Olarak Değişiklik Satış HacmindeYüzde Olarak Değişiklik Q (P – V) Ç.K.D. = Q (P – V) - F

24 Q = 50.000 birim (x 2 TL) P = 2 TL V = 1 TL F = 20.000 TL Ç.K.D. =
ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) Q = birim (x 2 TL) P = 2 TL V = 1 TL F = TL Ç.K.D. = Q (P – V) (2 – 1) = = 1.66 Q (P – V) - F (2 – 1 ) –

25 Faaliyet kaldıracı, en açık şekilde sabit giderlerin çok yüksek olduğu faaliyet alanlarında görülmektedir. Havayolu, demiryolu ve denizyolu işletmelerinde sabit giderlerin çok fazla olması, faaliyet kaldıracına iyi bir örnek oluşturmalarına neden olur. İşletmeyi başabaş noktasına ulaştıran gerekli yük ve yolcu miktarı sağlandıktan sonra, her fazla yük ve yolcu miktarı sözkonusu işletmenin karına yapılan net katkıyı ifade eder. Çünkü, değişen giderlerin küçük boyutlarda olması nedeniyle, başabaş noktasına ulaşıldıktan sonraki her ilave yük ve yolcu işletmenin karında doğrudan ve büyük miktarda artış yaratmaktadır.

26 ÖRNEK – 5 Aynı sektörde faaliyet gösteren X, Y, Z
firmalarının sabit maliyetleri sırasıyla TL, TL ve TL’dir. Ürettikleri ürünün satış fiyatı 4 TL ve her firma için birim başı değişken gider sırasıyla, 2.4, 3, ve 2 TL olmaktadır birimlik satış düzeyinde firmaların ÇKD’lerini hesaplayınız.

27 Not: Satışlardaki değişme X firmasının karında 1.45, Y
ÖRNEK – 5 = ÇÖZÜM Q (P – V) Ç.K.D. = Q (P – V) - F ÇKDX = (4-2,4)/( x(4-2.4) ) = 1.45 ÇKDY = 1.33 ÇKDZ = 1.6 olur. Not: Satışlardaki değişme X firmasının karında 1.45, Y firmasında 1.33, Z firmasında 1.6 katlık bir değişmeye neden olmaktadır.

28 ÖRNEK – 6 A işletmesinin TL’lik satış düzeyindeki FVÖK’ı TL’dir. İşletmenin sabit giderleri TL ve değişken giderler toplamı ise satışların %60’ı kadardır. İşletmenin satışlarında meydana gelecek % 20’lik bir artışın FVÖK’a etkisini gösteriniz.

29 Ç.K.D = Satışlar – Değişken Gid. Top. / FVÖK
ÖRNEK – 6 = ÇÖZÜM Ç.K.D = Satışlar – Değişken Gid. Top. / FVÖK Ç.K.D. = – / Ç.K.D. = 2 SATIŞLARDA %20 FVÖK %40

30 x2 Satışlar %20 Değişken Giderler Sabit Giderler Toplam Maliyet %15
ÖRNEK – 6 = ÇÖZÜM 1.DURUM 2.DURUM Değişim Satışlar %20 Değişken Giderler % 60 Sabit Giderler Toplam Maliyet %15 FVÖK %40 x2

31 FİNANSAL KALDIRAÇ; TOPLAM BORÇLAR / TOPLAM PASİF

32 Finansal Kaldıraç Derecesi
Finansal kaldıraç derecesi, faiz ve vergiden önceki karlardaki belli yüzde değişmenin, özsermaye karlılığındaki belli yüzde değişmeye oranı şeklinde ifade edilir.

33 Finansal Kaldıraç Derecesi
Finansal karar alıcı yapacağı yatırımın verimini hesaplarken kullanacağı fonun maliyetini de hesaplamalıdır. Borç ve Özkaynak arasındaki denge, fonun maliyetini belirler. Kimi zaman borçlanmanın maliyeti daha düşüktür. Bu tür durumlarda borç kullanımı arttıkça sermayenin maliyeti de azalır. Borç kullanılarak sermayenin maliyetinin düşürülmesine ve özsermayenin karının artırılmasına finansal kaldıraç denir. Borç kullanım miktarının hisse başına karı etkilemesi durumuna finansal kaldıraç derecesi denir. Kullanılan borç miktarı değiştikçe FVÖK da değişiklik gösterir.

34 Finansal Kaldıraç Derecesi
F.K.D. = Hisse Başına Kardaki Yüzde Olarak Değişiklik (EPS) Faiz ve Vergiden Önceki Karda Yüzde Olarak Değişiklik (EBIT) ∆EPS EPS F.K.D. = ∆EBIT EBIT

35 ÖRNEK – 7 I.Durum II.Durum F.V.Ö.K. 1500000 TL 2300000 TL
TL özsermaye ve %40 faizle sağlanan TL borçlanma sermayesi (dış kaynak) kullanan bir şirketin, F.V.Ö.K.’ı TL’dir. Bu şirketin yabancı kaynak kullanması sonucu F.V.Ö.K.’nın TL arttığını varsayarak, finansal kaldıraç derecesini hesaplayınız. Vergi oranı %30’dur. I.Durum II.Durum F.V.Ö.K TL TL Faiz (%40) TL V.Ö.K TL TL Vergi (%30) TL TL Net kar TL TL Özsermaye TL TL Net Kar / Özsermaye % % 46

36 ∆EPS EPS F.K.D. = ∆EBIT EBIT (0,46 - 0,35) / 0.35 F.K.D. = = 0.59 ( – ) / FVÖK %10 artması durumunda hisse başına kar % 5.9 artmaktadır.

37 ÖRNEK – 8 X A.Ş’nin sattığı Q malı 50.000br, satış fiyatı 45
TL, değişken giderler 16 TL ve sabit giderler TL’dir. X A.Ş’nin yıllık faiz ödemesi TL ise firmanın finansal kaldıraç derecesi nedir?

38 CEVAP – 8 Q(P-V) - F FKD = -------------------- Q(P-V) - F - I
50.000(45-16) FKD = = 1.114 50.000(45-16) *** Şirketin FVÖK’sı %10 değişirse, hisse başına karlar %11,14 oranında değişmektedir.

39 Bileşik Kaldıraç Derecesi
Çalışma ve finansal kaldıraç derecelerinin bir arada etkisi olup, iki kaldıraç derecesinin çarpımına eşittir. Böylece, satış miktarındaki değişmenin, özsermaye karlılığı (yani hisse başına kar) üzerindeki etkisi belirlenmiş olur.

40 Bileşik Kaldıraç Derecesi
BKD = ÇKD x FKD ∆EBIT ∆EPS EBIT EPS BKD = x ∆S ∆EBIT S EBIT

41 Bileşik Kaldıraç Derecesi

42 BKD = ÇKD x FKD BKD = 1,66 x 1,20 BKD = 1,992