NEMATODLAR VE PARAZİTLİKLERİ

... konulu sunumlar: "NEMATODLAR VE PARAZİTLİKLERİ"— Sunum transkripti:

1 NEMATODLAR VE PARAZİTLİKLERİ
Yrd. Doç. Dr. Erdal Polat

2 NEMATODLAR (yuvarlak solucanlar)
Vücutları uzun ve silindirik şekilde Vücutları tek parçalı Dişileri, erkeklerden daha büyüktür Erkelerin arka ucu kıvrıktır Yumurtaları kapaksızdır Bazılarının başında çengel, ağızlarında da diş yada kesici yüzeyler bulunur Sindirim kanallarının iki ucu açıktır (Dracunculus medinensis hariç)

3 NEMATODLAR (yuvarlak solucanlar)
Yumurta Embriyon Kurtçuk Erişkin şekilleri vardır Embriyonlarında kirpik ve çengel yoktur Larva ve yumurtaları intestinal kanalda iken, bir kısmı dışkıyla dışarı atılır

4 NEMATODLAR (Yuvarlak Solucanlar)
Bazılarında dişi formu perianal bölgededir Bazı türlerde yumurta embriyonludur Bazılarında ise embriyonlu hale gelmesi için zamana gerekir Bazlarında yumurtanın yutulması ile, Bazılarında ise larvaların deriden girmesiyle bulaşır

5 NEMATODLAR (Yuvarlak Solucanlar)
Ascaris lumbricoides Enterobius vermicularis Trichuris trichiura Ancylostoma duodenale

6 NEMATODLAR (Yuvarlak Solucanlar)
Necator americanus Strongyloides stercoralis Trichinella spiralis Wuchereria bancrofti

7 Ascaris lumbricoides Beyaz ve kırmızımsı renkte
Silindir şeklinde dişileri cm, erkekleri cm (bir karış) uzunluğunda Kavisli ve gittikçe incelen bir arka uca sahiptir Asıl konağı insandır Domuz, maymun ve sincaplarda da görülebilir

8 Ascaris lumbricoides

9 Ascaris lumbricoides

10 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
İnsanlara kontamine topraklardaki embriyonlu yumurtaların (ovovivipar) ağızdan alınmasıyla bulaşır Topraktan elle temasla (bahçe infeksiyonu) Su Çiğ sebzelerle

11 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
Yumurta mide ve duodenumda açılır 1. Larva intestinal duvara penetre olur ve kana karışır Karaciğere Sağ kalbe Akciğere 2. Lenf yollarını izleyerek Mezenter lenf düğümlerine gelir Portal toplardamarlarla karaciğere ..

12 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
Her iki yolla akciğere geldikten 10 gün sonra Bronşlarla trakeaya Farinkse Yutularak Jejenum veya orta ileuma yerleşir Burada olgunlaşır ve yumurta üreten erişkin bir helmint meydana gelir

13 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
Dışkı ile dışarı atılan yumurtalar şekli olarak Döllenmiş yumurta: 75µm uzunluğunda, 50µm genişliğinde, renksiz olan kalın kabuğun üstünde, girintili-çıkıntılı, safra boyaları ile kahverengi boyanan oval dır toprakta aylar, yıllarca canlılıklarını korurlar nemli ortamda, 30 °C’de ve aerob koşullarda iki hafta içinde infektif hale geçerler

14 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
Döllenmemiş yumurta; 90 µm uzunlukta ince albümin kılıflı ve ince kabukludur içlerinde vitellüs hücreleri vardır

15 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)
Aynı dışkı örneğinde her iki yumurta formu da bulunabilir Dışkıda sadece döllenmemiş yumurtanın varlığı barsakta sadece dişi solucanların olduğunu gösterir Dünyada ve ülkemizde Enterobius vermicularis’den sonra ikinci sıklıkta görülen nematoddur Ülkemizin her yerinde görülür

16 Ascaris lumbricoides (yumurtası döllenmiş ve döllenmemiş)

17 Ascaris lumbricoides (yumurtasında larva)

18 Ascaris lumbricoides (Bulaşması)

19 Ascaris lumbricoides (patogenezi)
Karaciğer ve akciğerde patolojik bulgu Çok sayıdaki erişkinin ince barsakta mekanik tıkanıklık İshal Burunda kaşınma Dişleri gıcırdatma Gece yatarken ağızdan salya akıntısı Dilin kenarlarında kabarık ve kırmızı noktaların olması

20 Ascaris lumbricoides (patogenezi)
Metabolizma ürünlerine karşı gelişen tokseminin sonucu 40 C’ye varan ateş Terleme Aşırı duyarlılık Ödem Astım nöbetleri ile akciğer eozinofilisi (Löffler Sendromu: Askaris pnömonisi)

21 Tanı Döllenmiş veya döllenmemiş yumurtaların dışkıda görülmesi
Erişkin şeklinin görülmesi

22 Ascaris lumbricoides (larva)

23 Tedavi ve korunma Mebendazol Albendazol Pirantel pomadlar verilebilir
Toplumun hijyen kurallarına uyması Dışkının toprağa bulaşmasının önlenmesi

24 Enterobius vermicularis
Beyaz renkli Dişi 8 ile 13 mm (bir tırnak) uzunluğunda, mm genişliğinde, ince ve sivri kuyruğu var Erkek 2-5 mm uzunluğunda, mm genişliğinde kalın, eğri bir kuyruğu var

25 Enterobius vermicularis

26 Enterobius vermicularis
Yumurtalar Oval Bir tarafı yassı (asimetrik) 50-60µm / µm genişliğinde Yumurtalar embriyonludur (ovovivipar) Birkaç saat içinde infektivite kazanırlar

27 Enterobius vermicularis

28 Enterobius vermicularis (bulaşması)
Yumurtanın ağızdan alınmasıyla bulaşır İnce barsakta yumurtadan çıkan larvalar iki gömlek değiştirirler, çekumda olgunlaşır Dişi, barsakta yumurtlamaz, anüsden dışarı çıkar, yumurtalarını gece perianal bölgeye bırakır Dış ortamlarda yumurta olgunlaşır Erişkin formlar, dışkının yüzeyinde bulunabilir

29 Enterobius vermicularis

30 Enterobius vermicularis
E. vermicularis barsak mukozasına yapışarak, kan ve organik maddelerle beslenir İnsanların en yaygın parazitidir Ilıman bölgelerde, az yıkanan ve iç çamaşırı giyme oranı düşük olan toplumlarda ve ilkokul çocuklarında daha yaygındır

31 Enterobius vermicularis (appendiksde)

32 Patogenezi Perianal bölgedeki yumurtalara bağlı kaşıntı
Rektumda fazla sayıda parazitin birikmesi rektit oluşturabilir Karın ağrısı İshal Kabızlık Bulantı İştahsızlık

33 Deri döküntüleri Diş gıcırdatması Burun kaşıntısı Uyku düzensizlikleri Kabuslar Sinirsel bozukluklar Eozinofili görülebilir

34 Tanı Selofan-band yöntemi Yumurtaların
Erişkin formların görülmesi ile konur 3 - 6 kez üst üste alınmalıdır

35 Tedavi ve korunma Tedavi tüm aile fertlerini kapsamalı
Pirantel-pomat (tek doz 1 gram) Kişisel ve ailesel hijyen Aile tedavisi korunmada önemlidir

36 Trichuris trichiura Dişi 35-50 mm
Erkek mm (bir parmak) uzunluğunda Beyazımsı gri renkli Ön tarafı kıl gibi ince, arka tarafı daha kalın Erkeklerin kuyruk kısmı 360 derecelik bir sarmal gösterirken Dişilerinin arka kısmı yuvarlaktır

37 Trichuris trichiura

38 Trichuris trichuria Yumurtalarının her iki ucunda mukoit bir tıkaç vardır, limon şeklinde olup, kahverengindedir Dışkı ile dışarı atılan yumurtalar; uygun nem, ısı ve oksijenli ortamda günde embriyonlu (ovovivipar) hale gelirler

39 Trichuris trichuria

40 Trichuris trichuria Ağızdan yiyecek ve içeceklerle alınan yumurtadan ince barsakta larvalar çıkar Kolona geçer, çekumda ince olan ön kısmı ile bağlanır Dünyada ve ülkemizde A. lumbricoides ile birlikte yaygın olarak bulunur Çocuklarda infeksiyon oranı yüksektir

41 Trichuris trichiura

42 Patogenezi Barsak mukozasında Mekanik hasar
Parazitin metabolizma ürünlerine karşı oluşan alerjik yanıt Karın ağrısı Kabızlık Bazen kanlı ishal veya iştahsızlık

43 Patogenezi Ateş Sinirlilik Eozinofili saptanır
Nadiren apandisit etkeni olabilir

44 Tanı Serum fizyolojik ile lam-lamel arası hazırlanan preparatlarda yumurtaların görülmesiyle konur Mebendazol (500 mg tek doz) Albendazol (400 mg tek doz) Dışkının kontrol altına alınması Ellerin yıkanması Meyve-sebzeler iyice yıkanmalı

45 Ancylostoma duodenale, Necator americanus
Pembesi, beyaz yada gri renkte Erkek 7-11 mm / mm Dişi 7-15 mm / mm Morfolojik yapıları farklı olsada Erişkin formları Yumurtaları çok benzerdir N. americanus 4-20 yıl A. duodenale 5-7 yıl yaşar

46

47

48 Yumurtaları Oval yapıda 60 µm uzunluğunda, 40 µm genişliğindedir
Gelişen embriyo ile ince yumurta kabuğu arasında bir alan vardır yumurtadan nemli, sıcak, humuslu, kumlu topraklarda, gölgede 1-2 gün içinde ortaya larva çıkar

49 Ancylostoma duodenale, Necator americanus

50 Bulaşması Topraktaki filaviform larvaları genellikle ayaktan bulaşır
Ellerden bulaşması nadirdir Larvalar venler aracılığıyla Sağ kalbe, akciğerlere, trakeaya-farinkse yutulur, ince barsakta mukozaya tutunurlar

51

52 Patogenezi ve Hastalıkları
Enzimleri ile alerjik reaksiyonlara Deride kaşıntı Döküntü Eritamatöz belirtiler oluşur Larva göçüne bağlı Pnömoni (öksürük, kanlı balgam) Barsakta nekroz, kanama ishal Yorgunluk, halsizlik, Bulantı, kusma

53 Tanı Dışkıda yumurtaların görülmesiyle konur Özgül IgE’ler
PCR ile DNA aranabilir Kancalı kurt, Strongyloides stercoralis larvalarından ayırmak için kuyruklarına bakmak gerekir (Strongyloides’in kuyruk kısmında yarık var kancalı kurt larvalarının kuyrukları sivridir)

54 Tedavi ve Korunma Mebendazol Pirantel pomat Korunma
İnsan dışkının toprağa bulaşması önlenmeli Çıplak ayakla toprakta basmamalı İnsanların eğitilmesi gerekir

55 STRONGYLOİDES STERCORALİS
Doğada serbest yaşayanlar ile parazit olarak yaşayanların yapıları farklıdır Serbest yaşayan şeffaf 1mm/0.05 mm Parazitler hafif şeffaf 2 mm/0.05 mm Erkeklerin kuyruğu kıvrık Dişilerde düz ve sivridir

56 STRONGYLOİDES STERCORALİS
Kompleks bir yaşamı vardır Direkt evrim konaktan dışkı ile atılan rabditimsi larvalar toprakta gelişerek iki gömlek değiştirerek filariform larva haline gelir ve konak vücuduna girerler İndirekt evrim erkek ve dişileri toprakta serbest yaşarlar, çiftleşmeleri ile dişiler yumurtlar rabditimsi, filariform larva olur

57

58

59 Patogenezi Kurtçukları deri deriyi delerek ve mukozadan insan vücuduna girerler Girdikleri yerlerde şiddetli ödem, kaşıntı ve kanama gibi belirtiler Kurtçuklar vücuttaki göçleri sırasında, akciğer ve trekealarda kanama, öksürük oluşturur Kabız İshal Karında yanma ve ağrılar, bulantı, kusma, eozinofili ve bazı sistemik patolojiler oluşturur

60 Tanı, tedavi ve korunma Dışkıda veya duodenum sıvısında veya balgamda
Erişkin Larva (rabditimsi kurtçuklar) Yumurta ? Ivermektin Thiabendazol İnsan dışkısının toprağa bulaşması önlenmeli İnfekte insanlar tedavi edilmeli

61 TRİCHİNELLA SPİRALİS Erkeği 1.5 mm/0.04 mm Dişisi 4 mm/0.06 mm
Larvaları 0.1 mm/0.006 mm Son ve ara konağı domuzdur Çiğ domuz eti yiyen insanlarda Son ve ara konak olabilir Parazitin kaynağı kaslarında kurtçuk bulunan domuzlardır

62 TRİCHİNELLA SPİRALİS Larvalar °C’de 10 dakikada ° C’de 10 günde ölür İnfekte domuz eti yiyen insanların barsağında, kurtçuklar kapsüllerin erimesiyle serbest kalır İnce barsağa geçerek 48 saat sonra erişkin olur

63 TRİCHİNELLA SPİRALİS

64 TRİCHİNELLA SPİRALİS

65 Patogenez Larvalar kas liflerinde glikojen biriktirir
Zehirleyici ve allerjik etkileri ile tüm kaslarda patoloji (myozit) oluştururlar Bir çok organda (pnömoni, MSS) hastalığı oluşur Barsağa yerleşen erişkinin etkisiyle barsak mukozasında hemoroji, ödem, enterit meydana gelir

66 Tanı İnfeksiyonun 10. gününde kanda larvalar saptanabilir
Dışkıda erişkin veya larva aranabilir Kas biyopsisi ile larvaların saptanması en önemlidir ELİSA Deri testi

67

68 Tedavi ve korunma Tiabendazole Dietil karbamazine
Domuz etinin çiğ yenmemeli Çiğ köfte yapımında dikkat edilmeli

69 Wuchereria bancrofti Erkekler 30-45/0.1 mm Dişiler 70-100/0.3 mm
Kandaki mikrofilaryalar 260/8 µm Son konak insan Ara konakı Culex fatigans Ayrıca anofel, aedes ve mansoni cinsi sivrisinekler de vektör olabilir Plasenta yolu ile de bulaşabilir İnsan lenf sistemine yerleşen parazitin 15 sene yaşar

70 Wuchereria bancrofti Bulaşmadan kanda mikrofilaryanın görülmesine kadar geçen süre 9 aydır Mikrofilaryalar geceleri kanda, gündüzleri derin organlarada bulunur Vektör sivrisineklerin kan emmesi sırasında mikrofilaryalar, sivrisineğin sindirim borusuna girerler. Daha sonra mide ve göğüs kaslarına yerleşirler.

71 Wuchereria bancrofti (larva)

72

73 Patogenez Parazit insan vücudunda tıkayıcı ve alerji yapıcı etkisi ile lenf damarlarında tıkanmaya neden olur ve varisler gelişir Ayrıca diğer mikroplarla birlikte lenfanjit ve daha sonra ELEFANTİYAZ gelişir . ELEFANTİYAZ: Doku ve organların aşırı derecede büyümesidir. En sık bacaklarda, ayrıca skrotumda kollarda vb. yerlerde görülebilir

74 ELEFANTİYAZ

75 ELEFANTİYAZ

76 Tanı Kanda ve lenf sıvısında, mikrofilaryaların görülmesi iledir
Genellikle gece alınan kanda mikrofilaryalar görülür

77 Wuchereria bancrofti (erişkin limf nodu)

78 Wuchereria bancrofti (microfilaria kanda Giemsa)

79 Tedavi ve korunma Dietilcarbamazine
Ivermectin (mikrofilaryalara etkili olup, erişkinlere etkili değildir) Sivrisinekler ile mücadele Hastalara (DEC-Hetrazon) tedavi edilmelidir